W tym roku podjąłem pracę u nowego pracodawcy na część etatu. Kiedy zapytałem w firmie o możliwość skorzystania w tym roku z tzw. wczasów pod gruszą, odpowiedziano mi, że za krótko pracuję i może dostanę coś w przyszłym roku, ale i tak w pomniejszonej kwocie, bo mam pół etatu. Z mojej umowy wynika bowiem odpowiednio niższy proporcjonalnie odpis na zfśs. Czy rzeczywiście muszę odpracować jakiś okres, żeby ubiegać się o takie dofinansowanie, i czy jest ono pomniejszane? – pyta czytelnik.

Do odpowiedzi na to pytanie odpowiednio stosuje się art. 2 pkt 5 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 111, dalej ustawa o zfśs). Zgodnie z jej art. 2 użyte w ustawie określenia oznaczają: osoby uprawnione do korzystania z funduszu – pracowników i ich rodziny, emerytów i rencistów – byłych pracowników i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał, w regulaminie, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy, prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu. Natomiast art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs stanowi, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu zależą od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.

Z tych przepisów wynika jednoznacznie, że regulaminem wewnątrzzakładowym nie można ograniczać kręgu osób uprawnionych do korzystania z zfśs. Przepis wskazuje, że uprawniony jest m.in. pracownik (a pracownikiem jest się od pierwszego dnia nawiązanego stosunku pracy), a wielkość dofinansowania nie może być powiązana z wymiarem czasu pracy (etatem) uprawnionego. Wyłącznymi przesłankami przesądzającymi o wysokości dofinansowania mają być bowiem te wskazane w art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs, czyli sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej do korzystania z funduszu, a nie wymiar czasu pracy czy staż pracy w zakładzie.

W tej sytuacji udzielona czytelnikowi odpowiedź pracodawcy, zapewne na podstawie wewnątrzzakładowego regulaminu korzystania ze świadczeń z zfśs, zawiera kryteria niezgodne z ustawą. Są to staż pracy i wymiar czasu pracy, a więc postanowienia niedopuszczalne w jej świetle. W konsekwencji należy je bezwzględnie usunąć z regulaminu, zmieniając jego treść w trybie określonym w art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs.

Ponadto argument pracodawcy podany dla uzasadnienia proporcjonalnego obniżenia wysokości przyznawanego świadczenia, że odpis na zfśs przy zatrudnieniu na pół etatu jest odpowiednio pomniejszony, nie ma żadnej podstawy prawnej. Odpisu tego dokonuje się łącznie według planowanego zatrudnienia w danym roku w przeliczeniu na pełne etaty z późniejszą korektą dokonywaną na koniec roku według rzeczywistego przeciętnego zatrudnienia.

Jeżeli pracodawca nie dokona stosownych zmian w regulaminie, czytelnikowi służy prawo złożenia wniosku o interwencję do okręgowego inspektoratu pracy właściwego dla siedziby pracodawcy, aby dostosować jego zapisy do ustawy. Wniosek o podjęcie czynności kontrolnych u pracodawcy przez Państwową Inspekcję Pracy można złożyć:

- osobiście w siedzibie inspektoratu,

- internetowo – przez stronę internetową konkretnego okręgowego inspektoratu pracy drogą tzw. e-zgłoszenia, wypełniając go w odpowiednich rubrykach,

- pocztą na adres OIP właściwego dla siedziby pracodawcy.

We wniosku o kontrolę należy podać:

- imię i nazwisko oraz dane adresowe (pocztowe) wnioskodawcy; jeśli tych informacji zabraknie, korespondencja uznawana jest za anonim i może być pozostawiona bez rozpoznania,

- nazwę i adres pracodawcy,

- opis, o co chodzi wnioskodawcy.

Wnioskodawcy składający skargi i wnioski do organów kontroli i nadzoru PIP korzystają z pełnej poufności swoich danych osobowych, a ich pracodawcom nie ujawnia się, że czynności kontrolne odbywają się na ich wniosek. Odpowiednie gwarancje w tym zakresie zawiera konwencja nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy, jak i ustawa o PIP. Nie bez znaczenia dla zachowania tej poufności jest także to, że wnioskodawca nie informuje współpracowników o złożeniu prośby o kontrolę. Gdyby jednak do jej celów konieczne było ujawnienie danych wnioskodawcy, inspektor pracy musi wcześniej uzyskać od niego zgodę na piśmie. Czynności kontrolne należy przeprowadzić w takim terminie, aby o ich wynikach można było powiadomić wnioskodawcę do 30 dni, licząc od daty wpływu pisma do urzędu.

Zwrócić zarazem należy uwagę na to, że świadczenia z zfśs nie mają charakteru roszczeniowego.