Walka z rajami podatkowymi może być wkrótce skuteczniejsza. Na wtorkowym posiedzeniu ministrów finansów państw członkowskich Unii Europejskiej padła propozycja, by państwa, które nie dostarczają niezbędnych informacji do walki z uchylaniem się od płacenia podatków, straciły dostęp do finansowania z dużych organizacji międzynarodowych, takich jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Bank Światowy.

Analiza wprowadzanych ostatnio obostrzeń w prawie podatkowym pokazuje jednak, że już dziś korzystanie z takich form optymalizacji jest coraz trudniejsze. Chodzi tu zarówno o przepisy polskie, jak i innych krajów – zwłaszcza członków Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Polska danina od spółek

Żadne przepisy nie zabraniają dokonywania transakcji z krajami uznawanymi za raje podatkowe. Kto jednak w biznesie próbuje takich operacji, musi się liczyć z różnymi szykanami. Już od kilkunastu lat obowiązują przepisy o cenach transferowych nakazujące szczegółową dokumentację takich transakcji. W 2014 r. uchwalono ustawę o tzw. zagranicznej spółce kontrolowanej. Nakłada ona polski 19-proc. CIT na dochody spółki zależnej od polskiego podmiotu, zarejestrowanej w raju podatkowym. Całkiem niedawno, 27 października, Sejm dodatkowo zaostrzył jej rygory.

Wykorzystywanie schematów zmierzających do optymalizacji z użyciem rajów podatkowych stało się jeszcze trudniejsze po modyfikacji wielu umów o unikaniu opodatkowania i wymianie informacji podatkowych. Proces ten trwał ostatnie pięć–siedem lat. Kolejną poważną barierą jest obowiązująca od ubiegłego roku klauzula zakazu obchodzenia prawa podatkowego.

Najbogatsi i tak uciekną

Józef Banach, radca prawny w kancelarii InCorpore, zwraca uwagę, że trzeba odróżnić planowanie podatkowe z użyciem krajów o liberalnych podatkach od używania typowych rajów podatkowych.

– Z tych drugich na ogół nie sposób wyciągnąć informacji, co się stało z ulokowanymi w nich pieniędzmi – wyjaśnia Banach.

Jego zdaniem korzystanie z typowych rajów podatkowych może być wątpliwe etycznie, a poza tym wystawia korzystającego na celownik służb skarbowych.

– Dzięki zaostrzonym szykanom prawnym mają oręż, by zakwestionować korzyści podatkowe – zauważa Banach.

O tym, że takie obostrzenia poważnie utrudniają stosowanie optymalizacji z użyciem rajów podatkowych, jest przekonana także Joanna Kanicka, doradca podatkowy w Independent Tax Advisers. Zaznacza jednak, że takie operacje zupełnie nie opłacają się przeciętnemu Kowalskiemu, który prowadzi nawet nieduży biznes.

– Niemniej zawsze znajdą się osoby majętne, które będą chciały ukryć tam właśnie swoje majątki i uciec od ich opodatkowania. Z tych też względów wielu państwom i terytoriom zależnym zawsze będzie zależało na tym, by utrzymać status raju podatkowego i zapewnić sobie dochody – konkluduje ekspertka.

Jak jednak zauważa Józef Banach, nie można zarzucać złej woli osobom, które pośrednio inwestowały w różne fundusze robiące interesy w rajach podatkowych.

– Często bowiem nie wiedziały o działalności tych podmiotów, a same działały z naturalnych pobudek legalnego pomnażania swojego majątku – zauważa ekspert.

Według Komisji Europejskiej najbardziej ostrożne szacunki wskazują, że unikanie opodatkowania przez firmy kosztuje unijnych podatników ok. 50–70 mld euro rocznie.

Zgłoś, jakie oszczędności planujesz

Ministerstwo Finansów chce jeszcze bardziej zmniejszyć pole do korzystania z optymalizacji podatkowych. Służą temu m.in. uchwalone 27 października ograniczenia w zaliczaniu w koszty wielu transakcji dokonywanych wewnątrz grup kapitałowych.

Następnym krokiem ma być wprowadzenie obowiązku raportowania schematów podatkowych (ang. Mandatory Disclosure Rules). Do 15 listopada 2017 r. trwają konsultacje publiczne w tej sprawie. Jak tłumaczy Ministerstwo Finansów, ich celem jest przeprowadzenie możliwie szerokich konsultacji na wstępnym etapie prac nad projektem. „Efektem prac będzie wprowadzenie do polskiego prawodawstwa nowej instytucji, zgodnie z którą podmioty wskazane w ustawie zobowiązane zostaną do obowiązkowego raportowania schematów podatkowych" – zapowiada resort. Chodzi tu m.in. o doradców podatkowych.