Gdy przedsiębiorca funkcjonuje zwykle w jednym państwie członkowskim i wykonuje pracę w drugim, nadal podlega prawu pierwszego z nich. Pod warunkiem jednak, że przewidywany okres świadczenia pracy nie przekracza 12 miesięcy. Jeśli w ramach zwykłego wykonywania działalności w jednym kraju przeniesie ją za granicę na pewien czas, jest objęty w dalszym ciągu ubezpieczeniami społecznymi pierwszego państwa. Na okres prowadzenia działalności za granicą nie dłuższy niż 12 miesięcy otrzymuje formularz E 101 na podstawie art. 14a.1.a rozporządzenia, po wypełnieniu kwestionariusza z dodatkowymi informacjami.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Osoba prowadząca w Polsce od czterech miesięcy działalność gospodarczą w zakresie usług ogólnobudowlanych zawiera umowę o dzieło z belgijskim kontrahentem, w ramach której ma przez dziewięć miesięcy wykonywać usługi budowlane w Belgii. W tym czasie nie będzie działała w Polsce. W takim wypadku oddział ZUS poświadczy formularz E 101. [/ramka]

[srodtytul]Wcześniejszy staż[/srodtytul]

Istotne jest prowadzenie w państwie wysyłającym działalności na własny rachunek przed rozpoczęciem pracy w innym kraju. Strona polska przyjęła, że wystarczy okres dwumiesięczny. Pracę oraz czas jej trwania trzeba wcześniej określić, a jej istnienie potwierdzić odpowiednimi umowami. Ponadto w czasie wykonywania pracy za granicą zainteresowany ma nadal spełniać w państwie wysyłającym warunki umożliwiające prowadzenie działalności po powrocie do Polski. Powinien zatem kontynuować działalność. Podmiot, który zarejestrował u nas działalność jedynie w celu świadczenia usług w innym państwie, nie uzyska poświadczenia na formularzu E 101. Niecelowe jest także poświadczanie formularzy E 101 tym, którzy po powrocie do Polski wyrejestrowują się z ubezpieczeń społecznych i zgłaszają ponownie po co najmniej dwumiesięcznej przerwie. Jasne jest wtedy, że chcą zdobyć wyłącznie zaświadczenie E 101 na kolejny okres przeniesienia działalności do innego kraju. Świadczy to o nastawieniu na świadczenie usług jedynie za granicą, a więc nie jest uzasadnione stosowanie ustawodawstwa polskiego.

W celu przedłużenia delegowania ponad 12 miesięcy osoba prowadząca działalność powinna wystąpić do zagranicznej instytucji łącznikowej na formularzu E 102 wypełnionym w części A w trzech egzemplarzach.

[srodtytul]W kilku krajach jednocześnie[/srodtytul]

Od przeniesienia firmy za granicę na dłuższy czas należy odróżnić wykonywanie działalności gospodarczej jednocześnie w kilku krajach. Dla przykładu: podmiot działający w Polsce przemieszcza się na jakiś czas za granicę i tam świadczy usługi, po czym znowu wraca do Polski i kontynuuje działalność albo podmiot mający zarejestrowane np. dwie działalności – w Polsce i w innym państwie. Wówczas kwestię opłacania składek badamy według systemu państwa, gdzie się znajduje jego miejsce zamieszkania pod warunkiem, że wykonuje jakąkolwiek część działalności w tym kraju. Jeżeli nie prowadzi działalności w państwie, w którym zamieszkuje, podlega ustawodawstwu kraju, gdzie prowadzi swoją główną działalność. Również wówczas właściwa jednostka terenowa ZUS poświadcza formularz E 101, ale na podstawie art. 14a.2 rozporządzenia.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Osoba prowadząca działalność na własny rachunek w zakresie usług remontowych na terenie Polski zawiera umowę o dzieło z niemieckim kontrahentem na wykonywanie tam usług remontowych. Umowa opiewa na 12 miesięcy, ale w tym czasie zainteresowany ma świadczyć usługi naprzemiennie w Polsce i Niemczech. W celu realizacji kontraktu zawartego z tamtejszym kontrahentem wyjeżdża do Niemiec na 1,5 miesiąca, potem powraca do Polski na dwa tygodnie w celu świadczenia usług. Następnie udaje się znowu do Niemiec na dwa miesiące, wraca do Polski na miesiąc itd. Stosujemy tu art. 14a.2 rozporządzenia. Skoro zainteresowany oświadczył, że ma miejsce zamieszkania w Polsce, to oddział ZUS poświadczy formularz E 101 na 12 miesięcy.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Obywatel Polski na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzi działalność w Polsce – hurtownię artykułów biurowych. Jednocześnie w Niemczech prowadzi sklep papierniczy. Tę działalność zarejestrował zgodnie z niemieckimi przepisami. Jego miejsce zamieszkania to Polska. Podlega zatem polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 14a.2 rozporządzenia.[/ramka]

[i]Autorka jest pracownikiem centrali ZUS[/i]