W najbliższym czasie zamierzam założyć opodatkowaną na podstawie księgi przychodów i rozchodów (kpir) działalność gospodarczą. Będę ją prowadzić w wolnostojącym garażu, w którym obecnie parkuję wraz z żoną prywatne samochody. Garaż stanowi współwłasność małżeńską. Został zbudowany tzw. systemem gospodarczym osiem lat temu. Nie posiadam już żadnych dokumentów dokumentujących wydatki poniesione na budowę. W jaki sposób powinienem ustalić wartość początkową garażu dla celów amortyzacji?

– pyta czytelnik.

Zasady ustalania wartości początkowej określone są w art. 22g ustawy o PIT. Co do zasady jest to cena nabycia lub koszt wytworzenia. Ustawodawca przewidział jednak, że w niektórych sytuacjach kosztu wytworzenia nie da się ustalić. Tak jest przede wszystkim w przypadku, gdy do majątku firmy zaliczany jest składnik wykorzystywany wcześniej do celów prywatnych. Wtedy zastosowanie znajduje art. 22k ust. 9 ustawy o PIT. Stanowi on, że jeśli podatnik nie może ustalić kosztu wytworzenia, to wartość początkową środków trwałych ustala się w wysokości określonej z uwzględnieniem cen rynkowych przez biegłego, powołanego przez podatnika.

Organy podatkowe zgadzają się, że w sytuacji przedstawionej w pytaniu wartość początkową należy ustalić na powyższych zasadach. Przykładem jest interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 14 lutego 2012 r. (IPPB1/415-71/12-2/JB) oraz odpowiedź Izby Skarbowej w Katowicach z 1 kwietnia 2008 r. (IBPB1/415-7/08/KB). W tym drugim piśmie organ podatkowy podkreślił, że sam fakt budowania systemem gospodarczym oraz nieposiadania dowodów dokumentujących poniesione wydatki nie stanowi jeszcze wystarczającej przesłanki do ustalenia wartości początkowej na podstawie opinii powołanego biegłego, tym bardziej w sytuacji równoczesnego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Niemożność ustalenia kosztu wytworzenia środka trwałego zgodnie z generalną zasadą ustanowioną w art. 22g ust. 1 pkt 2 w powiązaniu z art. 22g ust. 4 ustawy o PIT musi być bowiem spowodowana szczególnymi okolicznościami. Izba Skarbowa w Katowicach uznała, że za takie okoliczności „można uznać sytuację, gdy podatnik dla celów prywatnych wytworzył dany składnik majątku, a następnie pragnie wykorzystywać go dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej, ujmując w ewidencji (wykazie) środków trwałych. Zauważyć jednakże należy, iż na gruncie przedmiotowej sprawy, istotnym jest również fakt z jakim przeznaczeniem ww. nieruchomość została wybudowana, co w szczególności może wynikać z uzyskanego przez podatniczkę pozwolenia na budowę, celu zaciągniętego kredytu na tę budowę etc. Dlatego też uznać należy, iż w sytuacji wybudowania budynku użytkowego, podatnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązany jest do gromadzenia dowodów dokumentujących wysokość poniesionych z tego tytułu wydatków. Natomiast budując budynek mieszkalny podatnik nie jest co do zasady obowiązany do posiadania i gromadzenia ww. dokumentów, chyba że korzystał z tzw. ulg mieszkaniowych przewidzianych w przepisach prawa podatkowego obowiązujących w minionych latach, bądź też ich posiadanie jest następstwem konieczności rozliczenia zaciągniętego w banku kredytu".

W analizowanej sytuacji istotny jest również art. 22g ust. 11 ustawy o PIT. Zgodnie z nim, jeśli składnik majątku jest współwłasnością podatnika, to wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Oznacza to, że jeśli żona czytelnika nie wykorzystuje garażu w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, to może on zaliczać do kosztów odpisy amortyzacyjne od całej wartości początkowej. Ewidencjonuje je w kolumnie 13 kpir zatytułowanej „Pozostałe wydatki", co wynika z rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (DzU nr 152, poz. 1475 ze zm.).

—Konrad Piłat, doradca podatkowy