Wniosek taki płynie z art. 8 ust. 2 w związku z ust. 11 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184677]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU nr 11, poz. 74 ze zm.).[/link], w świetle którego w takiej sytuacji dla ZUS jest to osoba współpracująca. Właściciel firmy ma więc obowiązek uiszczać za nią składki zazwyczaj wyższe od tych, jakie regulowałby, gdyby pracowała np. na część etatu. Zastrzegam jednak: nie ma przeciwwskazań do tego, by przedsiębiorca podpisał angaż z żoną, dzieckiem czy macochą, pozostającymi z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i pomagającymi mu w biznesie. W świetle kodeksu pracy osoby te będą wówczas pracownikami, a według przepisów ubezpieczeniowych współpracownikami. Zastrzegam jednak, że nie dotyczy to umów o pracę w celu przygotowania zawodowego.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pana Pawła, właściciela sklepu osiedlowego, wspiera młodociany syn, który kształci się na sprzedawcę. Ojciec zawarł z nim umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. I prawidłowo. ZUS nie zakwestionuje takiego zatrudnienia i nie każe uiszczać za dziecko składek jak za osobę współpracującą.[/ramka]

[srodtytul]Umowa cywilna dopuszczalna[/srodtytul]

Zaoferowanie żonie lub innemu członkowi rodziny umowy-zlecenia nie czyni z nich automatycznie osób współpracujących. Podlegają one ubezpieczeniom jako zleceniobiorcy. Taki sam skutek odniesie zatrudnienie członka rodziny na podstawie umowy o pracę przez spółkę (np. cywilną czy jawną), gdzie wspólnikiem jest osoba jej bliska, z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. W takiej sytuacji jest ona obejmowana ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym nie z tytułu współpracy, ale jako pracownik. Dlatego że umowę o pracę podpisała ze spółką, a nie z konkretną osobą prowadzącą pozarolniczą działalność.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Waldemar jest jednym z dwóch wspólników spółki jawnej. Od 1 października spółka zatrudnia na umowę o pracę jego żonę, która prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe. Kobieta podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako pracownik.[/ramka]

[srodtytul]Po formalnym rozstaniu[/srodtytul]

Istnieje swego rodzaju domniemanie, że małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Co jednak się dzieje po rozwodzie czy separacji? Czy wtedy małżonkowie również prowadzą wspólne gospodarstwo domowe? Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym małżeństwo ustaje m.in. w wyniku rozwodu. Ten jest z kolei orzekany w razie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego rozwód żony nie traktujemy już zatem jako osoby współpracującej i odwrotnie.

Jeżeli więc współmałżonek został zgłoszony do ubezpieczeń jako osoba współpracująca, to należy go wyrejestrować na druku ZUS ZWUA. Gdy wiązała ich umowa o pracę, to partnera należy zgłosić na formularzu ZUS ZUA do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako pracownika. Współmałżonek, który dotychczas pomagał w firmie bez żadnej umowy, po rozwodzie powinien dostać jakiś angaż, o ile kontynuuje współpracę. Partner ma mu zatem zaproponować umowę o pracę czy zlecenie.

[srodtytul]W separacji[/srodtytul]

Takie same reguły stosujemy, gdy została orzeczona separacja w trakcie małżeństwa. Jest to dopuszczalne w razie zupełnego rozkładu pożycia. Nie możemy zatem powiedzieć, że po orzeczonej separacji para prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Dotyczy to również separacji faktycznej, kiedy wprawdzie nie nastąpiło jej formalne orzeczenie, ale doszło do rzeczywistego rozkładu pożycia, np. na stałe mieszkają osobno, nie zaspokajają wzajemnie potrzeb rodziny, osobno ponoszą swoje wydatki.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Witold prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia w niej syna na podstawie umowy o pracę. Obydwoje razem mieszkają i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Syn podlega ubezpieczeniom jako osoba współpracująca. Sytuacja się zmieni, gdy syn się usamodzielni. Zostanie wówczas objęty ubezpieczeniami jako pracownik.[/ramka]

[ramka][b]Ciekawostki z wokandy[/b]

[b]Kwestią współpracy przy prowadzeniu biznesu zajmował się również SN w wyrokach:[/b]

- [b]z 29 października 1998 r. (II UKN 276/98)[/b] – odprowadzanie składek ubezpieczeniowych i umieszczenie w miesięcznej deklaracji rozliczeniowej z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych nie przesądza o objęciu osoby pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że powinna ona być ubezpieczona jako osoba współpracująca ze wspólnikiem spółki cywilnej;

- [b]z 6 marca 1997 r. (II UKN 26/97)[/b] – prawomocne ustalenie, że stosunek zatrudnienia ma w świetle przepisów prawa ubezpieczeń społecznych charakter stosunku współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, dotyczy stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy i nie wyklucza późniejszego ustalenia, że stosunek współpracy przekształcił się w stosunek pracy podlegający pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.

[/ramka]