VAT: fiskus źle ocenił skutki wspólnej gospodarki śmieciowej - wyrok NSA

Sprawa dotyczyła wniosku o interpretację. Wystąpiła o nią spółka komunalna. Wskazała, że gmina, która jest jej 100 proc. udziałowcem zawarła kilka dwustronnych porozumień międzygminnych. W drodze każdego z nich, gmina powierzająca przekazała jej do realizacji zadanie własne polegające na zagospodarowaniu odpadów komunalnych.

Ponieważ to spółka będzie zajmować się śmieciami zapytała, jak powinna dokumentować zagospodarowanie odpadów dostarczonych przez gminę powierzającą. Konkretnie czy fakturami VAT, w których jako nabywca usługi wskazana będzie gmina powierzająca, czy też jako nabywca powinna być wskazana gmina, która „przejęła" zadania w zakresie śmieci, a jako płatnik gmina powierzająca? Sama uważała, że jako nabywca usługi wskazać należy gminę powierzającą.

Czytaj też: Spółka komunalna gospodarująca odpadami podatnikiem VAT - wyrok WSA

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Uznał, że skoro gmina powierzająca swoje zadane własne powierzyła je innej gminie, to odbiorcą usługi świadczonej przez spółkę będzie właśnie ta gmina, która przejęła zadanie własne gminy powierzającej. Zdaniem urzędników faktura dokumentująca odbiór odpadów powinna zostać wystawiona na gminę jako nabywcę usługi.

Podatniczka zaskarżył interpretację i wygrała. Najpierw Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uwzględnił jej skargę. A ostatecznie racji fiskusowi nie przyznał też Naczelny Sąd Administracyjny.

NSA przypomniał, że zgodnie z art. 2 ust. 1 dyrektywy 112 opodatkowaniu VAT podlega świadczenie usług dokonywane odpłatnie na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze.

Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem świadczenie usług następuje 'odpłatnie' w rozumieniu tego przepisu tylko wtedy, gdy między usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny w ramach, którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych.

W ocenie NSA w spornej sprawie bezpośredni związek, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym, kształtuje się w ramach relacji pomiędzy spółką a gminą powierzającą.

Świadczą o tym kilka okoliczności. Przede wszystkim to, że gmina powierzająca dostarczy do spółki zebrane ze swojego terenu odpady komunalne. To spółka zagospodaruje odpady. Ponadto koszt zagospodarowania odpadów, który w całości ma ponosić gmina powierzająca, będzie przez spółkę fakturowany bezpośrednio na tę gminę.

NSA podkreślił też, że wszystkie ustalenia związane z terminem dostarczania odpadów do zagospodarowania, wystawianie dokumentów odbywać się będą bezpośrednio pomiędzy gminą powierzającą a spółką. W gminie, która przejęła zadanie nie ma pracowników, którzy zajmowaliby się realizacją porozumienia międzygminnego. Zaś w sprawie nie ma przesądzającego znaczenia to, że płatność następuje bezpośrednio na rzecz spółki komunalnej.

Istotny pozostaje za to realny wpływ, jaki strony transakcji mają na sposób jej realizacji. Świadczy o tym to, że wszystkie ustalenia związane z terminem dostarczania odpadów do zagospodarowania, wystawianie dokumentów potwierdzających przyjęcie odpadów do zagospodarowania odbywać się będą bezpośrednio pomiędzy gminą powierzającą a spółką.

NSA zgodził się, że to gmina powierzająca powinna być uznana za bezpośredniego i rzeczywistego nabywcę usług, które będzie wykonywała spółka, skoro to ta gmina faktycznie uczestniczy w zdarzeniu gospodarczym, dąży do nabycia usługi, uczestniczy w jej realizacji i w końcu dokonuje zań zapłaty.

Jak podkreślił sąd VAT kładzie nacisk przede wszystkim na ekonomiczne aspekty czynności, odrywając się od jej skutków konwencjonalnych na gruncie innych gałęzi prawa, w szczególności prawa cywilnego. A w spornej sprawie ekonomiczne aspekty pozwalają stwierdzić, że to gmina powierzająca powinna być uznana za bezpośredniego i rzeczywistego nabywcę usług, które będzie wykonywała spółka.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 lutego 2020 r.

Sygnatura akt: I FSK 1657/17

Komentarz eksperta

Mirosław Siwiński, radca prawny, doradca podatkowy, partner w Advicero Nexia

Z wyrokiem NSA należy się zgodzić a skarga kasacyjna organu słusznie została oddalona. Skoro bowiem umowa kształtowała bezpośrednio stosunki pomiędzy spółką a gminą powierzającą zadania, to dodawania do łańcucha dostaw gminy przejmującej zadania nie miało żadnych podstaw. Umowy pomiędzy gminami dotyczyły bowiem powierzenia zadania publicznoprawnego, ale stosunek prawnopodatkowy ukształtował się wyłącznie pomiędzy gminą powierzającą a spółką wykonującą czynności podlegające opodatkowaniu (słusznie w tym zakresie wypominając Sądowi I instancji powołanie art. 393 k.c.). NSA słusznie skupił się na analizie świadczeń wzajemnych, bo to one, a nie każdy stosunek umowny, pozwalają zidentyfikować stosunek prawno-podatkowy. Skoro strony ustaliły, że to spółka bezpośrednio świadczy usługi wywozu odpadów, a gmina powierzająca również bezpośrednio, bez udziału finansowego lub wykonawczego gminy przejmującej. Nie każdy stosunek prawny rodzi czynność podlegającą opodatkowaniu VAT, nawet jeżeli jest on związany w pewien sposób – jak w tym przypadku – z wykonywaniem tej czynności. Słusznie NSA zauważył, iż fakt bycia stroną umowy przez gminę przejmującą nie oznacza jeszcze, że uczestniczy ona w wykonywaniu czynności podlegających opodatkowaniu, co uzasadniałoby pogląd Organu, zasadnie powołując orzecznictwo TS UE nt. kart paliwowych. Nie można się natomiast zgodzić ze stwierdzeniem NSA, iż „nie ma przesądzającego znaczenia sama okoliczność, że płatność następuje bezpośrednio na rzecz wnioskodawcy", czemu w istocie cała pozostał argumentacja przeczy. Wyrok TS UE w/s C-494/12 również odnosi się do innej sytuacji, tj. takiej, gdy występuje pośrednik w płatności – a tu przecież właśnie go nie ma.