Nowe wymagania wynikające z wdrożenia unijnych przepisów dotyczących taksonomii oraz dyrektyw CSRD i CS3D będą wchodziły w życie stopniowo. Jednak firmy do nowych wymogów powinny przygotowywać się już dzisiaj.
Postępująca ewolucja rynku kapitałowego przyczyniła się do powstania koncepcji zrównoważonego rozwoju biznesu. Zgodnie z tą ideą firmy powinny patrzeć szerzej na swoją działalność i nie ograniczać się jedynie do troski o swój interes ekonomiczny. Biznes powinien przynosić szeroko pojęte korzyści wszystkim interesariuszom, społecznościom lokalnym i środowisku.
ESG to jednak nie tylko kwestie środowiskowe. Skrót ten oznacza czynniki, na podstawie których tworzone są ratingi i oceny pozafinansowe przedsiębiorstw, państw i innych organizacji. Rozwijając ten skrót można wskazać, że ESG składa się: E – środowisko (z ang. environmental), S – społeczna odpowiedzialność (z ang. social responsibility) i G – ład korporacyjny (z ang. corporate governance).
Wymogi unijne, ale nie tylko
Transformację przedsiębiorstw ku ESG napędzają przede wszystkim nowe wymogi Unii Europejskiej, ale coraz więcej firm dostrzega potencjalne korzyści z tym związane. Kluczowe znaczenie odgrywają w tym zakresie akty prawne dotyczące raportowania, tj. taksonomia oraz dyrektywy unijne: CSRD i CS3D. Taksonomia określa rodzaje działalności zrównoważonych środowiskowo. Wyznacza cele środowiskowe, definiuje techniczne kryteria kwalifikacji dla działalności zrównoważonych, a także wprowadza minimalne gwarancje społeczne. Dyrektywa CSRD (z ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) nakłada obowiązek publikacji corocznych raportów ESG z całej działalności firmy z podziałem na poszczególne działy: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Dyrektywa CS3D (z ang. Corporate Sustainability Due Diligence Directive) określa zaś wymagania w łańcuchu dostaw, w tym wdrożenia procesu należytej staranności, zapewnienia ochrony praw człowieka i środowiska oraz wymogów dotyczących polityki klimatycznej.
Na odpowiednie przygotowanie się do nadchodzących zmian przedsiębiorcy nie mają zbyt wiele czasu. Pierwsze podmioty mają obowiązek przygotować obszerne raporty CSRD już w 2025 roku.
Harmonogram raportowania
Harmonogram raportowania na podstawie dyrektywy CSRD zakłada, że:
- w 2025 r. – raportowaniem będą objęte jednostki podlegające obecnie pod dyrektywę NFRD (ang. Nonfinancial Disclosure Reporting Directive); będą zobowiązane do raportowania danych za rok 2024;
- w 2026 r. – wszystkie duże jednostki będą zobowiązane do raportowania danych za rok 2025;
- w 2027 r. – zobowiązane będą określone podmioty MŚP (dane za 2026 r.);
- w 2029 – zobowiązane będą określone jednostki z państw spoza Unii Europejskiej (dane za 2028 r.).
Spółki będą zobowiązane do publikowania informacji na temat zrównoważonego rozwoju w swoich sprawozdaniach z działalności. Warto wskazać, że publikowane informacje będą musiały zostać poddane atestacji dającej ograniczone zapewnienie (ang. limited assurance). Informacje niefinansowe będą przekazywane w ujednoliconym formacie elektronicznym XHTML oraz cyfrowo „tagowane”.
Czas wdrażania nowych regulacji unijnych zbliża się nieuchronnie i warto do tych rewolucyjnych zmian przygotować się odpowiednio. Nie tylko trzeba zaznajomić się z nowymi przepisami prawnymi, ale także spojrzeć obiektywnie na sytuację firmy i wykorzystać wiedzę na temat zrównoważonego rozwoju w planowaniu strategii rozwoju firmy. Tak szeroka wiedza może stanowić impuls do wprowadzenia procesów decyzyjnych pozwalających uwzględnić priorytety ESG. W perspektywie długofalowej przyjęte rozwiązania mogą przynieść wiele korzyści, w tym wzrost wartość firmy i zapewnić stabilny rozwój przedsiębiorstwa.
CBAM – regulacje sektorowe
System raportowania ESG wprowadzony przez wszystkie trzy akty – Taksonomię, CSRD i CS3D – stopniowo staje się coraz bardziej skomplikowanym gąszczem regulacji. Dodatkowych trudności dostarczają obowiązki raportowe wynikające z regulacji sektorowych, odnoszące się m.in. do importu do UE produktów wysokoemisyjnych, co reguluje rozporządzenie o Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). CBAM oznacza mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji gazów cieplarnianych przy produkcji towarów importowanych spoza UE. Towary objęte raportowaniem CBAM to m.in. cement, nawozy (np. kwasy azotowe, amoniak), energia elektryczna, żeliwo, stal i aluminium oraz wyroby z nich wytwarzane czy też chemikalia. Pierwszy raport musi być wysłany do końca stycznia 2024 r. (za czwarty kwartał 2023 r.).
Dla firm CBAM to nowe obowiązki i liczne wyzwania. Firmy muszą przede wszystkim ustalić, czy dotyczy ich obowiązek raportowania. W tym celu należy zadbać o wyznaczenie zespołów lub osób odpowiedzialnych w organizacji. Kolejnym wyzwaniem będzie zebranie niezbędnych danych (waga produktów, poziom emisji bezpośrednich i pośrednich). Raportowanie CBAM będzie wymagało dochowania kwestii proceduralnych związanych z rejestracją raportu i przesłaniem go do Komisji Europejskiej (w Polsce za pośrednictwem Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami).
Za niewywiązanie się z obowiązków raportowych lub podanie informacji niezgodnych z rzeczywistością podatnikom będą grozić sankcje. Warto pamiętać, że odpowiedzialność za jakość raportowanych danych będzie ponosił cały czas importer i ewentualne kary również będą nakładane na importera. Ale nie tylko kary mogą być konsekwencją niedopełnienia obowiązków w tym obszarze. Podmioty, które w latach 2024–2025 w sposób nieprawidłowy będą wywiązywały się z raportowania CBAM, mogą mieć w 2026 r. poważne problemy z uzyskaniem statusu upoważnionych zgłaszających. A to oznacza całkowity brak możliwości importu towarów objętych CBAM, począwszy od 2026 r. Łańcuchy dostaw mogą na tym mocno ucierpieć.
Przejrzystość podatkowa w priorytetach ESG
W kontekście ESG transparentność podatkowa odzwierciedla zobowiązanie organizacji do uczciwego i odpowiedzialnego podejścia do płacenia podatków. Firmy, które są transparentne w swoich działaniach podatkowych, mogą budować zaufanie i reputację jako odpowiedzialne podmioty, które przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa poprzez uczciwe opodatkowanie.
W praktyce transparentność podatkowa może obejmować:
1) publikowanie informacji o polityce podatkowej i zasadach stosowanych przez firmę w zakresie płacenia podatków;
2) ujawnianie informacji o płatnościach podatkowych w różnych jurysdykcjach, w których firma działa;
3) raportowanie o działaniach podejmowanych w celu minimalizacji ryzyka podatkowego i unikania agresywnych strategii podatkowych;
4) współpracę z organami podatkowymi i przestrzeganie obowiązujących przepisów podatkowych.
Transparentność podatkowa jako element ESG jest ważna dla inwestorów, którzy coraz częściej biorą pod uwagę czynniki ESG przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Firmy, które są transparentne w swoich działaniach podatkowych, mogą być postrzegane jako bardziej zrównoważone i odpowiedzialne, co może przyczynić się do zwiększenia zaufania inwestorów i długoterminowej wartości firmy. Ponadto transparentność podatkowa może się również przyczynić do zmniejszenia ryzyka reputacyjnego i konfliktów z organami podatkowymi.
Analizując przepisy dotyczące przejrzystości podatkowej, możemy podzielić je na obligatoryjne (np. przepisy BEPS, czyli „Base Erosion and Profit Shifting”, sprawozdawczość CbCR, tj. „Country-by-country-reporting”, czy Dyrektywę DAC 6/„Mandatory Disclosure Rules”) oraz dobrowolne (jak „Total tax contribution report” przygotowywany przez The European Business Tax Forum czy „Standard GRI 207” wprowadzony w ramach Global Reporting Initiative).
JPK, MDR i KSeF…
W polskiej rzeczywistości biznesowej transparentność podatkowa funkcjonuje już od dłuższego czasu. Pojawiła się ona razem z wprowadzeniem obligatoryjnego Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK) i umocniła w momencie wprowadzenia raportowania schematów podatkowych (MDR), a w niedługiej już perspektywie przykuje znowu naszą uwagę wraz z wprowadzeniem KSeF. Podlega ona także dalszej ewolucji. Obligatoryjna transparentność podatkowa to niejedyna płaszczyzna, w której możemy rozważać przejrzystość podatkową.
…oraz Program Współdziałania
Przedsiębiorcy mogą zwiększyć swój poziom transparentności podatkowej i wnioskować o udział w Programie Współdziałania w zamian za określone korzyści w obszarze współpracy z organami skarbowymi. Program Współdziałania to forma współpracy Krajowej Administracji Skarbowej z dużymi podmiotami, oparta na wzajemnym zaufaniu i zrozumieniu oraz transparentności wykraczającej poza ustawowe obowiązki. Koncepcja programu opiera się na budowaniu dobrych relacji pomiędzy organem podatkowym i podatnikiem na podstawie funkcjonujących u podatnika objętego programem ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Firmy przystępujące do programu mogą korzystać z pewnych uproszczeń i przywilejów, ale przede wszystkim mogą szybko i skutecznie konsultować swoje kwestie podatkowe z Ministerstwem Finansów. Obecnie w ramach programu współpracę podjęło 11 podmiotów. Niewykluczone jednak, że w niedalekiej przyszłości rozwiązanie to będzie coraz bardziej atrakcyjne dla innych podmiotów. Można zauważyć, że środowisko biznesowe zmierza do osiągnięcia przejrzystości podatkowej i do tego, by podatki stały się elementem raportowania ESG. Transparentność podatkowa już teraz stanowi wartość dla firm. Poprawne rozliczanie podatków i ich terminowa zapłata mogą pozytywnie wpływać na każdy z elementów ESG. Podmioty zachowujące przejrzystość podatkową mogą być dumne ze swojej rzetelności i tym samym wpłynąć na zmniejszenie oceny ryzyka związanego z podejmowanymi inwestycjami oraz wspierać pozytywny wizerunek firmy. Bez wątpienia ESG i komponent przejrzystości podatkowej nie jest chwilowym trendem, ale kierunkiem, w którym warto podążać.
Dorota Pokrop – partnerka EY Polska, liderka zespołu ds. podatków pośrednich
Agnieszka Tałasiewicz – partnerka w zespole postępowań podatkowych i sądowych, EY Polska
