Dokonując potrącenia z wynagrodzenia wypłaconego ?w styczniu, trzeba zastosować już nową kwotę wolną, wyliczoną od wyższego minimalnego wynagrodzenia obowiązującego od 1 stycznia 2014 r. – tj. 1680 zł brutto. Odrębnie należy ustalić potrącenie z zasiłku chorobowego.

Pensja pod ochroną

Pracownicze wynagrodzenie podlega ochronie przed dokonywaniem ujęć bez względu na to, kto jest wierzycielem – sam pracodawca czy inny podmiot. Organ egzekucyjny, który ściąga należności na podstawie tytułu wykonawczego, nie zawsze dostanie więc od dłużnika (za pośrednictwem jego pracodawcy) zaspokajającą kwotę. Do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno pracownikowi – dłużnikowi odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. Dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących podwładnemu za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy.

Oznacza to, że pracownik może zadysponować jedynie tą resztą wynagrodzenia i innych jego składników, które stanowią część chronioną – tj. granicę potrącenia z uwzględnieniem kwot wolnych. Pensja jest bowiem podwójnie strzeżona. Raz przez wyznaczoną granicę potrącenia i drugi raz – dzięki zastosowaniu kwoty wolnej. Ponadto z wynagrodzenia za pracę mogą być egzekwowane tylko określone należności. Są to tzw. potrącenia ustawowe, niewymagające zgody pracownika. Należą do nich:

Odliczeń z wynagrodzenia za pracę, po strąceniu składek społecznych, zdrowotnej oraz zaliczki na podatek, dokonuje się w podanej kolejności. W razie egzekucji należności pozaalimentacyjnych potrąceń można dokonywać do wysokości połowy wynagrodzenia netto.

Ujęcie na przełomie roku

Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wolna od potrąceń jest kwota pensji w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Gdy dłużnikiem jest osoba zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwota wolna jest niższa proporcjonalnie do etatu.

W firmach, które płacą pensje z przesunięciem na kolejny miesiąc, w okresie grudzień – styczeń często pada pytanie, którą kwotę wolną zastosować – czy jeszcze tę z grudnia poprzedniego roku, czy nową ?z miesiąca wypłaty. Kodeks pracy nie rozstrzyga tej kwestii, więc wypowiedziała się tu Państwowa Inspekcja Pracy. W piśmie ?z 26 stycznia 2011 r. (GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP) stanęła na stanowisku, że podczas dokonywania potrąceń z wynagrodzenia, pracodawca ma obowiązek stosować kwotę wolną w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (po odliczeniach składkowo-podatkowych) obowiązującego w dacie dokonywania ujęcia. Wynika z tego, że skoro od 1 stycznia br. obowiązuje wyższa stawka płacy minimalnej, to również wyższe są kwoty wolne i one mają zastosowanie przy egzekucji z wynagrodzenia wypłaconego w styczniu, a należnego za grudzień. Decyduje tu bowiem data płatności poborów. Dla pracownika – dłużnika jest to oczywiście lepsze rozwiązanie, bo w kieszeni zostaje mu więcej, niż gdyby zachować kwotę gwarantowaną z poprzedniego roku. W 2014 r. kwota wolna dla pracownika zatrudnionego na pełen etat wynosi 1191,20 zł, przy podstawowych kosztach uzyskania przychodów (111,25 zł) i bez złożonego PIT-2 w sprawie stosowania miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł).

Pobory z nagrodą ?pod nóż

Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są mu wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty poborów uwzględniającej te składniki płacy. Tu takim składnikiem jest nagroda roczna.

Jeżeli w danym miesiącu, obok zwykłej pensji, pracownik uzyska też prawo do nagrody rocznej – obojętnie czy regulaminowej, czy też uznaniowej – a ma do spłacenia inne należności niż alimenty, to podlega ona ochronie tak jak wszystkie inne składniki płacowe. Należy wówczas zsumować wszystkie pozycje na liście płac, ustalić kwotę netto i dopiero wtedy przystąpić do dalszych odliczeń z uwzględnieniem kwot wolnych i granic.

Potrącenia ?u pełnoetatowca

Pracownik, o którym mowa, ma tylko jeden rodzaj potrąceń przymusowych – na długi niealimentacyjne. Uzyskał w styczniu br. pobory za przepracowaną część grudnia oraz nagrodę roczną. Do tego doszedł zasiłek, ale o nim niżej. Najpierw trzeba zająć się wynagrodzeniem, a więc przychodem ze stosunku pracy.

Pierwszy krok to wyliczenie nagrody i pensji netto. Następnie pracodawca powinien wyznaczyć kwotę graniczną potrącenia oraz obliczyć część należną komornikowi z uwzględnieniem jednej kwoty wolnej. Przy wypłacie pensji wieloskładnikowej stosuje się tylko jedną taką kwotę. Nie ma bowiem uzasadnienia ani podstawy prawnej, aby zachować kwotę wolną przy każdej wypłacie. Odrębne kwoty wolne stosuje się tylko wtedy, gdy pracownik otrzymuje w danym miesiącu wynagrodzenie bieżące oraz zaległe za wsteczny okres. Jak z poniższej listy płac wyniknie, do wypłaty pozostanie pracownikowi kwota graniczna, czyli połowa pensji (z nagrodą włącznie) netto. Gdyby bowiem zachować tylko kwotę wolną, kwota graniczna zostałaby naruszona (2844,85 zł – 1191,20 zł = 1653,65 zł