Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia jego zgłoszenia. Ustaje ono natomiast od:

- dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia wniosku;

- dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, tj. od dnia zaprzestania wykonywania współpracy;

- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki nie zostały opłacone w terminie. Jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Henryk, wykonujący pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacił za żonę, która z nim współpracuje przy firmie, składki za październik 2008 r. z opóźnieniem. Ubezpieczenie chorobowe kobiety ustało od 1 października br.[/ramka]

W uzasadnionych sytuacjach, na wniosek osoby ubezpieczonej, ZUS może wyrazić zgodę na opłacenie składki po czasie i tym samym na dalsze podleganie ubezpieczeniu chorobowemu osoby współpracującej (mimo zwłoki z jej uiszczeniem). Jeżeli wniosek o przywrócenie terminu zostanie załatwiony negatywnie, osoba współpracująca jest wyłączona z ubezpieczenia chorobowego.

Ponowne objęcie nim może nastąpić dopiero od dnia wskazanego we wniosku, ale nie wcześniej niż od dnia jego złożenia.

W konsekwencji nie dostanie ona zasiłku chorobowego za okres, kiedy nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, lub za okres, kiedy wprawdzie mu podlegała, ale krócej niż 180 dni.

[srodtytul]Jedna podstawa[/srodtytul]

Podstawę wymiaru składek emerytalnych i rentowych osoby współpracującej z przedsiębiorcą stanowi zadeklarowana kwota, byle nie niższa od 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składki w nowej wysokości obowiązują zawsze od trzeciego miesiąca następnego kwartału, czyli odpowiednio od marca, czerwca, września i grudnia. Obecnie jeszcze za listopad owe 60 proc. wynosi [b]1770,82 zł[/b], wobec czego najniższe składki za współpracowników to:

- 345,66 zł emerytalna,

- 106,25 zł rentowe,

- 43,39 zł chorobowa,

- 31,47 zł wypadkowa.

Roczna podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych w roku kalendarzowym nie może przewyższyć 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, czyli w 2008 r. [b]85 690 zł[/b]. Po przekroczeniu tej granicy nie należy opłacać składek na te dwa ubezpieczenia. Podstawę wymiaru składek chorobowej i wypadkowej osób współpracujących stanowi podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych. Dobrowolną składkę chorobową naliczamy jednak maksymalnie od 250 proc. średniej pensji, czyli od [b]7378,40 zł[/b]. Jeżeli współpraca rozpoczyna się lub kończy w trakcie miesiąca, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.

Ale uwaga! Początkujący przedsiębiorcy mają prawo odprowadzać mniejsze składki na ubezpieczenia społeczne, bo tylko od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Mimo to za osoby z nimi współpracujące muszą regulować standardowe ubezpieczenia, czyli przynajmniej od 60 proc. średniej pensji.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Zofia ma mały salon fryzjerski, z tytułu którego płaci ulgowe składki na ubezpieczenia społeczne. W salonie ciągle pomaga jej córka.

Matka ma obowiązek odprowadzać za nią kilkakrotnie większe składki, ustalone od minimum 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. [/ramka]

[srodtytul]Za część miesiąca[/srodtytul]

Za miesiąc, kiedy pomocnik biznesmena został objęty lub wykluczony z systemu i ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, najniższą podstawę wymiaru składek obniżamy proporcjonalnie. Dzielimy ją w tym celu przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożymy przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

W analogiczny sposób ustala się podstawę wymiaru składek w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Składki ubezpieczeniowe za osobę współpracującą są w całości finansowane przez prowadzącego działalność, który w stosunku do tych osób jest płatnikiem składek. Jeżeli osoba współpracująca ma ustalone prawo do emerytury lub renty, z tytułu współpracy podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Obowiązkowa jest wówczas wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne

[srodtytul]Zdrowotna i inne fundusze[/srodtytul]

Osoba współpracująca podlega również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę tę, wynoszącą 9 proc., ustalamy od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej od 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jest ona miesięczna i niepodzielna.

Jeśli więc współpraca trwała część miesiąca, nie ulega ona proporcjonalnemu zmniejszeniu i należy ją opłacić w całości. Za osobę współpracującą, która podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, należy opłacać również składkę na FP. Podstawę jej wymiaru stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia do limitu 30-krotności.

[srodtytul]Zgłaszanie i opłacanie[/srodtytul]

Osobę współpracującą zgłaszamy do ubezpieczeń z kodem tytułu 05 11 xx na formularzu:

- ZUS ZUA – jeżeli z tytułu współpracy podlega obowiązkowo lub przystąpiła do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu;

- ZUS ZZA – jeżeli z tytułu współpracy podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Składki za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniom wykazujemy w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA, gdy osoba współpracująca podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, lub ZUS RZA, jeżeli opłacana jest wyłącznie składka zdrowotna.

Oczywiście dokumenty te składa prowadzący działalność. Należy jednak zaznaczyć, że płatnicy składek będący osobami fizycznymi prowadzącymi pozarolniczą działalność, opłacający składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące, są zwolnieni z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc, jeżeli nie nastąpi żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego. Zwolnienie to dotyczy tych płatników także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana zmianą przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast dokumenty rozliczeniowe składane są za każdy miesiąc, gdy przedsiębiorca ma osobę współpracującą i równocześnie zatrudnia inne osoby.

[srodtytul]Trzeba wybrać tytuł do ubezpieczeń[/srodtytul]

Niekiedy osoba bliska, która wspiera nas w prowadzeniu interesu, pracuje jeszcze gdzie indziej. Patrzymy wówczas, jakie wynagrodzenie osiąga z umowy o pracę. Gdy ma w obcej firmie pełny etat lub wynagrodzenie uzyskiwane na części etatu jest równe co najmniej minimalnemu, ze współpracy jest objęta dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz obowiązkowym zdrowotnym. Jeśli gdzie indziej jest zatrudniona na zlecenie, ma dwa tytuły do ubezpieczeń, tj. współpracę przy prowadzeniu działalności oraz wykonywanie zlecenia. Bez względu na wysokość wynagrodzenia ze zlecenia może wtedy przystąpić do obowiązkowych ubezpieczeń z tego tytułu i ze współpracy podlegać tylko obowiązkowemu zdrowotnemu, a emerytalnemu i rentowym na zasadzie dobrowolności.

Prowadzący działalność powinien wówczas złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować ją z wszystkich ubezpieczeń, do których była zgłoszona, wpisując w pole data ustania obowiązku ubezpieczeń dzień, kiedy rozpoczęła realizację zlecenia. Następnie ma przekazać druk ZUS ZZA i ze współpracy zgłosić ją do ubezpieczenia zdrowotnego, podając w polu data powstania obowiązku ubezpieczenia również dzień, kiedy rozpoczęła wykonywanie zlecenia. Oczywiście, gdy umowę-zlecenie zawarła w ciągu miesiąca np. od 11 października, to za okres od 1 do 10 października przedsiębiorca musi za nią opłacić składki na ubezpieczenia społeczne.

[i]— współpraca Łukasz Prasołek[/i]

[ramka][b]Jak wykazujemy współpracę w dokumentach ubezpieczeniowych[/b]

[b]Od 1 czerwca 2008 r. zatrudniam na pół etatu swoją żonę. Zgłosiłem ją do ubezpieczeń jako pracownika i opłacam za nią składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od połowy minimalnego wynagrodzenia. Dowiedziałem się niedawno, że trzeba je naliczać jednak od 60 proc. przeciętnej płacy, a zdrowotną od 75 proc. przeciętnej na zdrowotne. Czy informacja ta jest prawidłowa?[/b]

[b]Tak [/b]Jeżeli kobieta zawarła umowę o pracę z mężem prowadzącym działalność gospodarczą, to podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu jako osoba współpracująca. Pod warunkiem, oczywiście, że pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeśli tak, to mąż musi za nią opłacać składki emerytalne, rentowe, wypadkowe, na FP i zdrowotną, a chorobową dobrowolnie. Obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia jej zakończenia. Składki te w całości finansuje prowadzący działalność, występujący tu w roli płatnika. Podstawę wymiaru składek społecznych stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a podstawę składki zdrowotnej – też zadeklarowana kwota, byle nie niższa od 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

[b] Jak zatem naprawić ten błąd w dokumentacji ubezpieczeniowej?[/b]

Złożyć formularz ZUS ZWUA, wyrejestrowując żonę z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako pracownika i wpisując w polu data ustania ubezpieczeń 01.06.2008. Należy też złożyć korektę raportów ZUS RCA przekazywanych za nią z kodem 01 10 xx, wykazując zerową podstawę wymiaru oraz zerowe składki społeczne i zdrowotne. Następnie trzeba złożyć formularz ZUS ZUA z kodem tytułu do ubezpieczeń 05 11 xx, zgłaszając kobietę do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osobę współpracującą. W pole data powstania obowiązku ubezpieczeń należy wpisać 01.06.2008, a składki z tytułu współpracy rozliczać w raporcie ZUS RCA z kodem 05 11 xx. Raport ten biznesmen powinien złożyć za wszystkie miesiące, począwszy od czerwca. Oczywiście powinien też złożyć korektę składanych deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA i opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

[b]Gdy płatnikiem jest spółka[/b]

[b] Wraz z dwoma wspólnikami prowadzę działalność gospodarczą w formie spółki jawnej. Spółka planuje przyjąć od połowy listopada br. na pół etatu jako księgową żonę jednego ze wspólników, która prowadzi z mężem wspólne gospodarstwo domowe. Czy mamy ją zgłaszać do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osobę współpracującą?[/b]

[b]Nie[/b] W takiej sytuacji pracodawcą jest spółka jawna, a nie osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność. Wobec tego kobiety nie trzeba zgłaszać do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osoby współpracującej. Nie ma przy tym znaczenia, że jest żoną wspólnika i prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe. Płatnikiem składek jest spółka, która powinna ją zgłosić do ubezpieczeń jako pracownika, na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 xx.

[b]Na zasiłku bez społecznych[/b]

[b] Prowadzę małą firmę, przy której pomaga mi żona. Zgłosiłem ją do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego, i zdrowotnego jako osobę współpracującą. W grudniu urodzi dziecko. Czy mogę ją wyrejestrować z ubezpieczeń jako współpracownika za okres, kiedy będzie pobierała zasiek macierzyński i w związku z tym nie będzie ze mną współdziałać? [/b]

[b]Tak [/b]Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która m.in. podczas dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego urodzi dziecko. Ubezpieczenie chorobowe dla osób współpracujących jest dobrowolne. Mogą do niego jednak przystąpić wyłącznie te z nich, które z tytułu współpracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Osoba na zasiłku macierzyńskim jest z kolei objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, jeżeli nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń. Gdy żona spełnia te warunki, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zasiłku. Płatnikiem składek jest dla niej ZUS, który też wypłaci jej zasiłek. Składki będą naliczane od kwoty wypłacanego zasiłku. W trakcie przebywania na zasiłku nadal jednak trzeba za osobę współpracującą odprowadzać składki zdrowotne, od przynajmniej 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

[b] Zawsze w takiej sytuacji składka zdrowotna jest obowiązkowa?[/b]

[b]Nie[/b] Nie ma konieczności jej uiszczania, gdyby czytelnik wyrejestrował osobę współpracującą z ubezpieczeń na czas zasiłku macierzyńskiego. Jeżeli więc żona urodzi dziecko np. 3 grudnia, powinien złożyć formularz ZUS ZWUA, wyrejestrowując ją z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z racji współpracy i wpisując w pole data ustania obowiązku ubezpieczeń 4.12.2008. Wówczas za grudzień jest zobowiązany jeszcze opłacić za nią składki społeczne i zdrowotne, a za kolejne miesiące już nie. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za grudzień zmniejsza przy tym proporcjonalnie, dzieląc przez liczbę dni miesiąca (31) i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom w grudniu (2). Natomiast składkę zdrowotną za grudzień odprowadza w pełnej wysokości. Jeżeli po pewnym czasie żona ponownie zacznie pomagać przy działalności, czytelnik powinien złożyć formularz ZUS ZUA i zgłosić ją do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu współpracy.[/ramka]