Preferencyjne składki ZUS przy rozpoczęciu działalności z ograniczeniami

Obniżone składki na ZUS to przywilej dla osób rozpoczynających własny biznes. Ale nie wszyscy mogą z niego skorzystać. Tymczasem jest o co zabiegać. Dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanej płacy na dany rok (w 2012 r. – 2115,60 zł).

W lepszej sytuacji są przedsiębiorcy na starcie z działalnością – jeśli spełniają kryteria uprawniające do składkowej ulgi (patrz niżej), to przez pierwsze dwa lata funkcjonowania firmy mają prawo do opłacania danin do organu rentowego od niższej podstawy wymiaru, tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (w 2012 r. – 450 zł, a w 2013 r. 480 zł ).

60 miesięcy pauzy

Zgodnie z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – do niższych danin na ZUS w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej mają prawo ci, którzy nie prowadzili w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed rozpoczęciem biznesu pozarolniczej działalności.

Okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności należy liczyć od miesiąca bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym rozpoczęto wykonywanie działalności.

Zakaz dotyczy nie tylko pozarolniczej działalności gospodarczej, ale również twórców i artystów, osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólników jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, a także osób prowadzących niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Nie dla byłego szefa

Drugim ograniczeniem dla tego bonusu jest wymóg, by osoba ubiegająca się o preferencje składkowe nie wykonywała działalności gospodarczej dla pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia własnej działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywała etatową pracę, która pokrywać by się miała z tą świadczoną dla niego pod własnym firmowym szyldem.

Zgodnie z decyzją ZUS nr 62 z 14 kwietnia 2011 r. (znak: DI/1000000/451/232/2011) wystarczy, żeby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy tylko w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy, aby osoba ta rozpoczynając własny biznes nie miała prawa do preferencji składkowych.

Interpretując art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych trzeba pamiętać, że pod pojęciem „byłego pracodawcy" należy rozumieć każdego pracodawcę, na rzecz którego praca była dotychczas wykonywana, tj. przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności (w tym pracodawcę, z którym prowadzący działalność nie rozwiązał umowy o pracę) – przypomina organ rentowy w tej decyzji.

Przykład

Pan Karol zakończył współpracę pracowniczą 31 grudnia 2010 r., a 7 stycznia 2011 r. wystartował z własną działalnością gospodarczą.

Ponieważ nie prowadził on wcześniej własnego biznesu, a jego firma nie była powiązana biznesowo z byłym pracodawcą w 2011 r., to pan Karol opłacał składki na ZUS na preferencyjnych zasadach przez cały 2011 r.

W lutym 2012 r. były szef zaproponował mu współpracę. Zakres prowadzonej przez pana Karola działalności pokrywa się częściowo z zakresem czynności wykonywanych uprzednio na rzecz byłego pracodawcy. Mimo to przedsiębiorca podjął się wykonywać podobną pracę, jaką świadczył będąc pracownikiem.

Będzie jednak nadal uprawniony do niższych składek. A to dlatego, że nie wykonywał żadnych czynności ma rzecz byłego szefa ani w bieżącym roku kalendarzowym (czyli w styczniu 2012 r.), ani przez cały 2011 r.

Pracownicze czynności

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 23 marca 2010 r. (sygn akt I UK 323/09) zwrot „czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej", o których mowa w art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które uniemożliwiają zastosowanie preferencyjnych składek ubezpieczeniowych dla osób podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą, należy rozumieć czynności odpowiadające tym, które były uprzednio wykonywane w ramach stosunku pracy na rzecz byłego pracodawcy.

Chodzi zatem o czynności powierzane przez pracodawcę i faktycznie wykonywane przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie o wszystkie czynności, jakie pracownik może wykonywać np. z racji posiadanych przez niego kwalifikacji.

Przykład

Pan Marian prowadzi działalność gospodarczą w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był wcześniej zatrudniony jako stażysta.

Usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez niego na rzecz byłego pracodawcy wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składek wtedy, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę.

Przepis wyłączający możliwość opłacania preferencyjnych składek na ZUS nie wymaga pełnej tożsamości czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy, a następnie działalności gospodarczej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 września 2010 r., sygn. akt III AUa 194/10).

Przykład

Pan Marek prowadzi działalność w formie spółki cywilnej od 1 stycznia 2012 r. w interesie i na rzecz spółki X, swojego byłego pracodawcy, z którym jego stosunek pracy rozwiązał się 31 grudnia 2009 r.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się w spółce sporządzaniem przelewów, prowadzeniem dokumentacji, projektowaniem, kontaktami z klientami, zamawianiem towarów, a także ich dowożeniem.

Uprzednio, jako pracownik spółki, zajmował się transportem towarów oraz drobnymi naprawami urządzeń należących do firmy. Jako pracownik wykonywał takie czynności, które wchodzą obecnie w zakres wykonywanej przezeń działalności gospodarczej na rzecz spółki.

Ponieważ pan Marek w roku bieżącym od początku funkcjonowania jego firmy wykonuje czynności na rzecz swego byłego pracodawcy, to nie ma prawa do obniżonych danin na ZUS, nawet jeśli w zeszłym roku w żaden sposób nie był związany z dawnym zakładem pracy.