- Nasza spółka otrzymała decyzję administracyjną o wywłaszczeniu należącego do nas gruntu. Wywłaszczenie zostało dokonane za odszkodowaniem. Biegły wycenił posiadany przez nas grunt na 400 tys. zł brutto. Co jednak nas zdziwiło? Otóż nie otrzymamy od gminy całej ww. wartości w pieniądzu. Odszkodowanie zostanie „wypłacone” w innym gruncie o wartości 300 tys. zł brutto. Dodatkowo gmina dopłaci nam różnicę w wartościach gruntów w pieniądzu (100 tys. zł brutto). Powzięliśmy wątpliwość, w jaki sposób mamy wystawić fakturę za zbycie gruntu: czy na całą jego wartość, czy tylko na kwotę 100 tys. zł, czyli na różnicę, jaką gmina ma nam uiścić w pieniądzu – pyta czytelniczka.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlega m.in. odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju (Polski). Z kolei w myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 tej ustawy przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. W ostatnim przypadku bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela nieruchomości, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów (nieruchomości), czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną.
W konsekwencji należy stwierdzić, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej prawa własności nieruchomości w zamian za odszkodowanie podlega opodatkowaniu VAT. Należy przy tym zaznaczyć, że opodatkowaniu tym podatkiem nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.
Odpłatność w postaci rzeczowej
Jednocześnie ustawodawca nie wskazuje, że odpłatność musi mieć postać pieniężną. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową (zapłatą może być inny towar lub usługa), co ma miejsce w przypadku tzw. transakcji barterowych. Umowa barterowa jest umowa wzajemną, a do istoty wzajemności należy to, że między świadczeniami stron zachodzi stosunek ekwiwalentności, tj. równowartości. Charakterystyką takiej umowy jest to, że strony transakcji występują jednocześnie w charakterze dostawcy i nabywcy, tj. każda ze stron dokonuje dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz drugiej strony.
Barter z dopłatą
Jak wynika z pytania, spółka otrzyma w ramach odszkodowania za nieruchomość przejętą z mocy prawa przez gminę (o wartości brutto 400 tys. zł brutto) nieruchomość zamienną (o łącznej wartości 300 tys. zł brutto). Różnica pomiędzy wartością nieruchomości zamiennej a wysokością przysługującego spółce odszkodowania zostanie wypłacona przez gminę w pieniądzu. Tym samym istnieje bezpośredni związek pomiędzy dokonywanymi wymiennie czynnościami dostawy nieruchomości. Wartość dostarczanych towarów jest zaś możliwa do ustalenia w pieniądzu. Mamy więc tu do czynienia z umową barteru wraz z dopłatą różnicy w pieniądzu.
W konsekwencji spółka zobowiązana jest udokumentować dokonaną dostawę nieruchomości fakturą opiewającą na wartość 400 tys. zł brutto. Jest to bowiem wartość, jaką spółka otrzyma za tę nieruchomość w rzeczowo-finansowy sposób (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). Gmina zobowiązana jest udokumentować realizowaną dostawę swojej nieruchomości fakturą na wartość 300 tys. zł brutto. Finansowo do dopłaty (już wyłącznie jako rozliczenie finansowe) przez gminę pozostanie 100 tys. zł.
Autorka jest doradcą podatkowym w Tributis Group Sp. z o.o.
Podstawa prawna:
art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 29a ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 361 ze zm.)
