Największy światowy eksporter ropy naftowej mocno ucierpiał z powodu historycznie niskich cen surowca, a jednocześnie konieczności przeznaczenia środków na walkę z koronawirusem. Te elementy na pewno ograniczą tempo i skalę reform gospodarczych zainicjowanych przez księcia koronnego Mohammeda bin Salmana.
Nowe programy oszczędnościowe
W celu ratowania budżetu saudyjski rząd ogłosił nowe programy oszczędnościowe:
- VAT, wprowadzony w 2018 r., zostanie zwiększony z 5 do 15 proc. od 1 lipca.
- Począwszy od czerwca, rząd zakończył wypłacanie miesięcznego dodatku otrzymywanego przez pracowników rządowych na pokrycie kosztów utrzymania.
- Niektóre planowane inwestycje anulowano lub opóźniono.
- Zmniejszone będą nakłady na niektóre programy w ramach planu transformacji gospodarczej „Wizja 2030” księcia Mohammeda bin Salmana.
- Rząd przeanalizuje wynagrodzenia i świadczenia przyznawane przez jednostki rządowe podmiotom współpracującym spoza służby cywilnej, w których pracownicy są często opłacani znacznie wyżej niż typowi pracownicy państwowi.
CZYTAJ TAKŻE: EXPO w Dubaju o rok później. To już pewne
Był „raj”, ale to się kończy…
W roku wprowadzenia VAT w Arabii Saudyjskiej, tj. w 2018 roku, władca Arabii Saudyjskiej Salman zarządził comiesięczną wypłatę w wysokości 267 dolarów dla każdego pracownika państwowego, aby zrekompensować im rosnące koszty utrzymania po tym, jak rząd podniósł krajowe ceny gazu i wprowadził podatek VAT. W ramach planu oszczędnościowego od czerwca 2020 r. program ten zlikwidowano.
Tym samym z dodatku nie skorzysta już ok. 1,5 mln Saudyjczyków zatrudnionych w instytucjach rządowych, dzięki czemu rząd Arabii Saudyjskiej planuje zaoszczędzić ok. 27 mld dolarów.
CZYTAJ TAKŻE: Ramadan. Rola prezentu w biznesie z Bliskim Wschodem
Podatek VAT, który jest nakładany na towary lub usługi na każdym etapie produkcji i konsumpcji końcowej, zostanie zwiększony z 5 do 15 proc. od 1 lipca 2020 r. Minister Finansów Arabii Saudyjskiej oznajmił, że rząd jest świadomy, że podwyżka podatku nie będzie miała wpływu na saldo dochodów budżetowych w tym roku, ponieważ obywatele znacznie ograniczyli swoje wydatki, czyli zmniejszył się obrót podlegający VAT. Jednakże rząd Arabii jest pewien, że wyższy VAT pomoże w przyszłym roku i rok później, gdy Królestwo wyjdzie z kryzysu COVID-19.
Zastosowane środki są bolesne, jednak niezbędne do utrzymania stabilności finansowej i gospodarczej w perspektywie średnio i długoterminowej oraz do przezwyciężenia bezprecedensowego kryzysu związanego z koronawirusem przy możliwie najmniejszych szkodach.
CZYTAJ TAKŻE: Czy rynkom Zatoki Perskiej grozi wstrząs popytowy?
Aby jeszcze bardziej przybliżyć obecną sytuację finansów publicznych Arabii Saudyjskiej należy wskazać na dodatkowe czynniki np. fakt, że rezerwy walutowe banku centralnego spadły w marcu br. w najszybszym tempie od co najmniej 20 lat i do najniższego poziomu od 2011 r. Przychody z ropy naftowej w pierwszych trzech miesiącach roku spadły o 24 proc. względem roku poprzedniego do 34 mld dolarów. Oznacza to spadek całkowitych przychodów o 22 proc.
Mekka, Arabia Saudyjska. Źródło: Adobe Stock
Rosnąca presja na gospodarkę
Jak widać, gospodarka Arabii Saudyjskiej znajduje się pod dużą presją. Dlatego w marcu br. rząd wycofał z rezerwy 23 mld dolarów, aby przeznaczyć je na zasypanie przejściowej dziury budżetowej. Jest to największe wycofanie z rezerwy w historii kraju. Dodatkowo, saudyjski rząd anulował i wstrzymał niektóre wydatki operacyjne i kapitałowe na agencje rządowe. Zmniejszył także środki na kilka inicjatyw programu reform „Wizja 2030” i wielkich projektów.
Utworzono również komitet, którego zadaniem jest weryfikacja wynagrodzeń i świadczeń wypłacanych przez szereg nowych jednostek państwowych, które powstały poza ramami służby cywilnej, gdzie pracownicy często otrzymują znacznie wyższe wynagrodzenia niż typowi pracownicy państwowi. Do takich jednostek należy m.in. program „Wizja 2030”. Komitet poproszono o przedstawienie rekomendacji w ciągu 30 dni. Ma przyjrzeć się siatce płac i korzyściom z utrzymania nowych jednostek. I doprowadzić do większej racjonalizacji.
CZYTAJ TAKŻE: Perspektywy współpracy z branżą hotelarską w ZEA
Mimo dużych cięć, całkowite wydatki sektora publicznego przewidziane na 2020 r. pozostaną zbliżone do planowanych, ponieważ zaoszczędzone pieniądze w jednych obszarach przeznaczymy na opiekę zdrowotną i pomoc dla przedsiębiorstw dotkniętych COVID – powiedział Mohammed Al-Jadaan, minister finansów Arabii Saudyjskiej.
VAT w krajach Rady Zatoki
W czerwcu 2016 r. sześć krajów Rady Współpracy Zatoki (ang. Gulf Cooperation Council – GCC) tj. Bahrajn, Kuwejt, Oman, Katar, Arabia Saudyjska (KSA) i Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA) podpisało umowę ramową VAT GCC. Umowa zapewniła wspólny zestaw przepisów dotyczących podatku VAT, na podstawie których poszczególne kraje GCC zgodziły się wprowadzić własne systemy VAT w kraju. Zgodnie z umową ramową kraje GCC powinny wprowadzić podatek VAT według standardowej stawki wynoszącej 5 proc. VAT powinien mieć zastosowanie do większości dostaw towarów i usług, które są (uważane za) dostarczane w ramach odpowiedniej jurysdykcji, w tym importu towarów i usług.
CZYTAJ TAKŻE: ZEA. Kryzys szansą dla polskiego sektora cybersecurity
Od 1 stycznia 2018 r. Zarówno KSA, jak i ZEA rozpoczęły wprowadzanie krajowych systemów VAT. Bahrajn wprowadził podatek VAT od 1 stycznia 2019 r. Arabia Saudyjska w pierwszym roku wdrażania VAT wygenerowała szacunkowo 12 mld dolarów dodatkowych wpływów dla rządu Królestwa. Królestwo Arabii Saudyjskiej jest pierwszym z państw GCC, które odstąpiło od pierwotnie uzgodnionej stawki podstawowej w wysokości 5 proc.
Czy inni podążą drogą Arabii?
– Od czasu podpisania ram VAT Rady Współpracy Państw Zatoki Perskiej w 2016 r. Zjednoczone Emiraty Arabskie i Bahrajn z powodzeniem wprowadziły stawkę podstawową VAT w wysokości 5 proc. i jak na razie nie wprowadziły jeszcze żadnych zmian. ZEA potwierdziły, że aktualnie nie mają planów zwiększenia tego wskaźnika. Jednak nie ma pewności czy Bahrajn nie podąży wkrótce za KSA. Oman zapowiedział wprowadzenie VAT z początkiem 2021 r. Katar i Kuwejt nie wdrożyły jeszcze żadnego podatku VAT – wylicza Małgorzata Panek-Kasińska, prezes MK Business Link.
CZYTAJ TAKŻE: Zatoka Perska (Arabska) to region szukający żywności
– Wobec decyzji Arabii Saudyjskiej o podniesieniu stawki VAT, pojawia się pytanie: czy i w jakim czasie inne państwa Zatoki Perskiej (Arabskiej) wprowadzą w życie podatek według innej niż pierwotnie uzgodniona stawki 5 proc. Na pewno należy ten czynnik wziąć pod uwagę przy negocjowaniu umów w regionie, aby zabezpieczyć się przed ewentualnymi konsekwencjami finansowymi w związku z lokalnie wprowadzonym VAT – podkreśla Panek-Kasińska.
Na kogo będzie miała wpływ podwyżka stawki VAT w Arabii Saudyjskiej?
Zarówno przedsiębiorstwa, jak i osoby fizyczne odczują wpływ podwyżki stawki VAT, choć w bardzo różny sposób. Przedsiębiorstwa niezarejestrowane, przedsiębiorstwa zwolnione i częściowo zwolnione z VAT oraz konsumenci indywidualni odczują rzeczywisty koszt podwyżki stawki podatku, ponieważ poniosą ciężar dodatkowej opłaty.
CZYTAJ TAKŻE: Leki, sprzęt medyczny i żywność to szanse na eksport do Iranu
Dla przedsiębiorstw zarejestrowanych na potrzeby podatku VAT w większości przypadków podwyżka stawki VAT powinna mieć jedynie wpływ administracyjny, a nie stanowić rzeczywistego kosztu VAT dla ich działalności gospodarczej.
Jak wpłynie to na ceny i wydatki konsumpcyjne?
Można spodziewać się inflacji cenowej jako bezpośredniego rezultatu podwyżki stawki VAT. Dochody konsumentów prywatnych będą miały mniejszą siłę nabywczą. I dlatego możemy spodziewać się przez pewien czas ograniczonych wydatków, w tym w szczególności na artykuły luksusowe.
CZYTAJ TAKŻE: Kosmetyki mile widziane w bogatych krajach arabskich
Niezarejestrowane przedsiębiorstwa oraz firmy zwolnione i częściowo zwolnione z podatku nie obciążają technicznie swoich klientów podatkiem VAT jednocześnie nie mając prawa do odliczenia VAT-u na zakupach. W związku z czym ich podstawowy koszt wzrośnie. To z kolei może wywrzeć presję na przedsiębiorstwa, aby podwyższyły ceny w celu utrzymania rentowności.
Potrojenie stawki VAT ma na celu zaradzenie nierównowadze fiskalnej spowodowanej spadkiem wydatków konsumpcyjnych i handlowych, utratą dochodów z ropy naftowej i podatków oraz kosztami inicjatyw w zakresie opieki zdrowotnej podjętych w odpowiedzi na pandemię.