Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za czas choroby finansowanego ze środków pracodawcy regulują art. 87–91 kodeksu pracy.

Podstawowe zasady

Jeśli jednak pracownikowi przysługuje zasiłek z ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159), potrącenia należy realizować w myśl art. 139–143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).

Z zasiłku dłużnika – po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – potrąca się następujące należności:

- na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych – do 60 proc. kwoty zasiłku,

- na zaspokojenie innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych – do 25 proc. kwoty zasiłku,

- przy zbiegu egzekucji należności z racji świadczeń alimentacyjnych i niezwiązanych z alimentami – do 60 proc. kwoty zasiłku.

Jaka baza

Wysokość dopuszczalnego potrącenia kalkuluje się, posługując kwotą zasiłku brutto, czyli przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy. Trzeba jednak pamiętać o przestrzeganiu obowiązującej kwoty wolnej od potrąceń, którą wyznaczono na poziomie połowy najniższej emerytury. Od 1 marca 2015 r. wynosi ona 880,45 zł, czyli od tej daty do 28 lutego 2016 r. kwotę wolną stanowi 440,23 zł.

Co istotne, proporcjonalnie obniża się ją w zależności od liczby dni, za które wypłacono zasiłek, czyli dokładnie odwrotnie niż przy wynagrodzeniach. Przy nich kwota wolna jest pomniejszana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, a nienaruszalna w razie, gdy etatowiec nie przepracuje całego miesiąca.

Przykład

Pracownik, który przeszedł operację, otrzymał od lekarza zaświadczenie ZUS ZLA o niezdolności do pracy od 1 lutego do 20 marca 2015 r. Ponieważ w styczniu 2015 r. wykorzystał cały przysługujący mu urlop wypoczynkowy (20 dni), a zamierzał pojechać do sanatorium, wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego od 21 marca do 10 kwietnia 2015 r., na co ten się zgodził. Zatrudnionemu przysługuje wynagrodzenie zryczałtowane w wysokości 3400 zł miesięcznie, które przez cały 2014 r. się nie zmieniło. Upoważnił on pracodawcę do odliczania ulgi podatkowej (PIT-2). Pobory pracownika są obciążone egzekucją komorniczą na poczet należności innych niż świadczenia alimentacyjne na kwotę 16 928,80 zł.

Załóżmy ponadto, że w marcu 2015 r. pracodawca otrzyma pismo od komornika o zajęciu wynagrodzenia i zasiłku z tytułu świadczeń alimentacyjnych w wysokości 700 zł miesięcznie.

Podstawę wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku stanowi średnie wynagrodzenie miesięczne brutto za 12 miesięcy poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, czyli od lutego 2014 r. do stycznia 2015 r., pomniejszone o potrącone z tego wynagrodzenia składki ZUS, zgodnie z wyliczeniem:

3400 zł – (3400 zł x 13,71 proc.) = 2933,86 zł.

(2933,86 zł x 12 miesięcy) : 12 miesięcy = 2933,86 zł.

Zasiłek dzienny:

(2933,86 zł podstawy wymiaru zasiłku x 80 proc.) : 30 = 78,24 zł.

Zasiłek brutto należny za luty:

78,24 zł (zasiłek dzienny) x 28 dni zwolnienia = 2190,72 zł.

Maksymalna kwota potrącenia od zasiłku w lutym, a więc w miesiącu,

w którym pracownik spłaca wyłącznie należności niealimentacyjne:

2190,72 zł (zasiłek chorobowy brutto) x 25 proc. = 547,68 zł.

Kwota wolna od potrąceń z zasiłku:

844,45 zł (kwota najniższej emerytury obowiązująca do 28 lutego 2015 r.) x 50 proc. = 422,23 zł.

Wysokość tej części zasiłku, która będzie podlegała potrąceniu, należało ustalić od jego kwoty brutto. Natomiast potrąceń dokonuje się od wartości netto, która wynosi 1842,72 zł, co wynika z następujących rachunków:

2190,72 zł (zasiłek brutto) x 18 proc. podatku = 394,33 zł

394,33 zł (podatek) – 46,33 zł (ulga podatkowa) = 348 zł

2190,72 zł (zasiłek brutto) – 348 zł (zaliczka na podatek dochodowy)

= 1842,72 zł.

Zasiłek do wypłaty w lutym:

1842,72 zł (zasiłek netto) – 547,68 zł (maksymalna kwota możliwa do potrącenia z tytułu zajęcia komorniczego) = 1295,04 zł.

Wypłacając zatrudnionemu 1295,04 zł, pracodawca nie narusza kwoty wolnej od potrąceń, która w tym przypadku wynosi 422,23 zł.

Zasiłek brutto należny za marzec:

78,24 zł (zasiłek dzienny) x 20 dni zwolnienia = 1564,80 zł.

Ponieważ w marcu pracownik spłaca należności z dwóch tytułów egzekucyjnych – alimentacyjnego i niealimentacyjnego, maksymalna kwota potrącenia w tym miesiącu wynosi 60 proc. zasiłku. Tu działa zasada, że przy zbiegu egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i należności innych niż alimentacyjne można dokonywać potrąceń w wysokości 60 proc. zasiłku: 1564,80 zł (zasiłek chorobowy brutto) x 60 proc. = 938,88 zł. Kwota wolna od potrąceń z zasiłku: 440,23 zł. Kwota wolna od potrąceń z zasiłku stanowi równowartość połowy najniższej emerytury, która od 1 marca 2015 r. wynosi 880,45 zł. Jednak kwotę tę proporcjonalnie obniża się, gdy zasiłek przysługuje tylko za część miesiąca. Należy zatem dokonać pomniejszenia:

(440,23 zł kwoty wolnej od potrąceń z zasiłków : 30 dni) x 20 dni zasiłku = 293,49 zł.

Potrąceń dokonuje się od kwoty zasiłku netto, która wynosi 1329,80 zł zgodnie z wyliczeniem:

1564,80 zł (zasiłek brutto) x 18 proc. podatku = 281,66 zł

281,66 zł (podatek) – 46,33 zł (ulga podatkowa) = 235 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)

1564,80 zł (zasiłek brutto) – 235 zł (zaliczka na podatek dochodowy) = 1329,80 zł.

Kwota zasiłku po pomniejszeniu o alimenty, które korzystają z bezwzględnego pierwszeństwa przed wszystkimi innymi potrąceniami:

1329,80 zł (zasiłek netto) – 700 zł (alimenty) = 629,80 zł.

Kalkulacja kwoty potrącenia niealimentacyjnego:

938,88 zł (kwota możliwa do potrącenia) – 700 zł (alimenty) = 238,88 zł.

Zasiłek do wypłaty w marcu:

1329,80 zł – 700 zł (alimenty) – 238,88 zł (potrącenie komornicze niealimentacyjne) = 390,92 zł.

Pracodawca wypłaci podwładnemu zasiłek w wysokości 390,92 zł, co nie naruszy kwoty wolnej od potrąceń, która w tym przypadku wynosi 293,49 zł.

Osobne ujęcia

Zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do zbiegu egzekucji z wynagrodzenia za pracę i zasiłku lub z wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy (art. 92 k.p.) i zasiłku. Wówczas należy pamiętać, aby osobno obliczać wysokość potrącenia z wynagrodzenia, a osobno z zasiłku, ponieważ te dwa rodzaje świadczeń podlegają odmiennym przepisom w zakresie ochrony przed potrąceniami. Wynagrodzenie za czas choroby jest bowiem tak samo chronione jak wynagrodzenie za pracę.

Ponadto warto jeszcze pamiętać o kilku zasadach:

- jeżeli pracownik ma zajęcie komornicze za przeterminowane należności alimentacyjne, należy potrącać wyłącznie te należności aż do uregulowania długu,

- przy potrąceniach dobrowolnych od zasiłków (dokonywanych za zgodą pracownika) nie obowiązuje kwota wolna od ujęć i należy postępować zgodnie ze zobowiązaniem zatrudnionego,

- składniki płacy niepomniejszane za czas absencji chorobowej, wypłacane „obok" świadczeń, podlegają egzekucji komorniczej na zasadach przewidzianych dla wynagrodzenia.