Ustawa nowelizująca rozwiązuje problem zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne osób, które po 1 stycznia 1999 r., pobierając zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (dalej dla obu form: zasiłek macierzyński) bądź przebywając na urlopie wychowawczym, prowadziły działalność, ale nie opłaciły należnych z tytułu tej działalności składek społecznych. Problem ten dotyczy też osób prowadzących pozarolniczą działalność, z którymi w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego albo przebywania na urlopie wychowawczym współpracowały osoby bliskie (np. małżonek) i mimo że podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracujące, nie zostały za te osoby opłacone składki należne z tytułu współpracy.

[srodtytul]Zaległości z pierwszych miesięcy po porodzie [/srodtytul]

Osoba, która od 1 stycznia 1999 r. do 1 września 2009 r. miała obowiązek opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe z tytułu pozarolniczej działalność prowadzonej (lub za osobę współpracującą) w okresie pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu, będzie mogła wystąpić do ZUS o umorzenie należności z tych składek, a ZUS będzie miał obowiązek należności umorzyć. Tak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy nowelizującej.

[ramka][b]Przykład [/b]

W okresie od kwietnia do czerwca 2001 r. pani Agnieszka pobierała zasiłek macierzyński i jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą. Mimo że w takiej sytuacji tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych był własny biznes, pani Agnieszka z tego tytułu opłacała za siebie tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne, nie uiszczając składek na ubezpieczenia społeczne. W związku z tym powstało zadłużenie, które po 1 września br., na wniosek pani Agnieszki, zostanie umorzone.[/ramka]

Umorzeniu będą podlegały nie tylko składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. Obejmie ono też należności ze składek na ubezpieczenie chorobowe i Fundusz Pracy należne z racji prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności za okres, w którym osoba prowadząca działalność lub współpracująca przy tej działalności pobierała zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego z innego tytułu.

[srodtytul]Najpierw papier, potem decyzja[/srodtytul]

Aby zadłużenie składkowe zostało umorzone, osoba, której ono dotyczy, musi złożyć wniosek. To podstawa do podjęcia przez ZUS decyzji w tej sprawie. Decyzja ta będzie określała wysokość umorzonych należności i kwoty podlegające zaliczeniu lub zwrotowi, jeżeli w wyniku umorzenia powstanie nadpłata. Wnioskodawcy będzie przysługiwało od tej decyzji prawo do wniesienia odwołania do właściwego sądu okręgowego w terminie miesiąca od jej doręczenia.

Uwzględnienie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek spowoduje, że ZUS na koncie ubezpieczonego, którego dotyczył ten wniosek, zewidencjonuje do 31 grudnia 2012 r. całość składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, ustalonych od podstawy odpowiadającej kwocie zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, z uwzględnieniem ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. To rozwiązanie przewiduje art. 7 ustawy nowelizującej.

Zewidencjonowanie składek spowoduje, że na koncie emerytalnym w ZUS zostaną dopisane składki, które w przyszłości wpłyną na wysokość emerytury. Należy jednak pamiętać, że okres pobierania zasiłku nie będzie okresem ubezpieczenia i część składek nie zostanie przekazana do OFE.

Zabezpiecza ono konto ubezpieczonego przed nieewidencjonowaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które mają wpływ na wysokość emerytury lub renty.

[srodtytul]Zwrot nadwyżki [/srodtytul]

Jeżeli w wyniku umorzenia należności ze składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe powstanie nadpłata, ZUS z urzędu będzie zaliczał ją na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek, a w razie ich braku – zwracał płatnikowi składek. Przy czym zaliczeniu lub zwrotowi będą podlegały także opłacone odsetki za zwłokę, w części odpowiadającej kwocie zaliczenia lub zwrotu. W ten sposób będzie również rozliczana nadpłata powstawała w wyniku umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie chorobowe i Fundusz Pracy.

Zwrot nadpłaty będzie następował:

- w gotówce, na podstawie przekazu pocztowego,

- na wskazany rachunek bankowy płatnika składek lub na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-rozliczeniowej.

Płatnik składek może spodziewać się pieniędzy w ciągu miesiąca od dnia doręczenia mu decyzji określającej wysokość kwoty zwrotu nadpłaty. Jeżeli ZUS nie zwróci ich w tym terminie, będzie ona podlegała oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, a oprocentowanie będzie liczone od dnia złożenia wniosku o umorzenie należności do dnia dokonania zwrotu nadpłaty przez ZUS.

[srodtytul]Inaczej u osób na wychowawczych[/srodtytul]

Prawo wystąpienia do ZUS o umorzenie nieopłaconych składek przysługuje także osobie, która od 1 stycznia 1999 r. do 1 września 2009 r. nie realizowała obowiązku wpłacania na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe z racji wykonywania pozarolniczej działalności (lub za osobę współpracującą) w okresie, gdy przebywała na urlopie wychowawczym. ZUS umorzy w całości lub w części tylko należności z tytułu nieopłaconych składek należnych z tej działalności lub współpracy (wyjątek dotyczy pobranych przez ZUS odsetek za zwłokę). Takiego ograniczenia ustawa nowelizująca nie przewiduje w stosunku do osób, które po 1 stycznia 1999 r. w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego prowadziły pozarolniczą działalność lub współpracowały przy niej.

[ramka][b]Przykład [/b]

Od stycznia 2001 r. do grudnia 2003 r. pani Marzena przebywała na urlopie wychowawczym. W tym czasie prowadziła działalność gospodarczą, z której powinna była opłacać składki społeczne, ale tego nie robiła. Odprowadzała jednak tylko składkę zdrowotną. 1 września br. pani Marzena będzie mogła złożyć w ZUS wniosek o umorzenie nieopłaconych należności. [/ramka]

[ramka][b]Przykład [/b]

Pani Justyna od stycznia 2006 r. przebywa na urlopie wychowawczym, a od 1 stycznia br. prowadzi działalność gospodarczą. Z działalności zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego. Składki za każdy miesiąc opłaca terminowo. Pani Justyna nie będzie mogła wystąpić o umorzenie należności.[/ramka]

[ramka][b]Przykład [/b]

Pani Aleksandra w 2003 r., przebywając na urlopie wychowawczym, prowadziła działalność gospodarczą, z której opłacała tylko składkę zdrowotną. Nie uiszczała natomiast składek społecznych, które były obowiązkowe. W styczniu br. ZUS poinformował ją o kwocie widniejącego na jej koncie zadłużenia. W marcu pani Aleksandra opłaciła należności ze składek oraz odsetki za zwłokę.

Od 1 września br. pani Aleksandra będzie mogła wystąpić o umorzenie (zwrot) wpłaconych odsetek za zwłokę. [/ramka]

[srodtytul]12 miesięcy na żądanie[/srodtytul]

Osoby, które będą ubiegały się o umorzenie należności składkowych, wniosek w tej sprawie muszą złożyć w ZUS w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej. Wniosek złożony po upływie tego terminu nie będzie mógł być pozytywnie załatwiony.

W odróżnieniu od osób pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, uwzględnienie wniosku o umorzenie należności z nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres, w którym przebywający na urlopie wychowawczym prowadził pozarolniczą działalność lub współpracował przy takiej działalności, nie spowoduje, że ZUS zewidencjonuje na koncie tej osoby całość składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten okres.

[srodtytul]Nadpłata z odsetek [/srodtytul]

Jeżeli w wyniku umorzenia odsetek powstanie nadpłata, ZUS z urzędu będzie ją zaliczał na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek, a w razie ich braku – zwracał płatnikowi składek. Zwrotu będzie dokonywał począwszy od 1 stycznia 2010 r., w terminie pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, w kwotach ustalonych w ustawie budżetowej na dany rok (art. 4 ust. 4 ustawy nowelizującej).

W sprawie zwrotu nadpłaty ZUS będzie wydawał decyzję, od której wnioskodawca będzie mógł złożyć odwołanie (za pośrednictwem ZUS) do właściwego sądu okręgowego.

[srodtytul]Wspólnicy spółek cywilnych też skorzystają[/srodtytul]

Na przedstawionych zasadach o umorzenie należności ze składek będą mogły ubiegać się w ZUS także osoby, które od 1 stycznia 1999 r. do 31 marca 2001 r. były wspólnikami spółki cywilnej, nie mając wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Pozwala im na to art. 8 ustawy nowelizującej.

[b]UWAGA: Z możliwości umorzenia należności ze składek nie będą mogły skorzystać te osoby, za które w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością lub współpracą przy niej zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne i które z tego tytułu pobrały świadczenia z ubezpieczeń społecznych.[/b]