Ustawodawca w sposób precyzyjny uregulował prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ich wysokość, zasady obliczania i wypłaty [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9DF0877D76AAA5D1AFD03F6FA1033876?id=352798]w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU 2010 nr 77, poz. 77 ze zm.)[/link].

Świadczenia te przysługują m.in. osobom, które są objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym jako prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące. Przy czym do grona osób prowadzących działalność zalicza się m.in. twórców i artystów, wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej oraz wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.

[srodtytul]Początek i koniec[/srodtytul]

Objęcie osoby prowadzącej firmę dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek w tej sprawie został złożony. Jeżeli jednak zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Ustaje ono także z powodu niedotrzymania terminu opłacenia składek na to ubezpieczenie lub opłacenie tych składek w niższej wysokości niż należna.

W tym wypadku następuje to od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. W uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składek po obowiązującym terminie. Kwestie te reguluje art. 14 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)[/link].

Dla osób prowadzących działalność gospodarczą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – o ile nie opłacają składek od preferencyjnej podstawy wymiaru – stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy.

Jednak maksymalna wartość podstawy wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w grudniu 2010 r. oraz w styczniu i lutym 2011 r. nie może przekroczyć kwoty 8007,70 zł (250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2010 r.).

[srodtytul]Po wyczekiwaniu [/srodtytul]

Prowadzący firmę nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie wymaganego okresu ubezpieczenia. Okres ten dla osób prowadzących działalność pozarolniczą i osób z nimi współpracujących wynosi 90 dni.

Do okresu ubezpieczenia, od którego uzależnione jest prawo do zasiłku chorobowego, zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo jak i dobrowolnie, pod warunkiem że przerwa w ubezpieczeniu nie przekracza 30 dni.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Jan od 1 lipca 2010 r. prowadzi działalność gospodarczą i od tego dnia podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Do 15 czerwca 2010 r. był przez dwa lata w stosunku pracy. 5 sierpnia 2010 r. zachorował i z tego tytułu był niezdolny do pracy przez półtora miesiąca.

Ponieważ przerwa między aktualnym a poprzednim ubezpieczeniem nie przekraczała 30 dni (wynosiła 15 dni), a łącznie ubezpieczenie trwało ponad 90 dni, pan Jan nabył prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy.[/ramka]

Zasiłek chorobowy przysługuje jednak tylko tym ubezpieczonym, którzy stali się niezdolni do pracy z powodu choroby w czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Nie będzie on przysługiwał tym przedsiębiorcom, którzy wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem złożyli już po powstaniu niezdolności. Świadczenie to nie będzie się wówczas należało za cały czas nieprzerwanej niezdolności z powodu choroby.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Marek 1 sierpnia 2010 r. rozpoczął prowadzenie firmy i od tego dnia podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu działalności wypełnił dopiero 15 sierpnia 2010 r.

Niezdolny do pracy z powodu choroby stał się jednak dzień wcześniej, tj. 14 sierpnia 2010 r., i trwała ona do 12 grudnia 2010 r. Z uwagi na to, że niezdolność do pracy powstała przed objęciem pana Marka ubezpieczeniem chorobowym, za cały okres niezdolności nie będzie mu przysługiwał zasiłek chorobowy.[/ramka]

Do okresów ubezpieczenia chorobowego doliczone zostaną także poprzednie okresy ubezpieczenia, nawet gdy przerwa między nimi jest dłuższa niż 30 dni, jeżeli jest ona spowodowana urlopem wychowawczym lub bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

[srodtytul]Sytuacje wyjątkowe[/srodtytul]

Są jednak przypadki w których osoba prowadząca firmę nabędzie prawo do zasiłku bez wymaganego okresu ubezpieczenia chorobowego. Dotyczy to:

- absolwentów szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do tego ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,

- ubezpieczonych, których niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,

- ubezpieczonych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym po zakończeniu sprawowania mandatu posła lub senatora, jeżeli przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

[srodtytul]Zawieszenie biznesu[/srodtytul]

Jeżeli osoba prowadząca firmę, działając na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=345827]ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz.1095 ze zm.)[/link], dokona zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, oznacza to ustanie tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Nie oznacza to jednak, że w każdym wypadku taka osoba nie nabędzie prawa do zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia. Zasiłek chorobowy będzie jej przysługiwał, jeżeli niezdolność do pracy powstała:

- w czasie trwania ubezpieczenia i trwa nieprzerwanie również po ustaniu tytułu ubezpieczenia,

- po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli trwała co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia,

- po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli trwała co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia i była spowodowana chorobą zakaźną, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Mateusz od dwóch lat prowadził działalność gospodarczą, podlegając przez cały czas ubezpieczeniu chorobowemu z tego tytułu. Od 1 września do 30 listopada 2010 r. zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej i nie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne. 7 września 2010 r. zachorował i stał się niezdolny do pracy.

Niezdolność trwała do 9 października 2010 r. Ma on prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy przypadający w czasie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Niezdolność powstała bowiem w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia i trwała ponad 30 dni.[/ramka]

[srodtytul]Maksymalne okresy[/srodtytul]

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez okres do 182 dni. Tylko w sytuacji gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą albo przypada na okres ciąży, zasiłek chorobowy wypłacany jest do 270 dni.

Do okresu zasiłkowego wliczane są okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, nawet spowodowane różnymi chorobami. Do jednego okresu zasiłkowego wliczane są także okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekroczyła 60 dni.

Warto przy tym pamiętać, że do okresu zasiłkowego wliczone zostaną okresy niezdolności do pracy, za które ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdy:

- niezdolność do pracy spowodowana została umyślnym przestępstwem lub wykroczeniem popełnionym przez ubezpieczonego,

- niezdolność do pracy jest spowodowana nadużyciem alkoholu,

- w czasie zwolnienia od pracy wykonywał pracę zarobkową albo wykorzystywał zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem.

Do okresu zasiłkowego nie zostaną wliczone okresy niezdolności do pracy przypadające w okresie wyczekiwania na prawo do zasiłku oraz w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

[srodtytul]Różne wysokości[/srodtytul]

Zasiłek chorobowy wynosi 80 proc. kwot stanowiących podstawę jego wymiaru, a za okres pobytu w szpitalu 70 proc. Przysługuje on jednak na poziomie 100 proc. podstawy wymiaru, jeżeli absencja:

- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

- przypada na okres ciąży,

- powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Jeżeli występują te okoliczności, to zasiłek chorobowy przysługuje w takiej wysokości także za pobyt ubezpieczonego w szpitalu.

[ramka][b]Co otrzymają osoby mające własne firmy [/b]

Osobom prowadzącym działalność gospodarczą, które przystąpiły do ubezpieczenia chorobowego, przysługują następujące świadczenia pieniężne z ubezpieczenia chorobowego:

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek macierzyński,

- zasiłek opiekuńczy.[/ramka]

[ramka][b]Z ubezpieczenia wypadkowego[/b]

Jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, świadczenia z tego tytułu przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanym ubezpieczeniem wypadkowym.

Osoby prowadzące działalność są nim objęte obowiązkowo. Począwszy od 1 stycznia 2003 r. zasady wypłaty świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego są uregulowane przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EB9AF648875991DCD324D559264AF2B1?id=327997f]ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU 2009 r. nr 167, poz. 1322)[/link].[/ramka]

[i]Autor jest adwokatem w Bytomiu[/i]