Przekształcenie spółki akcyjnej, np. przez jej podział i przeniesienie części majątku do nowo zawiązanej spółki, może przynieść dozwolone korzyści podatkowe m.in w CIT i PIT.
Przekształcenie spółki, restrukturyzacja działalności np. poprzez podział przez wydzielenie części majątku do nowej, celowej spółki – oprócz realizacji zamierzeń biznesowych – może korzystać z preferencji podatkowych i nie zostać przy tym uznane za uchylanie się od opodatkowania. Potwierdził to w opublikowanej 22 maja 2025 r. opinii zabezpieczającej szef Krajowej Administracji Skarbowej. Celem wystąpienia o taką opinię jest uzyskanie ochrony dla podejmowanych czynności przed ewentualnym późniejszym „oskarżeniem”, że ich jedynym lub głównym powodem była chęć obejścia prawa podatkowego i uchylenia się od opodatkowania.
Podział przez wydzielenie
O wydanie opinii wystąpiła spółka akcyjna i jej dwaj akcjonariusze (spółka z o.o. i osoba fizyczna), którzy byli uczestnikami przekształcenia. Przekształcana spółka prowadzi działalność gospodarczą w trzech obszarach. Jednym z nich jest działalność badawczo-rozwojową. To właśnie ten segment aktywności zdecydowano przenieść do nowo zawiązanej spółki, również akcyjnej. Przekształcenie ma nastąpić w trybie art. 529 § 1 pkt 4 kodeksu spółek handlowych, czyli podziałem przez wydzielenie. Przedsiębiorcy wskazali, że nowa spółka będzie pozyskiwać dofinansowania przeznaczone dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) z branży B+R.
Przebieg przekształcenia
Do nowej spółki, której pierwszymi, pierwotnymi akcjonariuszami będą dwie osoby fizyczne, zostaną przeniesione środki finansowe umożliwiające jej funkcjonowanie co najmniej przez rok. Będzie miała własne, oddzielne rachunki bankowe. Jej akcje zostaną przydzielone akcjonariuszom spółki przekształcanej, a wartość emisyjna tych akcji będzie równa wartości rynkowej składników majątkowych otrzymanych z wydzielenia. Po przekształceniu akcjonariaty obu spółek będą zbliżone. Akcjonariusze nowej spółki będą posiadać 98 proc. jej akcji i tyle samo głosów na walnym zgromadzeniu. Następnie odkupi ona od dwóch pierwotnych akcjonariuszy wszystkie akcje założycielskie i przeznaczy na cele programu menedżerskiego, dzięki czemu akcjonariusze spółki dzielonej będą posiadać 100 proc. głosów na walnym zgromadzeniu. Działalność nowej spółki oraz pozostała działalność spółki przekształcanej stanowią osobne zorganizowane części przedsiębiorstwa.
Cele gospodarcze
Przedsiębiorcy wskazali, że celami podejmowanego przekształcenia jest umożliwienie pozyskiwania wspomnianych wyżej dofinansowań przeznaczonym do tego podmiotom MŚP oraz szybsze zakończenie prac rozwojowych i docelowa komercjalizacja wyników prowadzonych prac. Powodem wydzielenia odrębnej spółki jest również profil inwestycyjny i preferencje obecnych oraz potencjalnych akcjonariuszy nowo powstałej spółki. Przedsiębiorcy chcieli również oddzielić do odrębnego podmiotu ryzyko związane z procesami R&D (działania badawczo-naukowe realizowane na etapie wprowadzania nowego produktu na rynek). Wyodrębnienie osobnego podmiotu miało też uzasadnienie z punktu widzenia przyszłych wypłat dywidend związanych z działalności B+R, oddzieloną od pozostałej aktywności spółki akcyjnej.
Korzyści fiskalne przekształcenia
Składając wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej, wnioskodawca musi samodzielnie określić skutki podatkowe, w tym w szczególności zidentyfikować korzyści podatkowe, jakie osiągnie w ramach planowanych działań. Przedsiębiorcy wskazali więc, że w ramach podejmowanego przekształcenia spółki wystąpią następujące korzyści:
- niepowstanie po stronie spółki przekształcanej zobowiązania w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) z tytułu przeniesienia na inny podmiot części majątku w postaci zorganizowanej części przedsiębiorstwa, jak i po stronie spółki z o.o. będącej jednym z akcjonariuszy,
- niepowstanie takiego obowiązku w CIT również po stronie nowo zawiązanej spółki akcyjnej,
- odroczenie po stronie akcjonariusza, będącego osobą fizyczną, momentu powstania zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych (aż do odpłatnego zbycia akcji), a także
- niepowstanie zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) przy czynnościach podziału.
Preferencje podatkowe w prawie spółek
Standardowo, dokonując takich przysporzeń na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, podobne transakcje majątkowe podlegałyby konieczności odprowadzenia podatku dochodowego, jak i PCC. Ale określone przepisy spółek handlowych, w połączeniu z odpowiednimi regulacjami ustaw o CIT i o PIT, pozwalają „uniknąć” takich ciężarów na etapie przeprowadzania tych czynności.
Pewne wartości ekonomiczne wyłączone z przychodów podatkowych
W uzasadnieniu swojej opinii szef KAS przyznał, że wskazane korzyści podatkowe mają swoje źródło w przepisach wyłączających zaliczenie pewnych wartości ekonomicznych do przychodów podatkowych w rozumieniu ustawy o CIT. Co do korzyści podatkowej w PIT to odłożenie w czasie momentu opodatkowania potwierdza art. 24 ust. 8 ustawy o PIT. Zgodnie z treścią tej regulacji w przypadku podziału spółek przychód wspólnika spółki dzielonej nie podlega opodatkowaniu w momencie podziału.
Niepodleganie PCC
Odnośnie do PCC szef KAS zgodził się, iż o tym, że umowy spółki i ich zmiany związane m.in. z wniesieniem do spółki kapitałowej w zamian za jej udziały lub akcje przedsiębiorstwa spółki kapitałowej albo jego zorganizowanej części, jak również wniesienie akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów, nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Przesądza o tym art. 2 pkt 6 ustawy o PCC.
Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania
Ale zgodzenie się z przedsiębiorcą co do korzystnych skutków podatkowych to jedno. Ważniejszą kwestią jest to, czy będzie on mógł z tych preferencji skorzystać, a więc czy do planowanego przez akcjonariuszy i spółkę przekształcenia nie znajdzie zastosowania klauzula przeciw unikaniu opodatkowania. Zgodnie bowiem z regulacjami „klauzulowymi” czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem przepisów podatkowych, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny (art. 119a § 1 ordynacji podatkowej). W takiej sytuacji skutki podatkowe czynności określa organ tak, jak uzna, że powinny wyglądać (§ 2).
Na mocy art. 119y o.p. szef KAS może wydać opinię zabezpieczającą, która potwierdzi dopuszczalność osiągnięcia korzyści podatkowych przez wnioskodawcę, jeśli stwierdzi, że do danej transakcji nie znajdą zastosowania przepisy klauzulowe. A więc stwierdzi, że transakcji nie można uznać za podjętej jedynie w celu unikania opodatkowania. Szef KAS zauważył, że nowo zawiązana spółka nie będzie w dniu przekształcenia przynosić znaczących dochodów i że wymagać będzie poczynienia istotnych nakładów na działalność B+R, co przemawia za brakiem sztuczności podejmowanej transakcji.
Do organu trafił jednak przede wszystkim argument, że podział większego przedsiębiorstwa przez wydzielenie mniejszego otworzy drogę do pozyskiwania dotacji celowych dla MŚP. To było główne uzasadnienie gospodarcze planowanego przekształcenia. Szef KAS dostrzegł również, że wydzielenie spółki celowej zajmującej się stricte działalnością badawczą zaspokoi różne „apetyty” obecnych i przyszłych akcjonariuszy obu spółek i ich różne wizje lokowania kapitału. Organ przyznał również, że wolnorynkowa sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa prowadzącego działalność badawczą na tym etapie mogłaby doprowadzić do pokrzywdzenia akcjonariuszy, bo obecnie trudno wycenić wartość prac B+R wchodzących w skład wydzielanej działalności, a w przyszłości może ona przybrać na wartości.
Możliwości, jakie daje reorganizacja
Nie dostrzegając w całej transakcji udziału podmiotów pośredniczących, szef KAS nie stwierdził, aby podejmowany podział przez wydzielenie nie posiadał uzasadnienia ekonomicznego, a zatem aby był sztuczny, stąd wynikające z niego korzyści podatkowe nie są sprzeczne z intencją ustawodawcy: „charakter korzyści podatkowych wskazanych przez Wnioskodawców polega w ogólności na wykorzystaniu faktu, że materialne prawo podatkowe w zakresie ustawy o CIT w dużej mierze neutralnie odnosi się do czynności gospodarczych polegających na reorganizacji struktury właścicielskiej osób prawnych” (opinia zabezpieczająca szefa KAS z 10 marca 2025 r., sygn. DKP3.8082.2.2024).
