Ustawodawca w art. 9 ust. 1 zdanie 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. DzU z 2023 r., poz. 70, dalej u.p.o.l.) unormował, że podatnikami podatku od środków transportowych są osoby fizyczne i osoby prawne będące właścicielami środków transportowych, o których mowa w art. 8 u.p.o.l.
Obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a w przypadku nabycia środka transportowego zarejestrowanego, od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został nabyty – art. 9 ust. 4 u.p.o.l.
Czytaj więcej
Od 1 stycznia 2023 roku za spóźnienie w złożeniu deklaracji PCC-3 trzeba się liczyć z karą w wysokości nawet 69 800 złotych.
W przypadku zmiany właściciela środka transportowego zarejestrowanego, obowiązek podatkowy ciąży na poprzednim właścicielu do końca miesiąca, w którym nastąpiło przeniesienie własności – art. 9 ust. 3 u.p.o.l. Jak przybliżył Naczelny Sąd Administracyjny na bazie tych przepisów, w piśmiennictwie wyrażony został pogląd, że obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych spoczywa na właścicielach pojazdów, a konstrukcja podmiotu zobowiązanego z tytułu tego podatku powiązana jest zasadniczo z prawem własności, a nie przerejestrowaniem pojazdu.
Zauważył również, iż podobnie w orzecznictwie wskazuje się, że powstanie i istnienie obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych zostało powiązane z własnością pojazdu – art. 9 ust. 1 u.p.o.l. – a nie z realizacją obowiązku rejestracyjnego, art. 9 ust. 5 u.p.o.l. zaś dotyczy wyłącznie momentu ustania obowiązku podatkowego w sytuacji wyrejestrowania środka transportowego, czyli elementu wtórnego względem istnienia i powstania obowiązku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 u.p.o.l. (wyrok NSA z 7 grudnia 2021 r., sygn. III FSK 4451/21, z odwołaniem się do wyroku NSA z 3 marca 2021 r., sygn. III FSK 2485/21, tak też w wyroku NSA z 7 grudnia 2021 r., sygn. III FSK 4445/21).
Należy przy tym mieć na uwadze, że zgodnie z art. 9 ust. 2 u.p.o.l. jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach (w przypadku wspólników spółki cywilnej zob. wyrok NSA z 26 lipca 2006 r., sygn. II FSK 1049/05, a w przypadku małżonków wyrok NSA z 27 marca 2019 r., sygn. II FSK 908/17).
Okolicznościami, z którymi ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego od środków transportowych, jest rejestracja i nabycie zarejestrowanego środka transportowego, a także ponowne dopuszczenie do ruchu środka transportowego po upływie okresu, na jaki została wydana decyzja o czasowym wycofaniu tego pojazdu z ruchu.
Użytkowanie nie ma znaczenia
Z przepisów nie wynika to, że konieczność opłacania podatku od środków transportowych uzależniona jest od użytkowania pojazdu czy jego fizycznego posiadania. Okoliczności takie jak niewykorzystywanie pojazdów od lat, brak badań technicznych, brak możliwości zbycia pojazdów, gdyż stanowią zabezpieczenie dla wierzycieli, nie oznaczają, iż doszło do wygaśnięcia obowiązku podatkowego.
Do tego niezbędne jest wyrejestrowanie pojazdu lub wydanie decyzji organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu. Dopóki dany pojazd jest zarejestrowany, to na jego właścicielu ciąży obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, nawet jeśli z pojazdów tych faktycznie nie korzysta.
Obowiązek zapłaty tego podatku nie jest uzależniony od faktycznego korzystania z pojazdu, czy poruszaniu się nim po drogach (wyrok NSA z 23 października 2018 r., sygn. II FSK 1054/18, zob. także wyroki NSA z 22 lutego 2017 r., sygn. II FSK 3301/14, II FSK 3302/14, z 21 grudnia 2011 r., sygn. II FSK 1587/10).
W innych orzeczeniach również zauważono, że podatek od środków transportowych nie jest uzależniony od możliwości korzystania z pojazdu i dla powstania zobowiązania w tym podatku nie jest istotna okoliczność, czy podatnik faktycznie pojazdy wykorzystuje. Obowiązek ten wygasa dopiero z chwilą wyrejestrowania pojazdu lub wydania decyzji organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu.
Zgodnie z art. 9 ust. 5 u.p.o.l. obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany lub wydana została decyzja organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, lub z końcem miesiąca, w którym upłynął czas, na który pojazd powierzono (wyrok NSA z 17 listopada 2022 r., sygn. III FSK 1219/22, z odwołaniem się do wyroków NSA z 17 kwietnia 2020 r., sygn. II FSK 3226/19, z 22 lutego 2017 r., sygn. II FSK 3301/14; zob. też wyrok NSA z 17 listopada 2022 r., sygn. III FSK 662/22).
W kolejnym orzeczeniu zaznaczono także, iż art. 9 ust. 5 u.p.o.l. dotyczy wyłącznie momentu ustania obowiązku podatkowego w sytuacji wyrejestrowania środka transportowego, czyli elementu wtórnego względem istnienia (powstania) obowiązku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 u.p.o.l. (wyrok NSA z 11 grudnia 2018 r., sygn. II FSK 3161/16).
Tani, ale nie złom
W judykaturze dostrzegano też, że sama niska wartość sprzedawanego pojazdu nie jest okolicznością przesądzającą o tym, iż powinien być on traktowany nie w kategorii środka transportowego, ale złomu.
Wartość pojazdu stanowi jedynie kategorię ekonomiczną, która nie jest elementem legalnej definicji jakiegokolwiek ze środków transportowych. Wartość pojazdu nie jest też przesłanką zwolnienia tego pojazdu z opodatkowania.
Zaznaczono przy tam – j.w. – że bez znaczenia dla obowiązku podatkowego pozostaje nieprzerejestrowanie pojazdów na nowego właściciela; ustawodawca wiąże sam fakt powstania obowiązku podatkowego z przeniesieniem własności określonej kategorii środków transportowych, a nie dopełnieniem będących konsekwencją zdarzeń cywilnoprawnych skutkujących przeniesieniem własności, obowiązków wynikających z regulacji prawa administracyjnego.
Okoliczność faktycznego niekorzystania z pojazdu ze względu na jego zezłomowanie przez właściciela nie oznacza, iż doszło do wygaśnięcia obowiązku podatkowego, gdyż do tego niezbędne jest wyrejestrowanie pojazdu lub wydanie decyzji organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu (wyrok NSA z 17 kwietnia 2020 r., sygn. II FSK 3226/19, z odwołaniem się do wyroku NSA z 22 lutego 2017 r., sygn. II FSK 3301/14).
Stwierdzono także, że pozbawienie właściciela władztwa nad samochodem w wyniku kradzieży wymaga dla wygaśnięcia obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych złożenia przez właściciela wniosku o wyrejestrowanie pojazdu w związku z kradzieżą (wyrok NSA z 27 marca 2013 r., sygn. II FSK 1611/11, zob. też wyrok NSA z 21 lutego 2006 r., sygn. II FSK 330/05).
Przyjęto również, że skoro upadły może nabywać majątek w toku postępowania upadłościowego, to możliwe jest także nabycie środka transportowego, od którego trzeba uiszczać corocznie podatek, a tym bardziej ogłoszenie upadłości nie może wygasić obowiązku podatkowego w zakresie podatku od środków transportowych nabytych przed datą ogłoszenia upadłości i pozostających zarejestrowanych po tej dacie (wyrok NSA z 14 stycznia 2010 r., sygn. II FSK 1376/08).
W przypadku wycofania pojazdu z ruchu o charakterze czasowym wskazano, że „czasowy” znaczy chwilowy, przemijający. Właściciel pojazdu wyrażając wolę skorzystania z takiej instytucji z góry zakłada, iż wycofanie pojazdu z ruchu ma być jedynie przejściową sytuacją, co więcej, organ rejestrujący ściśle określa w decyzji datę ustania tego tymczasowego stanu rzeczy.
Sam fakt wygaśnięcia decyzji nie powoduje automatycznego zwrotu tablic i dowodu rejestracyjnego, konieczne jest złożenie pisemnego wniosku właściciela pojazdu oraz dołączenie decyzji o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu. Nie ma wymogu dokonywania innych czynności organu rejestrującego czy składania dodatkowych wniosków przez właściciela pojazdu.
Rozważając zapobieganie nadużyciom prawa, wskazano, że gdyby przyjąć, iż samo wygaśnięcie decyzji o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu nie powoduje ponownego dopuszczenia pojazdu do ruchu, to właściciele pojazdów mogliby składać wnioski o wycofanie pojazdu z ruchu na najkrótszy dopuszczony przepisami okres, a następnie po wygaśnięciu decyzji o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu nie odbierać tablic rejestracyjnych i dowodu, co skutkowałoby tym, że nie byliby zobowiązani ani do opłacenia opłaty administracyjnej za kolejne miesiące wycofania pojazdu z ruchu, ani do uiszczenia podatku od środków transportowych, zaś właściciele pojazdów mają prawo uniknąć podatku od środków transportowych poprzez czasowe wycofanie pojazdu z ruchu jedynie w okresie wskazanym w decyzji organu rejestrującego. Przez ponowne dopuszczenie do ruchu należy rozumieć potencjalną możliwość wykorzystywania przez właściciela pojazdu na drogach publicznych, a datą ponownego dopuszczenia jest pierwszy dzień, w którym może on odebrać w siedzibie organu rejestrującego dowód i tablice.
Od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypada ten dzień oraz bez względu na to, czy właściciel stawił się w starostwie i odebrał dokumenty, w stosunku do danego pojazdu powstanie obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych. Data ponownego dopuszczenia pojazdu do ruchu jest tożsama z datą wygaśnięcia decyzji o czasowym wycofaniu, która wynika z samej decyzji, a decyzja ta wygasa po upływie ostatniego dnia czasowego wycofania pojazdu z ruchu (wyrok NSA z 21 kwietnia 2017 r., sygn. II FSK 690/15) .
Podejmując rozważania w przedmiocie właściwości organów, stwierdzono, że zdarzeniem mogącym spowodować zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego jest zmiana miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika w trakcie roku podatkowego.
Zamieszkanie i siedziba
W przypadku osób fizycznych właściwość miejscową organu podatkowego w zakresie podatków od środków transportowych ustala się w oparciu o jej miejsce zamieszkania, ale nie ma to zastosowania w sytuacji zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika w trakcie toczącego się postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej (postanowienie NSA z 11 maja 2011 r., sygn. II FW 1/11).
Od strony dowodowej wskazano, że choć w postępowaniu podatkowym obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (np. ustalenie własności pojazdu) spoczywa na organie podatkowym, to zasada ta nie zwalnia podatnika od współdziałania z organem podatkowym w realizacji tego obowiązku, zwłaszcza w odniesieniu do okoliczności faktycznych korzystnych dla strony.
Jeżeli strona kwestionuje ustalenia organu podatkowego, to powinna przedstawić dowody na poparcie swoich twierdzeń, a w szczególności jeśli podatnik usiłuje wywieść korzystne dla siebie rezultaty podatkowe, kwestionując zarazem ustalenia organów, to na niego przechodzi obowiązek wykazania, iż przyjęte przez organy ustalenia są nieprawidłowe lub niekompletne.
Fakt zarejestrowania pojazdu na określony podmiot nie przesądza o prawie własności i co za tym idzie o obowiązku podatkowym w podatku od środków transportowych, jednak stanowi podstawę do przyjęcia domniemania prawnego, że podmiot ujawniony w ewidencji pojazdów jest właścicielem danego pojazdu, a co za tym idzie jest podatnikiem podatku od środków transportowych.
Ewidencja pojazdów, jako dokument urzędowy, stanowi dowód tego, co zostało w niej urzędowo stwierdzone, a oczywiście domniemanie wynikające z tej ewidencji może zostać obalone, jednak w takim przypadku ciężar dowodu spoczywa na podatniku (wyrok NSA z 7 grudnia 2021 r., sygn. III FSK 3059/21, z odwołaniem się do zob. wyrok NSA z 6 grudnia 2012 r., sygn. II FSK 182/11).
Także i w innym orzeczeniu podniesiono, że ustawodawca wygaśnięcie obowiązku podatkowego w odniesieniu do zarejestrowanego środka transportowego wiąże bowiem z chwilą zbycia pojazdu, a nie jego wyrejestrowania z właściwej ewidencji pojazdów prowadzonej przez starostę i to strona musi udowodnić fakt zbycia pojazdu (wyrok NSA z 27 maja 2011 r., sygn. II FSK 130/10).
Autor jest radcą prawnym, doktorem i wykładowcą Uczelni Łazarskiego w Warszawie
