Odpowiada Jacek Dziekan rzecznik prasowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych:
Kiedy pracodawca stwierdzi, że zachodzi potrzeba kontroli wątpliwych zwolnień lekarskich, ma prawo sprawdzić, czy podwładny w czasie orzeczonej niezdolności do pracy nie wykonuje innej pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem.
Czynności kontrolne przeprowadzić powinna osoba mająca pełnomocnictwo pracodawcy. Z kolei przedsiębiorcy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 pracowników, są także płatnikami zasiłków z tego ubezpieczenia. Wraz z tym ustawodawca zapewnił im też uprawnienie do kontroli pracowników.
W jaki sposób można powiadomić ZUS o konieczności sprawdzenia, czy pracownik nie nadużywa zwolnienia?
Należy zrobić to jak najszybciej, np. skierować wniosek o kontrolę faksem. Można też porozumieć się telefonicznie z oddziałem albo inspektoratem ZUS i ustalić tryb współpracy w tym zakresie.
Kiedy można uznać, że pracownik wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego przeznaczeniem?
Przy takiej kontroli kluczowe są odpowiednia kwalifikacja i ocena sytuacji. Osoba, która zostanie wyznaczona do dokonania czynności weryfikujących prawidłowość zwolnienia, musi ocenić, czy wskazanie lekarza zawarte w zaświadczeniu (np. chory powinien leżeć, chory może chodzić) jest realizowane. W tej sytuacji niezbędna jest duża doza wyczucia, czy aktywność, przy jakiej kontrolujący zastał pracownika, można uznać za czynności niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb.
Czy wyjście do sklepu jest taką czynnością, czy wizyta w aptece także się w to wpisuje?
Podobne pytania rodzi definicja pracy zarobkowej wykonywanej na zwolnieniu lekarskim. Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach ustalił, że pojęcie „praca" w tym wypadku traktować trzeba szeroko, w jego znaczeniu potocznym, a nie uwzględniać charakter prawny wykonywanych czynności. Kontrolujący musi pamiętać, że pracownik dysponuje drogą odwoławczą i ma pełne prawo zakwestionować ustalenia kontroli. W razie sporu ZUS wydaje decyzję, od której służy odwołanie do sądu.
Czy ZUS może zakwestionować cały okres pobierania zasiłku chorobowego i czy pracodawca musi zapłacić pracownikowi wynagrodzenie za ten okres oraz odprowadzić od tego składki na ubezpieczenia?
Jeżeli na podstawie wyników kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego okaże się, że pracownik wykonywał pracę zarobkową w czasie zwolnienia albo nie stosował się do zaleceń medycznych, albo wykorzystywał zwolnienie niezgodnie z jego celem (np. wyjechał na wycieczkę), zasiłek chorobowy nie przysługuje za cały okres zwolnienia, niezależnie od tego, na ile dni je wystawiono. Za ten okres nie ma wypłaty ani zasiłku, ani wynagrodzenia.
—rozmawiał Mateusz Rzemek
