Jak zapewnić sobie prawo do zasiłku w czasie zwolnienia lekarskiego

Zgodnie z art. 6 ust 1 pkt 5 i 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i wypadkowe. Ubezpieczenie chorobowe, z którego należą się zasiłki w czasie zwolnienia lekarskiego i urlopu macierzyńskiego jest – zgodnie z art. 11 ust 2 wspomnianej wyżej ustawy dobrowolne.

Aby uzyskać prawo do tych świadczeń przedsiębiorca musi więc najpierw zgłosić się do tych ubezpieczeń i ustalić prawidłową wysokość składki za poszczególne ubezpieczenia. Zaniżenie składki na ubezpieczenie chorobowe, lub nieopłacenie jej w terminie powoduje bowiem utratę prawa do świadczeń. Co ważne przedsiębiorca ma dużą swobodę w ustalaniu wysokości składki na to ubezpieczenie, może więc łatwo podwyższyć przysługujący mu zasiłek. Taką możliwość potwierdził zresztą Sąd Najwyższy w uchwale z 21 kwietnia 2010 r. (sygn. II UZP 1/10).

Z opisanych w tym poradniku zasad ustalania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne mogą skorzystać osoby wymienione w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli

- osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą

- twórcy i artyści,

- wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, jawnych, komandytowych lub partnerskich,

- osoby prowadzące niepubliczne szkoły, inne formy wychowania przedszkolnego, placówki lub ich zespoły, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Krok 1.

Zgłoś się do ubezpieczeń

Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą jednoosobowo albo w formie spółki cywilnej powinny udać się do najbliższego urzędu gminy, miasta lub dzielnicy i w wydziale ewidencji działalności gospodarczej (tzw. jednym okienku) wypełnić wniosek CEiDG – 1. Stanowi on jednocześnie zgłoszenie do ZUS, GUS oraz naczelnika urzędu skarbowego. Na podstawie tego dokumentu urząd zgłosi osobę rozpoczynającą działalność do ubezpieczeń społecznych w ZUS. Jednak zainteresowany i tak będzie musiał złożyć w najbliższym oddziale ZUS  druk ZUS ZBA, w którym poda nr swojego konta. Ta informacja nie znajduje się bowiem we wniosku CEiDG.

Oprócz tego przedsiębiorca musi  zgłosić się do ubezpieczeń społecznych na formularzu ZUS ZUA, w którym poda czy ma prawo do opłacania preferencyjnych składek dla zakładających firmę (tzw. mały ZUS). Wówczas podaje kod 05 70 0 0. Jeśli nie ma prawa do preferencyjnych składek rozpoczynający działalność podaje kod 05 10 0 0.

Na tym etapie przedsiębiorca może też od razu zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (także na druku ZUS ZUA). Przy zakładaniu firmy przedsiębiorca ma na to 7 dni od faktycznego rozpoczęcia działalności. Gdy prowadzi już działalność, zostaje objęty tym ubezpieczeniem nie wcześniej niż w momencie złożenia wniosku w tej sprawie. Ma to o tyle znaczenie, że zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, przedsiębiorca nabywa prawo do wypłaty zasiłku dopiero po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Oznacza to, że w tym czasie prowadzący działalność gospodarczą opłacał w terminie i prawidłowej wysokości składki na to ubezpieczenie.

W przypadku ustania ubezpieczenia chorobowego z powodu nieopłacenia w terminie należnej składki, ZUS tylko w uzasadnionych przypadkach, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. W tym celu zainteresowany powinien wystąpić do jednostki terenowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem, podając przyczyny nieopłacenia składki.

Krok 2.

Ustal wysokość zasiłku z najniższej składki

Składki należne od przedsiębiorcy wynoszą:

- ubezpieczenie emerytalne – 19,52 proc. podstawy wymiaru;

- ubezpieczenie rentowe – 8 proc. podstawy wymiaru;

- ubezpieczenie wypadkowe – 1,93 proc. podstawy wymiaru (przy założeniu, że przedsiębiorca nie zatrudnia pracowników lub etaty w jego firmie ma nie więcej niż 9 osób);

- Fundusz Pracy – 2,45 proc. podstawy wymiaru;

- dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – 2,45 proc. podstawy wymiaru;

Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą, w myśl art. 18 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez pierwsze 24 miesiące mogą opłacać ją od preferencyjnej podstawy stanowiącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. W tym roku jest to kwota 480 zł. Składki na poszczególne ubezpieczenia wynoszą wtedy:

- emerytalne     – 93,70 zł;

- rentowe     – 38,40 zł;

- wypadkowe     – 9,26 zł;

- dobrowolne ubezpieczenie chorobowe     – 11,76 zł.

Uwaga! Przedsiębiorca opłacający mały ZUS, nie płaci składek na Fundusz Pracy.

Przykład

W przypadku opłacania składki od podstawy 480 zł, w razie choroby przedsiębiorcy, na jego konto wpłynie zasiłek chorobowy w wysokości 9,06 zł za każdy dzień choroby. Jeśli absencja chorobowa będzie trwała cały miesiąc, dostanie 271,8 zł zasiłku.

Warunkiem jest jednak to, że taka osoba w ciągu ostatnich 60 miesięcy nie prowadziła działalności gospodarczej w Polsce (osoby powracające zza granicy nie muszą się obawiać tego ograniczenia), a także w czasie prowadzenia tej działalności nie współpracowała z byłym pracodawcą i wykonywała na jego rzecz czynności wchodzące wcześniej w zakres ich obowiązków na etacie. Jeśli osoba zakładająca działalność gospodarczą spełni te warunki, nic nie stoi na przeszkodzie by podjęła współpracę z byłym pracodawcą nie tracąc przy tym prawa do opłacania składek w preferencyjnej wysokości.

Przykład

Informatyk zatrudniony dotychczas przy pisaniu oprogramowania komputerowego zrezygnował w tej pracy i założył działalność gospodarczą. Jednym z jego kontrahentów był dotychczasowy pracodawca. Usługi świadczone na jego rzecz przez informatyka dotyczyły jednak zarządzania bazami danych, ZUS uznał więc, że nie traci on przez to prawa do opłacania preferencyjnych składek.

Krok 3.

Ustal wysokość zasiłku podstawowej składki

Przedsiębiorcy którzy nie mają prawa opłacać składek w preferencyjnej wysokości, swoje należności na ubezpieczenia społeczne wyliczają od stałej przez cały rok podstawy w wysokości 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W 2013 r. jest to kwota 3713 zł, a więc 60 proc. z tego to 2227,80 zł. Składki na poszczególne ubezpieczenia wynoszą wtedy:

- emerytalne     – 434,87 zł;

- rentowe     – 178,22 zł;

- wypadkowe     – 43 zł;

- Fundusz Pracy     – 54,58 zł

- dobrowolne ubezpieczenie chorobowe    – 54,58 zł.

Przykład

W przypadku opłacania składki od podstawy 2227,80 zł, w razie choroby przedsiębiorcy, na jego konto wpłynie zasiłek chorobowy w wysokości 42,03 zł za każdy dzień choroby. Jeśli absencja chorobowa będzie trwała cały miesiąc, dostanie 1260,9 zł zasiłku.

Krok 4.

Ustal wysokość zasiłku z maksymalnej składki

Przedsiębiorca, który chce otrzymywać wyższe od wyliczonych wcześniej świadczeń, może podnieść płaconą przez siebie składkę chorobową. Zmiany w tym zakresie powinien zgłosić w ZUS na deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA przed rozpoczęciem miesiąca, za który chce opłacać podwyższoną składkę na ubezpieczenie chorobowe.

We wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. dla osób wymienionych podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie kwoty 9031,28 zł (tj. 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w drugim kwartale 2013 r.). W przypadku podniesienia składki na ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorca musi zapłacić podwyższone składki na pozostałe ubezpieczenia społeczne. Składki na poszczególne ubezpieczenia wynoszą wtedy:

- emerytalne     – 1762,91 zł;

- rentowe     – 722,50 zł;

- wypadkowe     – 174,30 zł;

- Fundusz Pracy     – 221,27 zł

- dobrowolne ubezpieczenie chorobowe     – 221,27 zł.

Przykład

W przypadku opłacania składki od podstawy 9031,28 zł, w razie choroby przedsiębiorcy, na jego konto wpłynie zasiłek chorobowy w wysokości 170,41 zł za każdy dzień choroby. Jeśli absencja chorobowa będzie trwała cały miesiąc, dostanie 5112,3 zł zasiłku.

Uwaga! Przedsiębiorca który wyliczy składki od wyższej podstawy, i tak dostanie zasiłek liczony od podstawy 9031,28 zł. Nie będzie miał jednak prawa żądać zwrotu przepłaconych składek na pozostałe ubezpieczenia społeczne. W ten sposób szybciej jednak osiągnie górny limit wysokości podstawy do obliczenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe który w 2013 r. wynosi 111 390 zł. Po przekroczeniu tej kwoty deklarowanego przychodu (w przypadku prowadzących działalność gospodarczą podstawy wyliczenia składek), ubezpieczony nie musi już płacić składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Krok 5.

Sprawdź, ile wynosi składka zdrowotna

Bez względu na to, czy przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne w minimalnej, podstawowej czy maksymalnej wysokości, składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9 proc.  płaci zawsze od tej samej podstawy w wysokości 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale minionego roku, włącznie z wypłatami z zysku. W 2013 ta podstawa wynosi 2908,13 zł, a obliczona na jej podstawie składka do zapłaty wynosi  261,73 zł miesięcznie.

podstawa prawna: ustawa z 13 października 1998 r. (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585, ze zm. )

podstawa prawna: ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. Nr 77, poz. 512, ze zm.)