Pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami (dalej dla obu grup: emeryt), w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą (ale nie muszą) zwiększyć odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (zfśs) o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, na podstawie którego ustala się wysokość odpisów podstawowych na pracowników, na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki.

Tak stanowi art. 5 ust. 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=74017]ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU nr 70, poz. 335 ze zm.; dalej ustawa o zfśs)[/link]. W 2010 r. na głowę przypada więc 174,64 zł (2794,25 zł x 6,25 proc.).

Dodatkowe zasilenie nie oznacza bynajmniej, że takim osobom świadczenia automatycznie przysługują. Mają one zawsze charakter wyłącznie uznaniowy, a to znaczy, że pracodawca wcale nie ma obowiązku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o wsparcie. Jeśli jednak nie dokona zwiększenia, a emeryt zwróci się o pomoc z zfśs i spełni wymogi socjalne, to nie można mu jej odmówić tylko ze względu na brak tych dodatkowych środków.

[srodtytul]Sprawdź według kryteriów[/srodtytul]

Tak jak wszyscy z kręgu uprawnionych emeryt ubiegający się o pomoc w byłym zakładzie pracy jest oceniany pod względem socjalnym. Pracodawca przed przyznaniem danego świadczenia i ustaleniem jego wysokości powinien więc zbadać sytuację materialną, życiową i rodzinną takiej osoby, kierując się regulaminem zfśs (art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs).

Tu bowiem powinny być określone reguły i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z zfśs oraz zasady przeznaczania środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej.

Pracodawca, sprawdzając, czy osoby uprawnione spełniają kryterium socjalne, ma prawo zbierać od nich dane o ich położeniu materialnym. Zatem może żądać od emeryta przedłożenia np. zeznania rocznego o wysokości dochodu jego i rodziny, decyzji z ZUS o wysokości świadczenia emerytalnego czy rentowego lub odcinka pobranego świadczenia. Jeśli emeryt odmówi złożenia takich dowodów, pracodawca może nie udzielić dofinansowania czy zapomogi.

Gromadzenie danych w celu przyznania świadczenia socjalnego jest zgodne z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=05072BEBA1470F25E7331AA801B2D3D9?id=166335]ustawą z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (DzU z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.)[/link]. Pozwala ona na gromadzenie danych osobowych, jeśli są one konieczne do zrealizowania uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisu prawa.

[srodtytul]Nie licz podatku[/srodtytul]

Były pracownik, otrzymując od dawnego pracodawcy świadczenia pieniężne bądź rzeczowe, uzyskuje przychód, a to oznacza, że trzeba się z tego tytułu rozliczyć z fiskusem w rozliczeniu podatku dochodowego. Najpierw jednak należy sprawdzić, czy dany przychód nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego.

Wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne tych świadczeń otrzymywane przez emeryta w związku z łączącym go poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.

Tak wynika z art. 21 ust. 1 pkt 38 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.; dalej updof)[/link].

Ze zwolnienia na podstawie tego przepisu korzystają świadczenia o charakterze rzeczowym, np. bilety do kina, teatru, muzeum, karnetu na basen czy siłownię, paczki świąteczne itp. Natomiast świadczenia pieniężne będą objęte zwolnieniem, wyłącznie gdy z odrębnych regulacji (np. regulaminu zfśs) wynika prawo do uzyskania przez emeryta świadczenia rzeczowego, a wypłacone pieniądze stanowią jego ekwiwalent, czyli zostają wypłacone w zamian za wykonanie świadczenia rzeczowego będącego jego równowartością.

[srodtytul]Pobierz ryczałt[/srodtytul]

Pozostałe świadczenia pieniężne (np. dofinansowanie do wczasów) podlegają opodatkowaniu.

Z tytułu świadczeń otrzymanych przez emeryta, w związku z łączącym go uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy, pobieramy podatek zryczałtowany w wysokości 10 proc. należności. Ryczałt obliczamy bezpośrednio od kwoty przychodu, tj. bez pomniejszania go o koszty uzyskania.

Od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika – emeryta pieniędzy lub wartości pieniężnych zryczałtowany podatek dochodowy ma obowiązek pobrać płatnik, czyli były pracodawca. Płatnik przekazuje kwotę pobranego zryczałtowanego podatku w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po tym, w którym pobrano podatek – na rachunek urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania płatnika, a jeżeli płatnik nie jest osobą fizyczną, według siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie ma siedziby.

Po pobraniu ryczałtu przychód jest już ostatecznie rozliczony i nie łączy się go z innymi przychodami (dochodami) opodatkowanymi na zasadach ogólnych.

Płatnik potrąca również podatek w formie zryczałtowanej od nadwyżki ponad kwotowy, roczny limit zwolnienia – 2280 zł.

[srodtytul]Czasem PIT-8C[/srodtytul]

Może się zdarzyć, że pracodawca obdarzy pomocą z zfśs byłego pracownika, który pobiera świadczenie przedemerytalne. Takie osoby też mogą korzystać z funduszu, jeśli występują w regulaminie jako osoby uprawnione. Płatnik nie ma wówczas obowiązku poboru podatku od dokonanego świadczenia ani w formie ryczałtu, ani zaliczki.

Osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne nie jest emerytem, a świadczenie przedemerytalne to nie emerytura. Zatem ryczałt nie ma tu zastosowania. Odbiorca świadczenia przedemerytalnego uzyskuje przychód z tzw. innych źródeł (art. 20 ust. 1 updof), obciążony podatkiem na zasadach ogólnych.

Jednak były zakład pracy nie jest upoważniony do poboru zaliczki przy dokonywaniu świadczenia. Jego powinnością jest tylko wystawienie podatnikowi w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego informacji PIT-8C o wysokości świadczenia, które on potem wykaże w zeznaniu rocznym.

[ramka][b]Na co wolno wydać[/b]

Działalność socjalna obejmuje usługi świadczone przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Najczęściej środki z zfśs są przeznaczone na dofinansowanie wypoczynku, leczenia, rehabilitacji (np. w sanatoriach), zapomóg w razie nieszczęśliwych zdarzeń, klęsk żywiołowych, śmierci, zakup bonów, talonów do wymiany na towary, usługi czy wreszcie biletów na imprezy rozrywkowe (do kina, galerii, teatru) i sportowe (karnet na basen, siłownię). [/ramka]