Sprawozdawczość przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju

Duże przedsiębiorstwa, MŚP notowane na GPW, małe, niezłożone instytucje kredytowe i wewnętrzne zakłady ubezpieczeń będą zobligowane do zawierania w swoich sprawozdaniach informacji w zakresie zrównoważonego rozwoju od 2024 roku.

Implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE (dalej: dyrektywa NFRD) zobowiązuje spółki do ujawniania informacji niefinansowych za poprzedni okres sprawozdawczy od 2018 roku.

Obecnie raportowanie niefinansowe jest obowiązkowe jedynie dla wybranych przedsiębiorstw – dużych jednostek zainteresowania publicznego, w skrócie JZP, które spełniają dwa z poniższych warunków:

- średnioroczne zatrudnienie wynosi ponad 500 osób (warunek konieczny);

- suma bilansowa kształtuje się ponad 85 mln zł, lub przychody netto za sprzedaży towarów i produktów wynoszą powyżej 170 mln zł.

Wzrost zapotrzebowania na informacje o zrównoważonym rozwoju wynika ze wzrostu świadomości ryzyka dla przedsiębiorstw i inwestycji w zakresie wpływu działalności jednostek na środowisko oraz podjętych działań w zakresie jego ochrony.

Czytaj więcej:

ABC Firmy

Czy nowe raportowanie spowoduje powrót produkcji do Europy

CSRD (Corporate Sustainability Report...

Pro

Oprócz tego zwiększyły się preferencje konsumentów i zmieniły praktyki rynkowe. Dzięki takiemu raportowaniu zyskuje się nie tylko zaufanie interesariuszy, ale także pozwala to uniknąć niepotrzebnych naruszeń przez przedsiębiorców. Dzięki temu można udoskonalać procesy i wdrażać systemy, których założeniem jest zmniejszenie kosztów działalności jednostki w przyszłości. Ujawnianie wyżej wymienionych informacji pozwala jednostkom na zajmowanie mocniejszej pozycji przetargowej wśród konkurencji, a także pozyskiwanie nowych inwestycji i systematyczne poszerzanie rynków sprzedaży.

Co oznacza raportowanie ESG

Bezpośrednio rozwijając i jednocześnie tłumacząc z języka angielskiego skrót ESG, oznacza on czynniki Environmental – Środowiskowe, Social – Społeczne i Corporate Governance – związane z Ładem korporacyjnym. Zatem przez raportowanie ESG rozumie się raportowanie czynników środowiskowych, społecznych oraz związanych z ładem zarządczym. Raport ESG stanowi rodzaj raportu niefinansowego. To sprzyja zrównoważonemu rozwojowi przedsiębiorstw.

Pojęcia SRI i ESG są używane zamiennie, ale mają nieco odmienne znaczenia. Zasady SRI (ang. Socially Responsible Investing) oznaczają idee zrównoważonego rozwoju inwestycji finansowych. Ich celem jest wybór inwestycji minimalizujących negatywny wpływ na społeczeństwo i środowisko naturalne. Niższa ryzykowność wynikająca z zastosowania standardów SRI wskazuje na niższe ryzyko inwestycyjne dla konkretnej jednostki.

Z kolei ESG skupia się na analizie stosowanych praktyk przez przedsiębiorstwo. Inwestowanie według zasad SRI pozwala obniżyć ryzyka ESG, a to prowadzi do osiągnięcia większego zwrotu kapitału w przeciągu kilku lat.

Warto wspomnieć, że jeśli dane przedsiębiorstwo wdraża lub stosuje strategię CSR (ang. Corporate Social Responsibility), określane mianem społecznej odpowiedzialności biznesu, to tym bardziej skłania jednostkę do raportowania takich informacji. Strategia ta przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, dobrobytu oraz zdrowia społeczeństwa. Powinna uwzględniać oczekiwania interesariuszy i być przy tym stosowana zgodnie z prawem. Do prowadzenia odpowiedzialnego biznesu stosuje się odpowiednie narzędzia takie, jak między innymi: ograniczenie emisji zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych, inwestycje odpowiedzialne społecznie, współpracę międzysektorową, nadzór korporacyjny, bądź raportowanie społeczne, prezentujące obraz odpowiedzialnego zarządzania działalnością. Jeden dokument w postaci raportu niefinansowego może usystematyzować takie informacje o spółce.

Struktura raportowania musi w pierwszej kolejności opierać się na wyborze strategii, która uwzględnia model biznesowy (produkty, usługi, rynki, wielkość i strukturę organizacji), a także istotne obszary wpływu oraz sposoby zarządzania czynnikami zrównoważonego rozwoju. Potem następuje wdrożenie polityki i przyjęcie planu działania. W ostatnim etapie jest dokonywany pomiar efektów poprzez dotychczasowe osiągnięcia, a zrealizowane cele – raportowane.

We wrześniu 2019 roku indeks WIG-ESG zastąpił poprzedni RESPECT Index. Indeks WIG-ESG powstał w odpowiedzi GPW na rosnące zainteresowanie tematyką społecznie odpowiedzialnego inwestowania. Jest on indeksem dochodowym i pełni funkcję instrumentu bazowego dla instrumentów finansowych. W skład tego indeksu wchodzą spółki z WIG20 i mWIG40.

UWAGA!

Raportowanie ESG wiąże się z zyskiwaniem zaufania i budowaniem wiarygodności wśród interesariuszy pod względem działalności konkretnych jednostek. To sprzyja wzmocnieniu ich przewagi konkurencyjnej.

Jak raportować

Istnieją pewne standardy i rekomendacje, które dotyczą raportowania niefinansowego. Jako przewodnie wymienia się:

- SIN, czyli Standard Informacji Niefinansowych – projekt SEG (Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych) – są to pierwsze standardy przetłumaczone na język polski, które porządkują obowiązki sprawozdawcze wynikające z dyrektywy NFRD;

- GRI (ang. Global Reporting Initiative) – prezentują zakres raportowania informacji niefinansowych, które są stosowane przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (dalej: GPW);

- rekomendacje TCFD (ang. Task Force on Climate-Related Financial Disclocures) – rozszerzyły zakres raportowanych informacji niefinansowych przez spółki o wpływ zmian klimatycznych;

- raport końcowy PTF-CRR EFRAG (ang. Project Task Force for Climate-Related Reporting) opublikowany w 2020 roku i dający wskazówki odnośnie raportowania zagadnień zmian klimatu, w nawiązaniu do rekomendacji TCFD.

Odnosząc się do aktualnych przepisów, obecnie jeszcze obowiązuje dyrektywa NFRD (ang. The Non-Financial Reporting Directive). Oprócz tego, w 2017 roku Komisja Europejska (dalej: KE) wydała komunikat (2017/C 215/01) – wytyczne dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych (metodyka sprawozdawczości niefinansowej). W 2018 roku uchwalono rozporządzenie w sprawie informacji bieżących i okresowych, które było podyktowane koniecznością zmian przepisów w ustawie o rachunkowości implementującej postanowienia zawarte w dyrektywie NFRD. Od 2019 roku z kolei zaczęły obowiązywać także wytyczne KE dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych związanych z klimatem (2019/C 209/01).

Artykuł 49 pkt 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 1488) wskazuje, że niefinansowe wskaźniki efektywności jednostki i inne informacje, na przykład związane ze środowiskiem naturalnym, powinno się umieszczać w sprawozdaniu z działalności, jeśli są one ważne dla oceny wyników, rozwoju i sytuacji danej jednostki. Muszą być one przedstawione w oświadczeniu na temat informacji niefinansowych.

Ponadto art. 49b pkt 2 uor mówi, że w oświadczeniu może być zawarty opis polityk do zagadnień społecznych, praw człowieka, przeciwdziałania korupcji i pracowniczych, a także opis rezultatów ich stosowania. Jeśli dana jednostka nie wykorzystuje polityk do tych zagadnień, to podaje przyczynę ich niestosowania w oświadczeniu na temat informacji niefinansowych, zgodnie z art. 49b pkt. 5 i 7.

UWAGA!

W 2022 roku będą przyjęte przez KE nowe standardy ogólne, które wymuszą ponowną nowelizację ustawy o rachunkowości o zagadnienia sporządzania sprawozdań w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Zmiany w przepisach

W dniu 21 kwietnia 2021 r. KE przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmie- niającej dyrektywę 2013/34/UE, dyrektywę 2004/109/WE, dyrektywę 2006/43/WE oraz rozporządzenie (UE) nr 537/ 2014 w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (dalej: dyrektywa CSRD).

Projekt nosi nazwę CSRD (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) i jest przedstawiany jako unijna dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. W 2021 roku wymogowi sprawozdawczości niefinansowej podlegało 11 700 przedsiębiorstw w całej UE. 18 lutego 2022 r. został opublikowany projekt omawianej dyrektywy.

Stosowane dotychczas pojęcie „informacje niefinansowe” jest uważane za zbyt ogólne. W związku z tym projekt dyrektywy CSRD nakłania do stosowania terminu „informacje na temat zrównoważonego rozwoju”. W dniu 30 czerwca 2022 r. został opublikowany tekst roboczy dyrektywy CSRD, uzgodniony przez Radę i Parlament UE, który będzie jeszcze podlegał obróbce i tłumaczeniu na wszystkie języki UE. Wprowadzenie dyrektywy CSRD i zmiany przepisów mają za zadanie ujednolicić oraz ułatwić dostęp do informacji niefinansowych.

Docelowo CSRD ma zastąpić ówczesną dyrektywę w sprawie sprawozdawczości niefinansowej NFRD oraz NGBS (ang. National Green Building Standard). Jest już również opracowywana wstępna wersja standardów ESRS (ang. European Sustainability Reporting Standards) – Europejskich Standardów Raportowania Zrównoważonego Rozwoju, wydawanych przez KE. Mają one stanowić uzupełnienie dyrektywy CSRD.

Foto: rp.pl

Zmiany przepisów unijnych w tym zakresie są następstwem przyjętego 11 grudnia 2019 r. komunikatu pt. „Europejski Zielony Ład”, którego strategia opiera się na docelowym wzroście gospodarczym. Pierwsze projekty standardów ESRS zostały opublikowane przez KE 18 stycznia 2022 r.

Te standardy mają uwzględniać wcześniej wydane, między innymi: rozporządzenia unijne, CSR, SFDR (ang. Sustainable Finance Disclosures Regulation) – dotyczące ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych i rozporządzenie w sprawie Taksonomii UE.

Celem wydania nowej dyrektywy i standardów jest poszerzenie zakresu wymagań związanych ze sprawozdawczością i dostosowanie dyrektywy do zmian legislacyjnych. Do dyrektywy w sprawie rachunkowości zostanie wprowadzona definicja „sustainability matters” w celu doprecyzowania obszarów objętych raportowaniem. Podział zagadnień ESG, opisany w projekcie wprowadzanej dyrektywy CSRD, wskazuje na to, że jednostka będzie zobligowana, aby raportować zagadnienia środowiskowe takie, jak: zapobieganie zmianom klimatycznym i adaptację do nich, wykorzystywanie zasobów, funkcjonowanie gospodarki cyrkularnej, obecny poziom zanieczyszczeń, dbałość o bioróżnorodność i ekosystemy. Raportowanie kwestii społecznych z kolei ma dotyczyć równych możliwości zawodowych, warunków pracy oraz respektowania praw człowieka, zasad demokracji i wolności. W zarządczych kwestiach będzie opisywana rola i skład rady nadzorczej oraz zarządu, zasady etyki i kultury korporacyjnej, relacje biznesowe, systemy kontroli wewnętrznej, polityczne zaangażowanie oraz zarządzanie ryzykiem. Raportowane informacje powinny dotyczyć także:

- modelu biznesowego i strategii;

- postępu w realizacji celów;

- opisu polityk spółki w zakresie zrównoważonego rozwoju;

- opisu procedur należytej staranności;

- faktycznych i potencjalnych wpływów związanych z partnerami handlowymi;

- wartości niematerialnych takich, jak kapitał: intelektualny, ludzki i społeczny;

- procesu identyfikacji informacji na temat wpływów czynników ESG na firmę i odwrotnie.

Zgodnie z projektem ESRS 1 opublikowanym w kwietniu 2022 roku stosowane zasady dyrektywy CSRD mają określać cechy jakości informacji, granice raportowania, horyzont czasowy. Informacje mają być przedstawione z należytą starannością. Warto wiedzieć też, że zagadnienia zrównoważonego rozwoju są istotne z perspektywy podwójnej istotności: finansowej i społecznej. Istotność finansowa definiuje użyteczność informacji z punktu widzenia wyników firmy i rozwoju, a społeczna mówi o wpływie firmy na środowisko. W raportowaniu czynników zrównoważonego rozwoju zgodnie z ESRS jest istotne uprzednie badanie wpływów, ryzyk i szans. Dużym ułatwieniem dla czytelników będzie umieszczanie informacji przez przedsiębiorstwa na różne sposoby: retrospektywnie, prospektywnie, a także ilościowo oraz jakościowo.

Sposób raportowania

Wymóg ujawniania istotnych, porównywalnych i wiarygodnych informacji na temat zrównoważonego rozwoju dla inwestorów i innych interesariuszy dotyczyłby wszystkich dużych jednostek i notowanych na regulowanym rynku, prócz mikrojednostek notowanych.

Wniosek dotyczący europejskiej dyrektywy nakłada obowiązek na jednostki, aby informacje były bardziej szczegółowe i publikowane zgodnie z przyjętymi unijnymi standardami w zakresie zrównoważonego rozwoju. Ustawa o rachunkowości aktualnie wskazuje jeszcze na to, że firma może nie sporządzać takiego oświadczenia w sprawozdaniu, jeśli w zamian za to wykona odrębne sprawozdanie na temat informacji niefinansowych.

Projekt CSRD zmieniłby tę zasadę, żeby umieszczać informacje na temat zrównoważonego rozwoju jedynie w rocznym Sprawozdaniu z działalności zarządu. Ta sekcja powinna być w formacie XBRL w sprawozdaniu z działalności XHTML, co ułatwi odczyt i analizę danych niefinansowych. Wytyczne będą także obowiązywały KE i EFRAG (ang. European Financial Reporting Advisory Group) Europejską Grupą Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej, pod względem wydawania kolejnych standardów ESRS.

Grupa EFRAG jest prywatnym stowarzyszeniem, założonym za zachętą KE, do celów pilnowania interesu publicznego. Co więcej, taksonomia ESEF (ang. European Single Electronic Format) wskazująca na tagowanie informacji na temat zrównoważonego rozwoju jest już opracowywana przez EFRAG, a przez KE będzie wydana. Komisja Europejska ma wydać rozporządzenia zawierające standardy zgodnie z art. 19b zmieniającym dyrektywę NFRD.

Terminem przyjęcia standardów ogólnych przez KE będzie 31 października 2022 r., a do 31 października 2023 r. mają zostać przyjęte kolejne zestawy standardów – standardy sektorowe i te dostosowane do MŚP. Do 15 listopada 2022 r. ma nastąpić przekazanie pierwszego zestawu standardów (2 przekrojowe, 5 środowiskowych, 4 społeczne i 2 dotyczące ładu korporacyjnego) przez EFRAG do KE.

Dyrektywą zostanie objętych ponad 3 tys. jednostek w Polsce. Należy dodać także, że z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z 26 czerwca 2013 r. wynika, że wymaga się od dużych instytucji, które wyemitowały papiery wartościowe dopuszczone do obrotu, do ujawniania informacji na temat ryzyk ESG, od 28 czerwca 2022 r.

Kto może skorzystać

Z takich raportów może skorzystać każdy, kto jest zainteresowany danym przedsiębiorstwem. Zwykle są to inwestorzy, akcjonariusze, ale z lektury może skorzystać każdy interesariusz. Powodem jest większa przejrzystość informacji, a za tym idzie niższe ryzyko inwestycyjne. Udział w indeksach ESG przyciąga uwagę inwestorów, co skutkuje wzrostem kursu akcji. Sprawozdawczość w tym zakresie ułatwia dostęp do kapitału akcyjnego i dłużnego, co jest niezwykle atrakcyjne.

Weryfikacja raportowania

Obecna dyrektywa NFRD nie nakłada obowiązku weryfikacji raportowania niefinansowego. Za to z projektu dyrektywy CSRD wynika, że będzie wymagana weryfikacja takiego raportowania przez biegłego rewidenta lub inny uprawniony podmiot. Artykuł 25 projektu CSRD otrzymuje brzmienie, że wynagrodzenie za ustawowe badanie i atestację sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych nie jest warunkowe ani nie uzależnia się go od świadczenia dodatkowych usług.