Z orzecznictwa sądów wynika, że nie ma przeszkód do podwyższenia przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, aby otrzymać wyższe świadczenia, m.in. w razie choroby lub macierzyństwa. Sąd Najwyższy stwierdził, że ZUS nie może ingerować w wysokość deklarowanej przez ubezpieczonego podstawy wymiaru składek, jeżeli mieści się ona ?w granicach ustawowych (uchwała z 21 kwietnia 2010 r., ?II UZP 1/10, OSNP z 2010/21-22/267; wyrok z 12 kwietnia 2012 r., I UK 350/11).
Sytuacja, że prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą podnoszą nawet kilkunastokrotnie składkę na ubezpieczenie chorobowe, naliczając ją od maksymalnej podstawy wynoszącej w 2014 roku 9365 zł, nie jest rzadka. Nie wszyscy dokonują jednak przed tym stosownych obliczeń, aby stwierdzić, czy będzie miało to odzwierciedlenie w kwocie zasiłku. Trzeba bowiem pamiętać, że zadeklarowanie wyższej podstawy wymiaru składek skutkuje nie tylko obowiązkiem naliczania od niej składki chorobowej, ale także emerytalnej, rentowej i wypadkowej.
Przedsiębiorca, rozważając zwiększenie wpłat do ZUS, musi przede wszystkim uwzględnić, że zasiłki z ubezpieczenia chorobowego wylicza się nie tylko od podstawy wymiaru składek po podwyższeniu, ale od przeciętnej za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W razie choroby czy urodzenia dziecka przed upływem roku obliczeń należy dokonywać od średniej kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia. Podstawę składek pomniejsza się o 13,71 proc. Jeśli zatem osoba prowadząca działalność tuż przed chorobą albo porodem zacznie opłacać wyższe składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe, to zwykle nie zostanie to zrekompensowane kwotą otrzymywanego zasiłku.
Przedsiębiorca powinien także wziąć pod uwagę, że ?w przepisach określono sytuację, w której nie dokonuje się ponownego ustalania podstawy zasiłku. Jest tak, gdy między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż ?trzy miesiące kalendarzowe. Gdy zatem przedsiębiorca np. pobierał zasiłek chorobowy, ?a następnie zadeklarował wyższą podstawę składek i po miesiącu nabył prawo do zasiłku macierzyńskiego, to fakt opłacania większej składki chorobowej w ogóle nie zostanie uwzględniony w kwocie tego drugiego świadczenia. ZUS do jego ustalenia zastosuje bowiem poprzednio obliczoną podstawę.
Przy kalkulacji trzeba także przyjąć, że w przypadku zadeklarowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości wyższej niż minimalna (ta wynosi ?60 proc. przeciętnego wynagrodzenia albo 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, czyli ?w 2014 r. 2247,60 zł albo ?504 zł) nie można będzie proporcjonalnie jej zmniejszyć w razie niezdolności do pracy, która będzie trwała przez część miesiąca i za którą będzie przysługiwał zasiłek. Tak postanowił gdański oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w decyzji nr 237 z 8 czerwca 2014 r. (DI/?100000/43/643/2014).
W innej niż analizowana sytuacji są osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które dopiero przystępują do ubezpieczenia chorobowego. Jeśli wiedzą, że będą korzystały np. z zasiłku macierzyńskiego, bo są w ciąży po co najmniej pełnym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia, i zadeklarują maksymalną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (w 2014 r. ?9365 zł), to ZUS od niej będzie obliczał kwotę świadczenia. Uwzględni średnią podstawę ?z faktycznego okresu ubezpieczenia. Trzeba jednak pamiętać, że prawo do zasiłku chorobowego przedsiębiorca może nabyć co do zasady dopiero po ?90 dniach podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast zasiłek macierzyński ?i opiekuńczy przysługują bez tzw. okresu wyczekiwania.
