Zasadniczo podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Tak przewiduje § 1[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=E2950E50AAF29215414C30F22DFBA50E?id=77617] rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.[/link], dalej rozporządzenie składkowe).
Nie wchodzą do niej jednak m.in. przychody z tytułu wypłacanych nagród jubileuszowych (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.
[srodtytul]Nie zbiorowo, lecz indywidualnie[/srodtytul]
Warunki przyznawania świadczeń związanych z pracą ustalane są w układach zbiorowych pracy lub regulaminach wynagradzania na zasadach określonych w art. 77[sup]2[/sup][link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521] kodeksu pracy[/link]. Chodzi tu również o świadczenia związane z pracą, uzależnione od okresów przepracowanych przez pracownika. Są nimi nagrody jubileuszowe lub gratyfikacje.
Kodeks pracy nie zawiera definicji nagrody jubileuszowej. [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 29 października 2002 r. (II UKN 461/01)[/b] stwierdził, że pojęcie to należy rozumieć w ten sposób, że świadczenie to przysługuje pracownikowi z okazji jubileuszu, czyli okrągłej rocznicy zatrudnienia w ogóle albo u konkretnego pracodawcy. Konsekwencją tego jest wypłacanie nagrody indywidualnie konkretnemu podwładnemu w miesiącu, w którym przypada rocznica rozpoczęcia przez niego pracy.
Nagrody takie mogą być wypłacane częściej niż co pięć lat, z tym że wówczas dochody z tego tytułu nie są wyłączone z obowiązku składkowego, chociaż świadczenie zachowuje charakter nagrody jubileuszowej.
[srodtytul]Szczególne wyłączenia[/srodtytul]
Są jednak sytuacje, w których składek nie trzeba odprowadzać, mimo wypłacenia nagrody jubileuszowej wcześniej niż przed upływem pięciu lat. Zgodnie z wykładnią ZUS i MPiPS dzieje się tak w sytuacji, gdy:
- pracodawca wypłacił nagrodę w terminie krótszym niż pięć lat, bo zmienił wewnętrzne przepisy dotyczące przyznawania nagród jubileuszowych (gdy zarówno nowe, jak i stare przepisy przewidują przyznawanie nagrody nie częściej niż co pięć lat) a dokonując ich zmiany nie działał w celu obejścia prawa,
- pracodawca wypłacił nagrodę w dniu rozwiązania stosunku pracy pracownikowi, któremu do osiągnięcia nagrody po upływie kolejnych pięciu lat brakuje mniej niż 12 miesięcy i przechodzi on na świadczenie przedemerytalne, a możliwość wypłaty nagrody w takiej sytuacji przewidują przepisy wewnątrzzakładowe, np. układ zbiorowy pracy,
- pracodawca wypłacił nagrodę w dniu rozwiązania stosunku pracy pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej z tytułu upływu kolejnych pięciu lat brakowało mniej niż 12 miesięcy, a rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką,
- pracownik nabył prawo do nagrody w okresie krótszym niż pięć lat od nabycia poprzedniej nagrody, bo w czasie pięcioletniego okresu oczekiwania na nagrodę wyższego stopnia przedstawił dokumenty potwierdzające dłuższy staż pracy, który wcześniej nie był uwzględniony przy ustalaniu prawa do nagrody.
[ramka][b]Przykład[/b]
Spółka z o.o. Ławeczka wypłaciła w 2008 r. pani Marii nagrodę jubileuszową za 20 lat pracy. Przepisy płacowe obowiązujące w spółce przewidywały wypłatę takiego świadczenia co pięć lat. Pani Maria w 2010 r. przedstawiła dokumenty potwierdzające zatrudnienie, którego nie uwzględniono przy wcześniejszym ustalaniu prawa do nagrody.
Na tej podstawie zakład pracy wypłacił jej kolejną nagrodę za 25 lat pracy. Mimo że między wypłatą nagrody za 20 i 25 lat nie upłynęło pięć lat, nagroda ta nie podlega oskładkowaniu.[/ramka]
[srodtytul]Będą daniny[/srodtytul]
Dla wyłączenia z obowiązku zapłaty składek nie wystarczy nazwanie przez pracodawcę w regulaminie wynagradzania danego świadczenia nagrodą jubileuszową. Określone w regulaminie zasady jego wypłacania muszą odpowiadać pojęciu jubileuszówki.
Nagrody wypłacane pracownikom przez pracodawcę w związku z jubileuszem zakładu pracy nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek, bo nie stanowią nagrody wypłaconej z okazji jubileuszu pracownika.
Jeżeli więc pracodawca, u którego w regulaminie wynagrodzenia nie przewidziano wypłaty nagrody jubileuszowej, zdecydował się np. na podstawie uchwały zarządu na wypłacenie jednorazowej nagrody z okazji dziesięciolecia działalności firmy, to ma obowiązek naliczyć od niej składki na ubezpieczenia społeczne.
Niczego nie zmieni okoliczność, że nagrodę otrzymają tylko ci pracownicy, którzy przepracowali w firmie akurat tyle lat, ile wynosi jubileusz firmy.
[ramka][b]Przykład [/b]
Zarząd spółki z o.o. Olek podjął z okazji dziesięciolecia działalności firmy uchwałę o przyznaniu pracownikom nagrody jubileuszowej za nienaganne wypełnianie obowiązków służbowych.
W uchwale ustalono, że nagroda przysługuje pracownikom, którzy w dniu jubileuszu firmy pracowali w spółce co najmniej pięć lat. Wypłacona pracownikom nagroda wejdzie do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.
Świadczenie wypłacone nie na podstawie regulaminu wynagradzania przysługujące w związku z jubileuszem pracodawcy nie jest nagrodą jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia składkowego, ale nagrodą uznaniową wypłaconą za nienaganne wypełnianie obowiązków pracowniczych.[/ramka]