Pracodawca ma całkiem sporo obowiązków względem ZUS. M.in. zgłasza pracowników do ubezpieczeń, składa deklaracje rozliczeniowe. Musi też obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Tak bowiem nakazują mu przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=100A8B42CA85B609593175E7BC9DCB4A?id=184677]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.; ustawa o sus)[/link]. Natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych, czuwając nad tym, by płatnik właściwie wykonywał swoje obowiązki, może go sprawdzić.
[srodtytul]Czy obliczenia były rzetelne[/srodtytul]
Taką kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli zakładu. Co im wolno? Czego mogą dotyczyć ich wizyty?
Kontrola może obejmować zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS. Dotyczyć też może ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wypłacania oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu. Objąć może również prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe czy wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych. To także dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek. Mówi o tym art. 86 ustawy.
W trakcie przeprowadzania kontroli inspektor kontroli ZUS ma szerokie uprawnienia. Jakie? Wolno mu badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli. Ma możliwość dokonania oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek. Ma prawo zabezpieczać zebrane dowody. Do jego uprawnień należy możliwość żądania udzielania informacji zarówno przez płatnika składek, jak i ubezpieczonego, czyli np. pracownika. Wolno mu legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, ale tylko jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli. [b]Inspektor ma prawo przesłuchiwać świadków[/b]. Wysłuchuje też płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego. Ponadto inspektor wykorzystuje dla celów kontroli informacje zawarte na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek.
[srodtytul]Trzeba udostępnić dokumenty[/srodtytul]
Przepisy nakładają też obowiązki na kontrolowanych płatników. Zgodnie z art. 88 ustawy o sus płatnicy muszą udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich (np. w biurze rachunkowym w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów). Udostępniają do oględzin składniki majątku, których badanie wchodzi w zakres kontroli, jeżeli zalegają z opłatą należności z tytułu składek. Mają obowiązek sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem kontroli i określonych przez inspektora. To oni zapewniają niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności kontrolnych. W związku z tym udostępniają np. środki łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz inne niezbędne środki techniczne do wykonania czynności kontrolnych, którymi dysponuje płatnik. Gdy trzeba, udzielają wyjaśnień. A jeśli posiadają dokumentację finansowo-księgową i osobową w języku obcym, to muszą przedstawić inspektorowi jej tłumaczenie na polski.
Co się stanie, gdy płatnik nie będzie chciał wypełniać przewidzianych obowiązków, np. odmówi inspektorowi złożenia wyjaśnień albo nie będzie płacił składek na czas? Może zostać ukarany grzywną, której wysokość może sięgnąć nawet 5 tys. zł.
