W ostatnich latach pojęcia ESG i taksonomia (>patrz ramka) stały się bardzo popularne, a wkrótce będą pojawiać się w rozmowach biznesowych jeszcze częściej, ponieważ od 1 stycznia 2022 roku weszły w życie nowe obowiązki raportowania w zakresie łagodzenia zmian klimatu i adaptacji do zmian klimatu przewidziane w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (zwanym dalej „Taksonomia). Nowe obowiązki dotyczą największych podmiotów finansowych i niefinansowych podlegających przepisom przejściowym, jednak od 2026 roku obejmą również i mniejsze podmioty.

Jaka inwestycja jest uznawana za zrównoważoną środowiskowo?

Inwestycją zrównoważoną środowiskowo jest inwestycja, w ramach której finansuje się co najmniej jedną działalność gospodarczą, kwalifikującą się jako zrównoważona środowiskowo. Aby zakwalifikować się jako zrównoważona pod względem środowiskowym, działalność gospodarcza musi:

- wnosić istotny wkład w realizację co najmniej jednego z celów środowiskowych;

- nie wyrządzać poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych;

- być prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami;

- spełniać techniczne kryteria kwalifikacji, które zostały ustanowione przez Komisję Europejską.

W taksonomii ustanowiono sześć celów środowiskowych: łagodzenie zmian klimatu, adaptacja do zmian klimatu, zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola oraz ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów. Dla każdego z tych celów kryteria kwalifikacji mają zostać ustanowione w aktach delegowanych. Pierwszy akt delegowany został przyjęty w dniu 4 czerwca 2021 r. i dotyczy celów związanych z klimatem tj. łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do zmian klimatu.

Obecnie funkcjonują zatem techniczne kryteria kwalifikacji działalności jako wnoszącej istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub adaptację do zmian klimatu i dotyczy to takich rodzajów działalności jak produkcja, energetyka, gospodarka odpadami, transport i budownictwo. Aby zrozumieć, jak działa Taksonomia, warto przyjrzeć się przykładowym wymaganiom, jakie stawia poszczególnym sektorom.

PRZYKŁAD 1

W kontekście budownictwa – dla zaklasyfikowania działalności polegającej na budowie nowych budynków do działalności mającej istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu – konieczne jest, aby zapotrzebowanie na energię pierwotną (PED), decydujące o charakterystyce energetycznej budynku osiągniętej w wyniku robót budowlanych, było przynajmniej o 10 proc. mniejsze niż próg określony w odniesieniu do wymagań dotyczących budynków o niemal zerowym zużyciu energii w przepisach dotyczących efektywności energetycznej.

Wśród innych rodzajów działalności z zakresu budownictwa objętymi aktem delegowanym znajdują się:

- renowacja istniejących budynków,

- montaż, konserwacja i naprawa sprzętu zwiększającego efektywność energetyczną,

- montaż, konserwacja i naprawa instrumentów i urządzeń do pomiaru, regulacji i kontroli charakterystyki energetycznej budynku,

- montaż, konserwacja i naprawa systemów technologii energii odnawialnej,

- nabywanie i prawo własności budynków.

PRZYKŁAD 2

Jeśli chodzi o energetykę, to w Taksonomii wymieniono działalności takie jak energia wiatrowa czy fotowoltaika. Produkcja energii z paliw kopalnych (w tym węgiel i gaz) nie jest objęta Taksonomią, podobnie energia jądrowa.

Od przyszłego roku planowane jest jednak rozszerzenie zakresu działalności, która może zostać zaklasyfikowana jako mająca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub adaptację do zmian klimatu o gaz i energię jądrową. 2 lutego 2022 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt uzupełniającego aktu delegowanego do Taksonomii w odniesieniu do niektórych rodzajów działalności gazowej i jądrowej. Po przetłumaczeniu aktu na wszystkie języki urzędowe UE, projekt aktu zostanie przekazany przez Komisję w ramach procedury kontrolnej Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, które to instytucje będą miały cztery miesiące na zbadanie dokumentu oraz na ewentualnie wniesienie sprzeciwu. Po zakończeniu powyższego procesu, w przypadku braku sprzeciwu, akt delegowany wejdzie w życie i zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku. Jest to istotna wiadomość dla krajów takich jak Polska, które są w dużym stopniu uzależnione od węgla i obecnie poszukują nowych źródeł wytwarzania energii.

Kto musi raportować pod Taksonomią?

Sprawozdawczość na podstawie Taksonomii jest obowiązkowa dla przedsiębiorstw finansowych i niefinansowych zobowiązanych do publikowania informacji niefinansowych na mocy dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD). Obejmuje ona zatem największe jednostki interesu publicznego (w tym spółki giełdowe, banki i firmy ubezpieczeniowe) zatrudniające ponad 500 pracowników. Te duże przedsiębiorstwa muszą przedstawić informacje na temat tego, w jaki sposób i w jakim zakresie ich działalność jest związana z działalnością gospodarczą, która kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo.

Natomiast, zgodnie z procedowanym obecnie na poziomie europejskim projektem dyrektywy w sprawie raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD), obowiązek raportowania niefinansowego dotyczyć będzie wszystkich dużych spółek niezależnie od tego, czy są notowane na rynkach giełdowych – wystarczy, że będą zatrudniały zasadniczo więcej niż 250 (a nie 500 pracowników), a od 2026 roku obowiązek raportowania niefinansowego ma dodatkowo zostać rozszerzony na małe i średnie jednostki notowane na giełdach (z wyłączeniem mikroprzedsiębiorstw). Oznacza to, że za 4 lata stosowanie Taksonomii będzie obowiązkowe dla znacznej grupy podmiotów.

WAŻNE!

W miarę rozszerzania zakresu obowiązku raportowania zgodnie z Taksonomią można spodziewać się, że Taksonomia stanie się instrumentem powszechnie stosowanym nie tylko przez podmioty objęte obowiązkiem raportowania niefinansowego, ale również przez innych przedsiębiorców.

Jak powinno wyglądać raportowanie w świetle Taksonomii?

W 2022 r. obowiązek raportowania zgodnie Taksonomią będzie ograniczony tylko do celów klimatycznych, przy czym w 2022 roku obowiązkowe będzie zaraportowanie jedynie tzw. taxonomy eligibility, a więc informacji o udziale działalności gospodarczej kwalifikującej i niekwalifikującej się do Taksonomii w całkowitym obrocie, kapitale i wydatkach operacyjnych. Począwszy od stycznia 2023, podmioty niefinansowe będą zobowiązane do raportowania kwalifikowalności i dostosowania (UE Taxonomy eligibility and alignment). Od tego momentu obowiązywać będą pełne wymogi w zakresie sprawozdawczości.

Nieco inne zasady przejściowe mają zastosowanie do instytucji finansowych, dla których okres przejściowy, w którym raportowana będzie tylko kwalifikowalność działalności do Taksonomii będzie obowiązywać zarówno w 2022, jak i w 2023 roku. Jednak od stycznia 2024 r., podmioty finansowe będą zobowiązane do raportowania zarówno kwalifikowalności, jak i dostosowania do Taksonomii.

Jakie znaczenie dla biznesu ma wejście w życie Taksonomii i jak się przygotować?

Zarówno przedsiębiorcy, jak i inwestorzy coraz częściej zwracają uwagę na kwestie ESG przy podejmowaniu decyzji biznesowych. W związku z wejściem w życie Taksonomii, instytucje finansowe i inwestorzy, zyskali narzędzie umożliwiające im ocenę, czy dana inwestycja rzeczywiście jest „zielona”. Taksonomia ma m.in. chronić inwestorów przed „greenwashingiem”, pomóc przedsiębiorstwom stać się bardziej przyjaznymi dla klimatu i przekierować działania inwestycyjne w stronę aktywności zrównoważonych środowiskowo.

Jednak po stronie biznesu ma to kilka konsekwencji. Przede wszystkim firmy muszą ustalić, czy obowiązek raportowania pod Taksonomią ich dotyczy obecnie, a jeżeli nie to powinny być czujne i śledzić zmiany prawa w celu ustalenia, od kiedy będą one objęte tym obowiązkiem. Jeżeli dane przedsiębiorstwo musi już obecnie raportować, to konieczne jest odpowiednie przygotowanie. W tym celu trzeba ustalić, jakie dane muszą być zebrane w organizacji, a następnie ich zagregowanie, co nie zawsze jest łatwe. Zwłaszcza przy bardziej skomplikowanych strukturach powstają wątpliwości prawne co do zakresu uwzględniania danych. Następny krok to przygotowanie samej informacji, która będzie częścią raportu niefinansowego.

Chociaż dla firm objętych obowiązkiem raportowania zgodnie z Taksonomią to już ostatni dzwonek, wciąż jest jeszcze czas na wdrożenie środków mających na celu zapewnienie zgodności z nowymi wymogami. Może to być m.in. wprowadzenie pewnych zmian organizacyjnych, takich jak wyznaczenie osób odpowiedzialnych za kwestie ESG w organizacji oraz wdrożenie systemów umożliwiających wychwytywanie informacji, które muszą być raportowane.

Wejście w życie Taksonomii jest też dobrym momentem na przemyślenie strategii firmy i ewentualne wprowadzenie zmian w jej polityce, aby prowadzona działalność rzeczywiście stała bardziej „zielona” (np. dzięki zastosowaniu narzędzi takich jak corporate PPA), a już w szczególności takie powinny być planowane inwestycje. Pozwoli to na lepsze wywiązywanie się z obowiązku raportowania, ale zwiększy dostęp do możliwości biznesowych, w tym finansowania, które w większym stopniu będą dostępne dla działalności zrównoważonych środowiskowo niż tych, które nie spełniają kryteriów taksonomicznych.

Te wszystkie działania trzeba postrzegać jednak w każdej organizacji jako krok do celu, jakim jest dużo bardziej rozbudowane raportowanie ESG. Taki obowiązek będzie wynikał właśnie ze wspomnianej CSRD, po jej przyjęciu. Nie dość, że zaostrzone wymogi raportowe będą dotyczyły dużo większego niż dotychczas grona przedsiębiorstw, to będą też miały szerszy zakres merytoryczny, a treść raportów będzie audytowana. To razem oznacza, że przedsiębiorstwa objęte tymi szerokimi obowiązkami raportowania ESG będą musiały rzetelnie odrobić pracę domową, zbierając dane, wdrażając niezbędne procedury, zmieniając zapisy umów łączących z kontrahentami i podwykonawcami, a w końcu też przestawiając swój biznes na bardziej „zielone” tory.

Trzeba też podkreślić, że raportowanie ESG dotyczy całego łańcucha dostaw, wobec czego również firmy nie objęte wprost raportowaniem ESG, zostaną zmuszone przez swoich kontrahentów do wdrażania ESG w ich biznesie. Ta tendencja już jest widoczna na rynku i będzie się wzmacniała w najbliższych latach. Bez ESG nie będzie udziału w zamówieniach, kontraktów ani finansowania. To jest rzeczywistość, do której muszą się przygotowywać polskie przedsiębiorstwa.

ESG i unijna taksonomia

- ESG – skrót oznaczający kryteria oceny działalności przedsiębiorstw, państw i innych organizacji na trzech płaszczyznach: środowisko (z ang. environmental), społeczna odpowiedzialność (z ang. social responsibility) i ład korporacyjny (z ang. corporate governance).

- Taksonomia Unii Europejskiej stanowi narzędzie pozwalające określić, czy dana działalność jest „zielona”, a więc zrównoważona środowiskowo. Podstawowym celem tej regulacji jest dostarczenie instytucjom finansowym (w tym bankom, firmom ubezpieczeniowym i inwestorom) instrumentu umożliwiającego standaryzację inwestycji i porównanie tych, które określane są jako zrównoważone środowiskowo. Zatem jeżeli instytucje finansowe deklarują, że finansują inwestycje zrównoważone środowiskowo, inwestycje te powinny spełniać wymogi Taksonomii.