[b]– Jestem na zwolnieniu lekarskim (ciąża). Po urodzeniu dziecka będę na urlopie macierzyńskim, więc dopiero po jego zakończeniu, w następnym roku, wykorzystam urlop wypoczynkowy za ten rok. Pracodawca uważa, że w takiej sytuacji nie będzie mi się należało świadczenie urlopowe z zfśs. Czy ma rację?[/b] – pyta czytelniczka.

Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy chodzi o świadczenie urlopowe, czy o dopłatę do wypoczynku nazywanego wczasami pod gruszą.

[srodtytul]Ustawowe warunki[/srodtytul]

Ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie wypłaca się świadczeń urlopowych w rozumieniu [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9C532646E589A478C4BE206C2FD32FB6?id=74017]ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.[/link], dalej ustawa o zfśs). Wyjątek stanowią nauczyciele, którzy otrzymują takie świadczenie na podstawie przepisów Karty nauczyciela.

Możliwość otrzymania ustawowego świadczenia urlopowego dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych u pracodawców, którzy spełniają łącznie następujące warunki:

- prowadzą samodzielną, tzn. pozabudżetową gospodarkę finansową,

- zatrudniają według stanu na 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty,

- nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Chodzi tu o świadczenie rozumiane jako jednorazowa w skali roku wypłata pieniężna powiązana z koniecznością wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Pytanie prawdopodobnie dotyczy świadczenia socjalnego, wypłacanego z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, tzw. wczasów pod gruszą, czyli dopłaty do kosztów wypoczynku organizowanego indywidualnie przez pracownika.

Wypłacają je niektórzy pracodawcy w ramach prowadzonej działalności socjalnej według zasad określonych w regulaminie zfśs. Nie należy jednak takiego świadczenia utożsamiać z ustawowym świadczeniem urlopowym, bowiem charakter i zasady wypłaty obu świadczeń są odmienne.

[srodtytul]Pomoc materialna[/srodtytul]

Działalność socjalna finansowana z zfśs obejmuje m.in. usługi świadczone przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku (tzw. wypoczynek zorganizowany, czyli usługi turystyczne) oraz pomoc materialną w formie finansowej.

Dopłaty do wczasów pod gruszą nie są usługą wypoczynkową, ale właśnie rodzajem pomocy materialnej, najczęściej w postaci finansowej, udzielanej osobom, które nie korzystają z zorganizowanych form wypoczynku ze względu na ich wysokie koszty, ale same ten wypoczynek organizują.

[srodtytul]Tylko dla czynnych[/srodtytul]

W przypadku osób czynnie świadczących pracę niezbędnym warunkiem otrzymania pomocy „gruszowej” jest korzystanie z wypoczynku urlopowego, bo tylko taki wypoczynek może być przez nich organizowany. Ten wymóg trudno będzie spełnić pracownikom i innym osobom, które z różnych usprawiedliwionych powodów nie świadczą pracy.

Może to np. dotyczyć pracowników przebywających na urlopach macierzyńskim i wychowawczym oraz byłych pracowników – emerytów. Dla nich stawianie warunku korzystania z urlopu wypoczynkowego oznaczałoby w praktyce pozbawienie prawa do ubiegania się o dofinansowanie ponoszonych kosztów organizowania wypoczynku. Z przyczyn od nich niezależnych nie są bowiem w stanie pójść na urlop wypoczynkowy.

[srodtytul]Wsparcie uznaniowe[/srodtytul]

Przebywanie na urlopach macierzyńskim i wychowawczym nie pozbawia uprawnień pracowniczych, w tym socjalnych. Wprawdzie w ich trakcie (dotyczy przede wszystkim macierzyńskiego) możliwość faktycznego organizowania wypoczynku wydaje się znacznie ograniczona, to regulamin zfśś nie powinien z góry wyłączać tej grupy osób z możliwości ubiegania się o pomoc socjalną, jeśli pracownik na tym urlopie deklaruje zakup usług wypoczynkowych.

Szczegółowe zasady przeznaczania zfśs oraz zasady i warunki korzystania ze świadczeń socjalnych, w tym przyznawania dopłat do różnych form wypoczynku, określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają, to z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Postanowienia regulaminu muszą opierać się na wyłącznie socjalnych kryteriach. Zatem na ocenie i porównywaniu sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych zarówno w zakresie podejmowania decyzji o przyznaniu pomocy socjalnej, jak i jej wysokości. Takie zasady przyznawania świadczeń socjalnych nadają wszystkim świadczeniom charakter uznaniowy. Pomoc socjalna, w tym także dopłata do wypoczynku, nie ma zatem charakteru roszczenia ze stosunku pracy.