Wspólnicy spółki cywilnej ponoszą surową odpowiedzialność za nieuiszczone składki na ubezpieczenia społeczne. Artykuł 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121) mówiący o długu składkowym odsyła do art. 115 § 1 ordynacji podatkowej (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613). Przepis ten stanowi zaś, że wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej niebędący akcjonariuszem odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Dług ciągnie się też za byłym wspólnikiem, jeśli powstał w okresie, gdy był on wspólnikiem.

Wspólnik spółki cywilnej odpowiada zarówno za niezapłacone składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Emerytur Pomostowych i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jak i za związane z nimi odsetki za zwłokę. Skoro bowiem ciąży na nim (jako osobie trzeciej) obowiązek zapłaty zaległości, to także odsetek jako należności ubocznej związanej z tym zobowiązaniem, i to również za okres, kiedy nie pozostaje on w spółce. Tak też wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 13 grudnia 2005 r. (FSK 2232/04).

Egzekucja należności składkowych, które powstały w związku z działalnością spółki cywilnej, może być prowadzona wobec jej wspólników bez wcześniejszego stwierdzenia bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. W spółce cywilnej – inaczej niż w spółkach prawa handlowego – nie istnieje bowiem jej wyodrębniony majątek i nie ma innego niż wspólnicy podmiotu zobowiązanego lub ponoszącego odpowiedzialność. Zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2013 r. (II UK 160/12). Spółka cywilna jest bowiem umową tworzącą stosunek prawny powstający z zobowiązania do wspólnego działania w celu osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego. Nie jest ona – jako instytucja prawa zobowiązań – wyposażona w podmiotowość prawną.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 20 marca 2015 r. (III AUa 72/14), zgodnie z art. 108 § 4 ordynacji podatkowej egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Wskazana regulacja nie znajduje jednak zastosowania do należności z tytułu składek wspólników spółki cywilnej. Zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej nie są bowiem zobowiązaniami spółki, lecz wspólników.

Odpowiedzialność za długi w ZUS jest ponadto niezależna od stopnia zaangażowania poszczególnych wspólników w działalność spółki cywilnej i ich przyczynienia się do powstania zaległości. Ma ona bowiem charakter obiektywny i niezależny od winy. ZUS nie musi zatem wykazać winy wspólnika w powstaniu zaległości z tytułu składek (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 17 czerwca 2014 r., I SA/Po 1273/13). Wspólnik nie uwolni się więc od odpowiedzialności podnosząc, że jego rola w spółce była minimalna i nie przyczynił się do powstania zaległości wobec ZUS. Istotne jest bowiem jedynie to, czy był on wspólnikiem w dacie, gdy upływał termin płatności nieuiszczonych składek. Okoliczność tę musi wykazać ZUS.

Nie ma natomiast w art. 115 ordynacji podatkowej wymienionych żadnych przesłanek zwalniających wspólnika spółki cywilnej od odpowiedzialności za zaległe składki. Zwracał na to uwagę także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z 24 czerwca 2014 r. (III AUa 2196/13). Odpowiedzialność wspólników ma charakter osobisty i solidarny. Obejmuje więc cały majątek osobisty, zarówno teraźniejszy, jak i przyszły.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach