Ci, którzy nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu i nie mogą być zgłoszeni do tego ubezpieczenia jako członkowie rodziny, mają szansę zawrzeć umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ).

Uzyskają wówczas prawo do korzystania ze świadczeń, ale muszą co miesiąc opłacać składkę zdrowotną. Pozwala im na to art. 68 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm., dalej ustawa).

Dla kogo

Umowę dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego może zawrzeć wyłącznie ten, kto nie podlega obowiązkowemu takiemu ubezpieczeniu, a ma miejsce zamieszkania w Polsce. Przez miejsce zamieszkania należy rozumieć miejscowość, w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Zainteresowany, który chce być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, musi złożyć w oddziale NFZ wniosek w tej sprawie.

Przykład

Pan Tomasz uzyskuje stałe przychody z umowy o dzieło. Nie ma innych tytułów do ubezpieczeń i nie może być też zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny.

Ponieważ tzw. samoistna umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji do ubezpieczenia zdrowotnego, pan Tomasz będzie mógł korzystać ze świadczeń zdrowotnych po zawarciu z NFZ umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne.

Na taki dobrowolny sposób może się zdecydować także pracownik, który przebywa na urlopie bezpłatnym. Podczas niego stosunek pracy ulega zawieszeniu – podwładny nie świadczy pracy, a szef nie wypłaca mu za ten okres wynagrodzenia. W miesiącach czy latach urlopu bezpłatnego pracownik nie podlega ani ubezpieczeniom społecznym, ani ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Pracodawca za każdy miesiąc, w którym podwładny przebywa na takim urlopie, składa za niego raport ZUS RSA. Wykazuje w nim okres udzielonego urlopu i kod świadczenia/przerwy – 111 (urlop bezpłatny).Prawo do korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego wygasa po 30 dniach od daty rozpoczęcia urlopu bezpłatnego.

Po tym okresie zarówno ubezpieczony, jak i zgłoszeni przez niego członkowie rodziny nie mogą już korzystać ze świadczeń zdrowotnych. Gdy więc pracownik, który przebywa na takim urlopie, nie może być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, po zawarciu umowy z NFZ ma prawo samodzielnie opłacać za siebie składkę.

Dodatkowa opłata

Z zawarciem umowy warto się pośpieszyć, gdyż objęcie tym ubezpieczeniem NFZ uzależnia od wniesienia opłaty dodatkowej. Jest ona tym wyższa, im dłuższy czas wnioskujący nie był objęty ubezpieczeniem zdrowotnym.

Opłata stanowi określony w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych odsetek przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w poprzednim kwartale. Reguluje się ją przed podpisaniem umowy na numer konta oddziału wojewódzkiego NFZ.

W uzasadnionych przypadkach, na wniosek ubezpieczającego się, dyrektor oddziału NFZ może odstąpić od pobrania opłaty lub rozłożyć ją na miesięczne raty (maksymalnie 12). Ten, kto chce przystąpić do takiego dobrowolnego ubezpieczenia, powinien w celu ustalenia opłaty dodatkowej przedstawić dokument potwierdzający ostatni okres podlegania ubezpieczeniu, np. RMUA od pracodawcy, dowód wpłaty ostatniej składki z racji prowadzenia pozarolniczej działalności.

Przykład

Po upływie dwóch miesięcy od rozwiązania umowy o pracę pan Marek wystąpił do NFZ o zawarcie umowy dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Ponieważ przerwa w ubezpieczeniu jest krótsza niż trzy miesiące, nie musi wnosić dodatkowej opłaty przed zawarciem tego kontraktu.

Członkowie rodziny

Zawierający umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, tak jak osoba obowiązkowo podlegająca temu ubezpieczeniu, musi zgłosić do niego członków rodziny niepodlegających wymogowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Takie zgłoszenie osób z rodziny nie oznacza opłacania wyższej składki.

Jako członkowie rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego powinny zostać zgłoszone następujące osoby:

- dziecko własne, małżonka, przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku,

- małżonek,

- wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym (a więc rodzice, dziadkowie).

Od kiedy bez świadczeń

Prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych wygasa po 30 dniach od daty ustania tytułu do ubezpieczeń.

Uczniowie i studenci tracą to prawo po upływie czterech miesięcy od dnia zakończenia nauki lub skreślenia z listy uczniów lub studentów.