Wspólny europejski system VAT liczy obecnie ponad 50 lat. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę, że przyjęty w 1967 roku system podatku od wartości dodanej był z założenia przejściowy i tymczasowy. Zwolnienie dostaw wewnątrzwspólnotowych z VAT (względnie opodatkowanie ich stawką zero proc.) i przesunięcie obowiązku rozpoznania tego podatku w drodze samonaliczenia na nabywcę dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia, miało być remedium na wyeliminowanie różnic w stawkach pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi. Czas pokazał, że stworzony model tylko częściowo spełnił założenia jego twórców, jednocześnie jednak stał się narzędziem w rękach oszustów podatkowych, którzy skutecznie wykorzystują go do podatkowych nadużyć. Skala tzw. luki w VAT na poziomie Unii Europejskiej przekracza 150 mld euro. W związku z tym Rada Unii Europejskiej w listopadzie 2016 r. wezwała Komisję do wprowadzenia ulepszeń unijnych przepisów w zakresie VAT dotyczących transakcji transgranicznych w odniesieniu do:
- roli numeru identyfikacyjnego VAT w kontekście zwolnienia dostaw wewnątrzwspólnotowych,
- procedury magazynu typu call-off stock,
- transakcji łańcuchowych oraz
- dowodu transportu do celów zwolnienia transakcji wewnątrzwspólnotowych.
Efektem tych działań jest Dyrektywa Rady 2018/1910 z 4 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę VAT 2006/112/WE oraz rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2018/2912 z 4 grudnia 2018 zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 (dalej: rozporządzenie wykonawcze 2018 lub rozporządzenie).
Czytaj też:
Rozliczenia VAT przy transakcjach unijnych - wyrok NSA
VAT: kiedy mamy wewnątrzwspólnotową dostawę towarów - wyrok NSA
Wewnątrzwspólnotową dostawę trzeba odpowiednio udokumentować
Co musi zawierać dokumentacja uzasadniająca zastosowanie preferencyjnej stawki dla WDT
Dowody wywozu
Rozporządzenie wykonawcze 2018 wprowadza zamknięty katalog dokumentów niezbędnych dla zastosowania zerowej stawki w transakcjach WDT. Rozporządzenie będzie obowiązywało we wszystkich krajach członkowskich i nie są w tym zakresie wymagane żadne dodatkowe działania ze strony krajowych ustawodawców. W związku z tym, nawet jeżeli polski ustawodawca nie wprowadzi zmian do ustawy o VAT, to wymogi rozporządzenia będą musiały być respektowane. Rozporządzenie wejdzie w życie 1 stycznia 2020 r. i uzależnia sposób dokumentowania WDT od tego, kto organizuje transport.
Gdy transport organizowany jest przez dostawcę lub na jego rzecz, korzystanie ze stawki zero proc. dla WDT będzie uzależnione od posiadania co najmniej dwóch dowodów wystawionych przez podmioty trzecie, niezależne od siebie oraz niezależne od dostawcy i nabywcy. Dowody te muszą być jednoznaczne i potwierdzać przewóz towaru do miejsca przeznaczenia. W katalogu możliwych dowodów znajdują się:
a) dokumenty odnoszące się do wysyłki lub transportu towarów, takie jak podpisany list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika towarów,
b) polisa ubezpieczeniowa w odniesieniu do wysyłki lub transportu towarów lub dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę za wysyłkę lub transport towarów,
c) dokumenty urzędowe wydane przez organ władzy publicznej, na przykład notariusza, potwierdzające przybycie towarów do państwa członkowskiego przeznaczenia,
d) poświadczenie odbioru wystawione przez prowadzącego magazyn w państwie członkowskim przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie członkowskim.
Katalog ten jest zamknięty i znacząco odbiega od dotychczas obowiązującego katalogu dokumentów. Podatnik będzie musiał posiadać dwa dokumenty wskazane w pkt a) lub jeden dokument z pkt a) wraz z którymś z dokumentów wskazanych w pkt b)-d).
Dodatkowe obowiązki wiążą się z sytuacją, gdy transportem towaru zajmuje się nabywca lub firma działająca na jego rzecz.
Pisemne oświadczenie
Konieczne będzie wtedy, oprócz zapewnienia dowodów wskazanych powyżej, uzyskanie pisemnego oświadczenia nabywcy zawierającego w szczególności następujące informacje: datę wystawienia, nazwę lub imię i nazwisko oraz adres nabywcy, ilość i rodzaj towarów, datę i miejsce przybycia towarów, w przypadku dostawy środków transportu - numer identyfikacyjny środków transportu, identyfikacja osoby przyjmującej towary na rzecz nabywcy.
Warto zauważyć, że gdyby nabywca chciał samodzielnie wywieźć towar własnym środkiem transportu, zgromadzenie niezbędnych dokumentów mogłoby okazać się w praktyce niemożliwe. Trudne będzie bowiem zdobycie jakiegokolwiek z dokumentów wskazanych w pkt a) powyżej.
Dostawy łańcuchowe
Jeżeli kilka podmiotów dokonuje dostawy towarów w taki sposób, że pierwszy wydaje towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy, to mamy do czynienia z tzw. transakcją łańcuchową. Dotychczas przepisy na poziomie wspólnotowym nie zawierały żadnych regulacji odnoszących się do tego typu dostaw, więc ich rozliczenie budziło wiele wątpliwości. Zasadniczo bowiem w tego typu transakcjach transport może być przyporządkowany tylko do jednej dostawy. Tylko jedna z dostaw występujących w transakcji łańcuchowej ma zatem charakter transgraniczny, tj. może być rozpoznana jako dostawa wewnątrzwspólnotowa, względnie eksport. W praktyce najwięcej wątpliwości budzą zasady przypisania transportu do tej konkretnej dostawy. Zgodnie z nowymi regulacjami wprowadzonymi do dyrektywy VAT, transakcje ruchome mają być przypisywane dostawie dokonanej na rzecz pośrednika. Pośrednikiem z kolei jest „dostawca w łańcuchu, inny niż pierwszy dostawca w łańcuchu, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz". W praktyce zatem pośrednikiem będzie podmiot organizujący transport, a jako dostawę ruchomą będzie trzeba rozpoznać dostawę na rzecz tego podmiotu.
Przepisy dyrektywy zmieniającej dyrektywę VAT 2006/112/WE są zatem zasadniczo zbieżne z tymi, które znajdują się obecnie w ustawie VAT, z jednym wyjątkiem. Zgodnie z dyrektywą, jeżeli pośrednik (czyli podmiot organizujący transport) wykorzysta dla celów transakcji swój numer VAT z kraju, z którego następuje wywóz, to wtedy transakcja ruchoma zostanie przypisana do dostawy dokonanej przez podmiot pośredniczący.
Przykład
W transakcji uczestniczą trzy podmioty:
1. polski,
2. polski,
3. niemiecki.
Transport jest organizowany przez podmiot nr 2 z Polski do Niemiec. Zgodnie z zasadą ogólną transport należałoby przypisać do transakcji dostawy na rzecz tego podmiotu, czyli dostawa ruchoma miałaby miejsce pomiędzy pomiotem 1 a podmiotem 2. To z kolei oznaczałoby, że podmiot 2, co do zasady, powinien zarejestrować się w kraju zakończenia transportu, czyli w Niemczech i rozpoznać tam nabycie wewnątrzwspólnotowe. W myśl nowych regulacji dyrektywy, jeżeli podmiot 2 poda swój numer VAT w Polsce, to dopiero transakcja pomiędzy podmiotem 2 i 3 będzie traktowana jako WDT. W rezultacie, transakcja pomiędzy podmiotem 1 i 2 będzie dostawą krajową i podmiot nr 2 nie będzie miał żadnych obowiązków w kraju zakończenia transportu. Według obowiązujących przepisów analogiczny stan faktyczny powodował wiele wątpliwości.
Dyrektywa zmieniająca dyrektywę VAT 2006/112/WE weszła w życie 27 grudnia 2018 r., jednak dla pełnego obowiązywania powinna być zaimplementowana do krajowego porządku prawnego w drodze ustawy. Niemniej jednak w ewentualnych sporach z organami podatkowymi podatnicy mają prawo do powoływania się na jej regulacje bezpośrednio.
Elżbieta Lis, doradca podatkowy, partner w Andersen Tax & Legal Poland
Podatnicy powinni się przygotować do nowych regulacji, w szczególności w zakresie dokumentów potwierdzających WDT. Katalog stosownych dokumentów jest zamknięty, co oznacza, że niespełnienie nowych obowiązków będzie skutkować opodatkowaniem podstawową stawką VAT. Konieczny jest więc przegląd obecnych zasad dokumentowania WDT oraz ustalenie, jakie dowody powinny być gromadzone, aby spełnić nowe wymogi. Konieczne może być także poczynienie stosownych uzgodnień z kontrahentami, jak również zawarcie umów z firmami transportowymi / spedytorami, aby zapewnić sprawny spływ dowodów potwierdzających WDT.
Z kolei dla systemu VAT opisane w artykule zmiany remedium nie będą. Stanowią jedynie przejściowe lekarstwo, jednak nadal nie do końca skuteczne. Niezbędna jest całkowita przebudowa systemu. Prace w tym zakresie trwają. Docelowy system ma opierać się na opodatkowaniu w kraju przeznaczenia towarów, a przepisy w zakresie opodatkowania, zgodnie z którymi dostawca pobiera VAT od swojego klienta, mają być rozszerzone na transakcje transgraniczne. W tym celu, niezbędne jest jednak porozumienie wszystkich prawodawców UE. Czy to się uda? Byle jak najszybciej.
Z życia Kancelarii
Andersen Tax & Legal, Poland - światowa marka podatkowo-prawna na dobre wchodzi do Polski. O współpracy katowickiej kancelarii KSP Legal & Tax Advice (KSP T.Srokosz i Wspólnicy Sp.k.) z Andersen Global pisaliśmy już w grudniu 2018 r. Zaledwie kilka miesięcy po zawarciu umowy o współpracy, KSP podpisała umowę akcesyjną i przyjęła nazwę Andersen Tax & Srokosz i Wspólnicy Sp.k. Andersen w Polsce tworzy zespół doświadczonych ekspertów oferujących pełen zakres usług doradztwa prawnego i podatkowego oraz outsourcing księgowy. Usługi świadczone są w biurach w Warszawie, Katowicach i Toruniu, a zespół liczy ponad 60 specjalistów, w tym adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych, ekonomistów i księgowych. Współpraca z zespołem z Katowic od początku układa się znakomicie. Wierzymy, że wzajemne relacje umocnią się, co pozytywnie wpłynie na usługi jakie świadczymy dla naszych klientów – komentuje Marcin Matyka, Partner Andersen Tax & Legal w Warszawie. Zespół z Katowic od początku wyznawał podobne wartości i wizje co Andersen Global. Cieszymy się, że dołączyliśmy do Andersen Tax & Legal w Polsce i staliśmy się częścią globalnej organizacji. Od 16 lat w Katowicach z sukcesem łączymy wiedzę prawną i podatkową i obecnie mamy plan poszerzenia zakresu naszych usług. – dodaje Magdalena Patryas, Partner Andersen Tax & Legal w Katowicach. Andersen Global jest międzynarodowym stowarzyszeniem skupiającym odrębne prawnie i niezależne kancelarie prawne i podatkowe z całego świata. Od czasu założenia w 2013 r. w Stanach Zjednoczonych przez kancelarię Andersen Tax LLC stowarzyszenie objęło firmy doradcze i kancelarie prawne z całego świata i obecnie skupia ponad 4,5 tys. specjalistów z kancelarii członkowskich i współpracujących w ponad 140 biurach na świecie.