Fundacja rodzinna to nowe rozwiązanie prawne wprowadzone ustawą z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Ustawa dość ogólnie określa definicję i cel działalności fundacji, jak czytamy w jej treści, fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.
Zasady działania
Pomimo nazwy sugerującej pewne podobieństwo, fundacja rodzinna działa na zasadach odrębnych od tych, które regulują tradycyjne fundacje, funkcjonujące zgodnie z ustawą z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Różnice nie dotyczą tylko celów, ale również struktury regulacyjnej – tym samym rozwiązanie to nie jest rodzajem „podtypu” fundacji o jakich mowa w tej ustawie.
Czytaj więcej:
Jak wskazuje legislator, rozwiązanie to ma umożliwić sukcesję prowadzonej działalności poprzez budowę odpowiedniej struktury oraz ochronę majątku. Naturalnie, wszystko w perspektywie długofalowej – dłuższej niż jedno pokolenie, jednocześnie bez osobistego zaangażowania następców prawnych. Tym samym, następcy prawni co do zasady nie muszą troszczyć się o dobro mienia, gdyż zarząd fundacji rodzinnej będzie odpowiedzialny nie tylko za realizację celów statutowych fundacji, lecz również za podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej.
Fundatorem fundacji rodzinnej może być jedynie osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że ma pełne uprawnienia do swobodnego zarządzania swoim majątkiem. W celu ustanowienia takiej fundacji, fundator musi złożyć oficjalne oświadczenie w akcie założycielskim lub testamencie.
Powstanie fundacji rodzinnej poprzez ustanowienie jej w akcie założycielskim pozwala na założenia jej przez kilku fundatorów. Natomiast w sytuacji, gdy oświadczenie zostaje złożone w formie testamentu, tylko jedna osoba może pełnić rolę fundatora. Takie podejście gwarantuje jednoznaczność w określeniu osoby odpowiedzialnej za ustanowienie fundacji rodzinnej.
Wniosek jest taki, że osoba (dla formy aktu założycielskiego również więcej niż jedna osoba), która chce być fundatorem fundacji rodzinnej, musi w zależności od wybranego wariantu, złożyć stosowne oświadczenie woli w akcie założycielskim lub w testamencie. W obu przypadkach wskazane oświadczenie woli jest jednak niezbędne do powstania fundacji.
Cele
Stworzona w ten sposób struktura ma dwukierunkowe cele: pierwszym z nich jest wcielanie w życie wizji fundatora, a drugim - zabezpieczenie jego majątku oraz dobrobytu jego sukcesorów. W ramach tego modelu, zarówno osoby fizyczne, jak i organizacje pożytku publicznego, mogą zostać objęte wsparciem ze strony fundacji.
Rola fundatora nie sprowadza się jednak wyłącznie do założenia fundacji. Fundator posiada również znaczącą swobodę w definiowaniu zasad jej funkcjonowania, zarządzania nią oraz przede wszystkim jej celów, gdyż jest podmiotem odpowiedzialnym za ustalenie statutu fundacji. Często głównym celem jest zapewnienie ciągłości działalności przedsiębiorstwa oraz zabezpieczenie środków utrzymania dla członków najbliższej rodziny. Dzięki temu mogą oni otrzymać wsparcie, obejmujące koszty opieki, leczenia oraz kształcenia. Przedstawiona struktura daje zatem możliwość realizacji założeń fundatora i jednocześnie służy jako środek zabezpieczający jego majątek.
Majątek
Majątek, w który wyposaża się fundację rodzinną, może stanowić mienie należące do fundatora albo fundatorów. Fundator przekazuje do fundacji rodzinnej aktywa, które stanowią początkowy kapitał fundacji, a ich wartość musi być zgodna z ustaloną kwotą w statucie, nie niższą jednak niż 100 000 zł, co stanowi próg określony w ustawie.
Fundacja rodzinna nie jest podmiotem przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Niemniej jednak, może ona wykonywać działalność gospodarczą w zakresie wskazanym w ustawie, polegającą głównie na działaniach skoncentrowanych na obrocie majątkiem. Takie działania obejmują m.in. posiadanie udziałów w spółkach, wynajmowanie nieruchomości, udzielanie pożyczek spółkom, w których fundacja ma udziały, lub ich beneficjentom, oraz dokonywanie transakcji w obcej walucie w celu realizacji płatności związanych z aktywnościami fundacji. Dodatkowo, fundacja będzie mogła prowadzić w określonym zakresie działalność związaną z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Powstanie fundacji rodzinnej obejmuje sekwencję kroków wymienionych bezpośrednio w ustawie o fundacjach rodzinnych, które obejmują:
- złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej,
- opracowanie statutu fundacji,
- przygotowanie wykazu majątku, który zostanie wprowadzony do fundacji,
- powołanie organów fundacji rodzinnej, zgodnie z wymogami określonymi przez ustawę i statut.
Dodatkowo, niezbędnym krokiem jest wniesienie funduszu założycielskiego przed zarejestrowaniem fundacji rodzinnej w przypadku, gdy jej powstanie wynika z aktu założycielskiego. Alternatywnie, fundusz założycielski musi zostać wniesiony w ciągu dwóch lat od momentu zarejestrowania fundacji rodzinnej, jeśli jej powstanie wynika z testamentu.
Oficjalne zarejestrowanie fundacji rodzinnej następuje w rejestrze dedykowanym dla tego rodzaju fundacji i z chwilą wpisu do rejestru fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną. Rejestr ten został scentralizowany a jego prowadzenie powierzono Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim.
Opodatkowanie
Opodatkowanie fundacji rodzinnej oraz jej beneficjentów bazuje przede wszystkim na powiązaniach rodzinnych z jej fundatorem.
Powstanie fundacji rodzinnej oraz przeniesienie do niej majątku nie podlega opodatkowaniu, co oznacza brak opłat w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) i podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) w tym zakresie.
Fundacja rodzinna jest zobowiązana do opłacania 15 proc. podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), który jest pobierany w chwili przekazywania przekazania świadczenia beneficjentom, postawienia do dyspozycji mienia w związku z jej rozwiązaniem oraz dokonania przez nią świadczenia w postaci ukrytych zysków. Warto zaznaczyć, że nie jest możliwe odliczanie kosztów związanych z osiągnięciem przychodów ani amortyzacji.
Jeśli chodzi o beneficjentów będących osobami fizycznymi, którzy podlegają podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (PIT), to zgodnie z ustawą o PIT za przychody z innych źródeł, uważa się również przychody z tytułu otrzymania lub postawienia do dyspozycji świadczenia na rzecz beneficjenta fundacji oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Jednakże, ustawodawca przewidział zwolnienie z tego podatku przewidziane dla fundatora oraz osób związanych z nim więzami rodzinnymi. Do tych związków zaliczają się m.in. małżonek fundatora, krewni w linii prostej (rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki) oraz rodzeństwo, pasierbowie, ojczymowie i macochy. Jeśli beneficjenci należą do tzw. I lub II grupy podatkowej w kontekście podatku od spadków i darowizn, ich stawka PIT wynosi 10 proc. W przeciwnym przypadku, stawka wynosi 15 proc.
Organizacje pozarządowe będące beneficjentami fundacji rodzinnej traktują otrzymane świadczenia od fundacji oraz mienie w przypadku jej rozwiązania jak wszelkie inne przysporzenia na gruncie ustawy o CIT, z uwzględnieniem szczególnych zwolnień dla nich przewidzianych.
Korzyści
Założenie fundacji rodzinnej niesie ze sobą wiele korzyści, które warto wziąć pod uwagę. Przede wszystkim, jako fundator, zyskujesz możliwość przejścia na czerpanie zysków z tzw. pasywnego dochodu. Oznacza to, że możesz zrezygnować z aktywnego prowadzenia biznesu, a mimo to czerpać stałe źródło dochodów (np. z wynajmu posiadanych przez fundację aktywów).
Dodatkowo, fundacja stanowi doskonałe narzędzie zabezpieczenia finansowego dla członków rodziny. Dzięki niej możesz zapewnić swoim bliskim pewność i komfort życia. Tworząc fundację, fundator dokonuje wyraźnego podziału pomiędzy sferą biznesową a rodzinną. Takie oddzielenie przyczynia się do lepszej organizacji oraz unikania potencjalnych konfliktów.
Niezwykle istotnym aspektem jest również ochrona majątku. Fundacja pozwala na utrzymanie i zabezpieczenie majątku w jednym miejscu, co przyczynia się do jego długofalowego zabezpieczenia i odporności.
Kolejna zaleta to efektywne zarządzanie kapitałem. Fundacji działa poprzez zarząd przez co może skuteczne zarządzanie swoim majątkiem, co w rezultacie może prowadzić jego powiększenia. Działalność zarządu może podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej co wpływa na zabezpieczenie interesów i założeń fundatora – zwłaszcza jak funkcje zarządcze zostały powierzone osobom trzecim.
Warto także podkreślić możliwość planowania sukcesji na przyszłe pokolenia. Dzięki fundacji tworzone są stabilne podstawy dla kontynuacji pomnażania majątku rodziny w długotrwałej perspektywie.
Łukasz Ihnatowicz adwokat, specjalista ds. podatków UHY ECA
