Sąd nie odrzuci odwołania ubezpieczonego od nieprawomocnej decyzji ZUS odmawiającej emerytury lub renty. I to nawet jeśli już uprzednio przesądził o braku jego uprawnień do tego świadczenia, rozpatrując odwołanie od wcześniej wydanej przez ZUS decyzji. Nie zachodzi tu bowiem tożsamość sprawy.

Potwierdza to liczne orzecznictwo Sądu Najwyższego. Między innymi w wyroku z 19 grudnia 2007 r. (I UK 266/06) SN wyraźnie stwierdził, że wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania zakończonego uprzednio prawomocnym wyrokiem sądu, wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania, uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu. Wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą o to samo świadczenie w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego.

Podobnie SN wypowiadał się w uzasadnieniach wyroku z 8 lipca 2005 r. (I UK 11/05), w postanowieniu z 13 grudnia 2005 r. (II UK 61/05) i w powołanych w nich dalszych orzeczeniach. Stanowisko Sądu Najwyższego jest więc już w tym zakresie ustalone.

Inny stan prawny i faktyczny

Możliwość ponownego rozpoznania sprawy o emeryturę lub rentę wynika z tego, że poprzednie prawomocne rozstrzygnięcie obejmuje jedynie stan faktyczny i prawny na daną chwilę – dzień wydania decyzji albo orzeczenia sądowego (art. 316 k.p.c.). Zmiana tego stanu może wymagać kolejnego rozstrzygania wniosku ubezpieczonego. Dlatego od decyzji wydanej w załatwieniu np. ponownego wniosku ubezpieczonego o rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Nie podlega ono przy tym odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż sprawa dotyczy innej materii niż przedmiot postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem. Nie ma znaczenia, czy chodzi o wznowienie poprzedniego postępowania, czy o okoliczności faktyczne zmienione w stosunku do podstawy prawomocnego rozstrzygnięcia. Podobnie wskazywał SN w wyroku z 13 listopada 2009 r. (III UK 48/09).

Nowe okoliczności

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 lipca 2011 r. (II UK 3/11)

wskazał, że co prawda prawomocny wyrok rozstrzygający o braku prawa do świadczenia nie jest przeszkodą do wystąpienia z ponownym wnioskiem o to samo świadczenie, dopuszczalny jest jednak w sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się wyroku wystąpiły nowe okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość. Tylko wtedy sprawa tocząca się w wyniku rozpoznania nowego wniosku – i wydania nowej decyzji – nie jest sprawą o to samo roszczenie będące przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie poprzednio zakończonej wydaniem wyroku.

W orzecznictwie wskazywano też, że prawomocność wyroku wydanego w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy nie stanowi przeszkody w ponownym rozpoznaniu sprawy o to świadczenie, jeżeli na podstawie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydał decyzję, od której ubezpieczony odwołał się do sądu. Tak wskazywał SN w wyroku z 5 listopada 2009 r. (II UK 87/09).

Wynika to z faktu, że skoro organ rentowy podjął postępowanie w sprawie ponownego ustalenia prawa do renty i wydał nową decyzję rozstrzygającą o prawie do renty, to na ogólnych zasadach przysługuje od niej odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych.

Przykład

Pan Adam wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie mu emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach. ZUS wydał jednak decyzję odmowną. Uznał, że nie wykazał on 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Pan Adam odwołał się do sądu ubezpieczeń społecznych. Jednak sąd oddalił jego odwołanie, uznając decyzję ZUS za prawidłową. Wyrok ten uprawomocnił się 1 grudnia 2011 r. 12 marca 2012 r. pan Adam złożył w ZUS ponowny wniosek o emeryturę.

Dołączył do niego uzyskane nowe świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych oraz oświadczenia dwóch świadków, którzy razem z nim wykonywali pracę w tej samej firmie i mogą poświadczyć, że pracował jako spawacz. ZUS po przeprowadzeniu postępowania wydał jednak znowu decyzję odmowną, w uzasadnieniu której wskazał, że złożone świadectwo ma braki formalne, a sprawa o emeryturę była już rozpoznawana przez sąd.

Pan Adam może jednak złożyć odwołanie od tej decyzji do sądu, który zbada, czy pracował on w warunkach szczególnych, uwzględniając także złożone przez pana Adama nowe dowody. Przy czym poprzedni prawomocny wyrok sądu nie będzie stawił przeszkody do merytorycznego rozpoznania sprawy.

 

—Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach