Aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej liczonej według tzw. starych zasad trzeba pilnować kalendarza. Chodzi o to, by złożyć wniosek o emeryturę przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego.

Stare zasady

Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących składników:

- wysokości podstawy wymiaru,

- uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego,

- kwoty bazowej obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.

W alternatywie można wskazać, by emeryturę obliczyć od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całej kariery zawodowej. Oprócz wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek do podstawy wymiaru emerytury dolicza się również inne składniki przysługujące ubezpieczonemu (m.in. kwoty zasiłków chorobowych, wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy itp.).

Wcześniejsza emerytura z Karty Nauczyciela może być obliczona według dotychczasowych, czyli starych zasad, jeśli wniosek o jej przyznanie zostanie zgłoszony przed ukończeniem przez pedagoga powszechnego wieku emerytalnego. Wnioski emerytalne złożone po osiągnięciu tego wieku spowodują konieczność zastosowania art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z tym przepisem osobom, które osiągnęły wiek emerytalny w latach 2009-2013 przysługuje tzw. emerytura mieszana, obliczana w odpowiedniej  proporcji stosownie do roku, w którym osiągnęły wiek emerytalny –  część emerytury obliczonej według starych zasad i część obliczonej według nowych zasad, jeśli osoby te nie przystąpiły do OFE. -

A ten od 1 stycznia 2013 r. będzie systematycznie podwyższany  i raz na kwartał podskoczy o miesiąc. Zatem osoby chcące skorzystać z możliwości, jaką daje im art. 88 Karty Nauczyciela (KN), które do końca 2008 r. zgromadziły odpowiedni nauczycielski staż określony w tym przepisie będą mogły także po przyszłorocznych, styczniowych zmianach emerytalnych skorzystać z tego przywileju.

PRAWO DO NAUCZYCIELSKICH PIENIĘDZY

Długoletni nauczyciele mogą liczyć albo na emeryturę nabywaną zgodnie z przepisami KN, albo na wcześniejsze świadczenie na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jeśli praca nauczycielska była tylko epizodem w pracowniczym stażu, to pozostaje zwykła emerytura, po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Zgodnie z art. 88 KN na emeryturę (bez względu na wiek) mogą przejść nauczyciele, którzy do końca 2008 r. spełnią warunki: 30 lat stażu pracy, w tym 20 lat w oświacie („przy tablicy”), lub 25 lat stażu pracy, w tym 20 lat w szkolnictwie specjalnym, gdy byli zatrudnieni w szkole na co najmniej pół etatu; osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. nie mogą należeć do otwartego funduszu emerytalnego (OFE). Aby nabyć prawo do emerytury, przyszli świadczeniobiorcy muszą również:

- rozwiązać stosunek pracy nauczycielskiej,

- złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (oczywiście jeśli  przystąpiły do OFE).

Z kolei drugi sposób uzyskania prawa do emerytury – z ustawy o FUS - zależny jest od ukończenia odpowiedniego wieku. Zgodnie z ustawą emerytalną z wcześniejszych świadczeń skorzystają nauczycielki (jedynie panie z całego rocznika 1953 i te z roku 1952, które nie ukończyły jeszcze 60. roku życia), a które do końca 2008 r.: ukończyły 55 lat, miały 20 lat stażu pracy, w tym 15 lat w oświacie  i nie należą do OFE.

Ale uwaga!

Do ZUS z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę muszą zgłosić się najpóźniej miesiąc przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, bo później przyznanie wcześniejszego świadczenia nie będzie już możliwe. Otrzymają tylko zwykłą emeryturę wynikającą z ustawowego wieku emerytalnego. -

Warto skorzystać

Emerytura ustalona na tych zasadach jest korzystna. Podstawę jej wymiaru ustala się bowiem na zasadach ogólnych, określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym że wlicza się do niej również wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, dodatki, świadczenia w naturze, jeśli nauczyciel nie korzysta             z nich po przejściu na emeryturę lub rentę, oraz wszystkie nagrody uzyskane przez nauczyciela za osiągnięcia zawodowe w okresie, z którego wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru emerytury lub renty.

– Dzieje się tak, ponieważ prawo do emerytury z art. 88 KN nie jest uzależnione od osiągnięcia określonego wieku - wyjaśnia Elżbieta Łopacińska z ZUS w odpowiedzi na pytanie NSZZ „Solidarność”. Zatem osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., które 31 grudnia 2008 r. spełniły ustawowe warunki, mają prawo do emerytury obliczonej według tzw. starych zasad.

Jest jednak jeden istotny warunek. Wniosek o emeryturę muszą zgłosić przed osiągnięciem nowego wieku emerytalnego, czyli wprowadzonego ustawą z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2012 r., poz. 637),  a obowiązującego od 1 stycznia 2013 r.

Oznacza to, że nauczycielki urodzone między 1 stycznia 1953 r. a 31 marca 1953 r. wniosek muszą złożyć przed ukończeniem 60 lat i 1 miesiąca, a urodzone między 1 października 1955 r. a 31 grudnia 1955 r.  przed ukończeniem 61 lat.

Przykład

Pan Krzysztof, urodzony 15 maja 1949 r., do końca 1998 r. przepracował w szkolnictwie 33 lata, w tym 28 lat wykonywał pracę w szczególnym charakterze.

Aby zagwarantować sobie wcześniejszą emeryturę obliczaną według korzystniejszych zasad określonych w art. 88 KN, powinien złożyć wniosek najpóźniej 14 listopada 2014 r., czyli przed osiągnięciem nowego, powszechnego wieku emerytalnego dla jego rówieśników wynoszącego 65 lat   i 6 miesięcy.

Jeśli zgłosi się do ZUS po tej dacie, jego świadczenie zostanie wyliczone według nowych zasad. Ewentualnie 20 proc. emerytury będzie można obliczyć według korzystniejszych, dawnych regulacji, ale tylko wtedy, gdy dzięki temu będzie ona wyższa niż ta wyliczona według nowych zasad (tzw. emerytura mieszana).

Akademicy bez pracy i świadczenia

Ustawą z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2012 r., poz. 637)

nie wprowadzono żadnych zmian w prawie o szkolnictwie wyższym.

W efekcie stosunek nauczycieli akademickich bez tytułu profesora zatrudnionych na podstawie mianowania w uczelniach publicznych wygasa z mocy prawa w roku akademickim, w którym ukończą 65 lat.

Oznacza to, że stracą oni pracę 30 września 2014 r., a prawo do emerytury nabędą dopiero, kiedy osiągną podwyższony wiek emerytalny. O szybką nowelizację art. 127 ust. 2 prawa o szkolnictwie wyższym apeluje rzecznik praw obywatelskich.