Na możliwość wymiany rodziców na dodatkowym urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim rzutuje nie tylko sposób wybierania tych uprawnień. Niewłaściwy podział urlopów czy niedopełnienie wymogów proceduralnych zamyka drogę do wykorzystania całego rocznego rodzicielskiego, a w konsekwencji do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.

Dwa tygodnie na zmianę

Pracownik wykorzystuje urlop rodzicielski wspólnie ?z żoną (po 13 tygodni na każde z rodziców). Czy może ?wcześniej wrócić do pracy, cedując na żonę ?niewykorzystaną część urlopu i prawo do zasiłku ?macierzyńskiego za ten czas?

Tak. Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi 26 tygodni. Można go wykorzystać w całości lub maksymalnie w trzech częściach następujących bezpośrednio po sobie. Żadna z nich nie może być jednak krótsza niż 8 tygodni i musi ona stanowić wielokrotność tygodnia.

Jeśli rodzice równocześnie korzystają z tego uprawnienia, to przysługuje im prawo do 13 tygodni tego wolnego. Każdy ?z nich może zrezygnować z dalszego wybierania tego urlopu ?– pod warunkiem że matka w ciągu dwóch tygodni po porodzie zadeklarowała, że chce wybrać pełny, 52-tygodniowy urlop na dziecko (jeden wniosek w trybie art. 179

1

k.p.).

Należy jednak pamiętać o prawidłowym podziale. Inaczej drugi rodzic nie będzie mógł wykorzystać wolnego w części, z której zrezygnował drugi rodzic.

Taką „operację" można przeprowadzić tylko po wspólnym wykorzystaniu przez rodziców 8 lub maksymalnie 9 tygodni rodzicielskiego. Gdyby rodzice byli jednocześnie na rodzicielskim, np. przez 10 tygodni, to wymiar niewykorzystanej części – 6 tygodni – byłby zbyt krótki, żeby można go było wykorzystać. Każda z trzech części rodzicielskiego musi bowiem trwać co najmniej 8 tygodni.

Wersja 1. Rodzice razem na urlopie przez 8 tygodni

8 tyg. mamy + 8 tyg. taty = 16 tyg. rodzicielskiego

26 tyg. – 16 tyg. = 10 tyg. rodzicielskiego do wykorzystania przez matkę

Mama deklarowała, że wykorzysta 13 tygodni. Dodatkowo może jeszcze wziąć 5 tygodni wolnego niewybrane przez ojca dziecka, jeśli na dwa tygodnie przed ich rozpoczęciem poinformuje swojego szefa o wydłużeniu urlopu. Aby doszło do wymiany, ojciec musi w szóstym tygodniu wybierania rodzicielskiego poinformować swojego pracodawcę o zmianie planów i wcześniejszym powrocie do etatowych zajęć.

Wersja 2. Rodzice wspólnie wybierają urlop przez 9 tygodni

9 tyg. mamy + 9 tyg. taty = 18 tyg. wykorzystanego rodzicielskiego

26 tyg. rodzicielskiego – 18 tyg. = 8 tyg. rodzicielskiego do wykorzystania przez matkę

W tej konfiguracji mama wykorzysta 4 tygodnie rodzicielskiego niewybranego przez ojca dziecka. Tata najpóźniej ?w siódmym tygodniu urlopu rodzicielskiego musi złożyć wniosek o rezygnacji z tego wolnego, a mama na 14 dni przed wybraniem niewykorzystanego wolnego przez ojca musi złożyć wniosek w swojej firmie o udzielenie tych dni urlopu.

Bez prawa do wyrównania

Pracownica wybiera roczny urlop rodzicielski. Od połowy dodatkowego urlopu macierzyńskiego wróciła do pracy na pół etatu. Teraz – po 12 tygodniach rodzicielskiego łączonego ?z etatem, chce całkowicie zrezygnować z urlopu. Czy ma prawo ?do wyrównania zasiłku macierzyńskiego?

Nie. Jeśli matka tuż po porodzie podejmie decyzję ?o korzystaniu z rocznego zasiłku, złoży stosowny wniosek, a później zmieni zdanie i chce wcześniej wrócić do pracy niż pierwotnie zakładała, ma do tego prawo. Nie bez znaczenia jest jednak moment, kiedy przerwie to wolne. Gdy zrezygnuje z:

- ?dodatkowego urlopu macierzyńskiego (z całości lub części) albo urlopu rodzicielskiego (tylko z całości) albo

- ?z samego urlopu rodzicielskiego (z całości),

nie straci na tym finansowo. Należeć się jej będzie wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego. Oczywiście pod warunkiem, że ojciec dziecka nie skorzysta z tych urlopów i nie będzie pobierał zasiłków za okres odpowiadający tym urlopom.

Wyrównanie (w formie jednorazowej 20-proc. wypłaty) przysługuje za czas wykorzystanego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego macierzyńskiego. Kwotę zasiłków wypłaconych za ten okres w wysokości 80 proc. trzeba wtedy uzupełnić do 100-proc. podstawy wymiaru.

Wyrównania zasiłku macierzyńskiego nie dostanie natomiast rodzic, który rozmyśli się i zrezygnuje tylko z części urlopu rodzicielskiego (każda z trzech części musi mieć przynajmniej 8 tygodni). Na dodatkowe pieniądze może liczyć tylko ten, kto rezygnuje z całego 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego. Takie zasady przewiduje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159; dalej ustawa zasiłkowa). Jej art. 31 ust. 4 wprost przesądza, że wyrównanie otrzyma ten, kto rezygnuje z całego urlopu rodzicielskiego.

Więcej o 20-proc. od części zasiłku

Pracownica zrezygnowała z rodzicielskiego w całości. Jednak na dodatkowym macierzyńskim pracowała u nas na pół etatu. Czy ma teraz prawo do pełnego 20-proc. wyrównania zasiłku ?za 26 tygodni?

Tak. Podwładna dostanie 20-proc. wyrównanie wypłaconego zasiłku. Trzeba jednak pamiętać, że za czas, kiedy równocześnie była na urlopie i pracowała (czyli wybierała dodatkowy macierzyński zgodnie z art. 182

1

§ 5 k.p.) dostanie 20-proc. wyrównanie pomniejszone o połowę zasiłku. Wówczas bowiem za pracę na pół etatu otrzymywała wynagrodzenie, a zasiłek za drugą połówkę obarczoną macierzyńską pieczą.

Pracownica nie może liczyć na to, że przy wyrównaniu dostanie także tę część zasiłku, do której straciła prawo na rzecz pobieranego wynagrodzenia. Tak stanowi art. 31 ust. 5 ustawy zasiłkowej, który odsyła do odpowiedniego stosowania art. 12 ust. 1 tej ustawy. Przepis ten wyraźnie wskazuje, że ubezpieczona nie dostanie zasiłku za okres, kiedy ma prawo do wynagrodzenia. W takim przypadku wysokość zasiłku ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik wykonuje obowiązki w czasie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Przekazanie w dowolnym czasie

Pracownica wystąpiła o roczny urlop rodzicielski na przysposobione dziecko. Czy może zrezygnować z części dodatkowego urlopu na rzecz męża i wrócić wcześniej do pracy?

Tak. Pracownica może zrezygnować z dodatkowego okresu opieki pod warunkiem, że wykorzysta część tego wolnego wynoszącą tydzień lub jego wielokrotność. Na ten ruch pozwala art. 182

4

§ 2 k.p., który odsyła do odpowiedniego stosowania art. 179

2

i art. 179

5

k.p. Niewykorzystaną część zasiłku macierzyńskiego może wybrać ojciec dziecka, jeśli podlega ubezpieczeniu chorobowemu (np. jest pracownikiem lub zleceniobiorcą albo przedsiębiorcą i przystąpił do tego ubezpieczenia dobrowolnie).

Aby wcześniej wrócić do firmowych zajęć, pracownica powinna z wyprzedzeniem nie krótszym niż 14 dni złożyć pracodawcy wniosek z informacją o przerwaniu dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Dwutygodniowe wyprzedzenie musi też zachować ojciec dziecka, aby poinformować swojego pracodawcę, że chce przejąć opiekę od żony. Jeśli tata jest przedsiębiorcą lub zleceniobiorcą, wniosek o wypłatę zasiłku może złożyć później, ale ma on dotrzeć do płatnika zasiłku (ZUS lub zleceniodawcy) przed rozpoczęciem korzystania ?z zasiłku macierzyńskiego.

Bez względu na to, czy tata dziecka ma etat, zlecenie czy własny biznes, trzeba pamiętać, że w przypadku dzielenia się urlopami przez rodziców, urlop dodatkowy można udzielić maksymalnie w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.