Dywidenda w małżeństwie: Czy wspólnik musi się dzielić dochodami kapitałowymi ze współmałżonkiem

Czysty zysk przeznaczony przez uchwałę zgromadzenia wspólników do podziału to dywidenda. O tym, czy małżonkowi-wspólnikowi będzie przysługiwać dywidenda za dany rok obrotowy, decyduje okoliczność, czy w dniu powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników o podziale zysku przysługiwały mu udziały (art. 193 k.s.h.). Powstaje jednak pytanie, czy wypłacona dywidenda wejdzie w skład majątku osobistego wspólnika, czy może zasili majątek wspólny wspólnika i jego współmałżonka?

Majątek wspólny małżonków tworzą prawa i przedmioty majątkowe, które małżonkowie bądź jeden z nich nabyli po zawarciu związku małżeńskiego. Fundament majątku wspólnego tworzą dochody, które każde z nich uzyskuje. Co ważne, wspólne są zarówno dochody, jakie przynosi majątek wspólny, jak i dochód uzyskiwany z majątków osobistych małżonków.

Jakie dochody

Za dochód w rozumieniu art. 31 § 2 pkt. 2 KRiO w przypadku dochodu z majątku wspólnego rozumie się wszelkie dochody, które płyną z przedmiotów majątkowych stanowiących majątek wspólny, niezależnie od tego, czy zostały uzyskane w granicach normalnej, prawidłowej gospodarki, czy też w następstwie uszkodzenia lub zmniejszenia substancji rzeczy.

Za dochód zaś z majątku osobistego małżonka rozumie się pożytki z tych majątków w rozumieniu art. 53 i 54 k.c., a mianowicie:

Dywidenda stanowi pożytek prawa własności z udziału w spółce z o.o. i w związku z tym jest to dochód z majątku

Trzeba ustalić

Dywidenda stanowi pożytek prawa własności udziału w spółce z o.o. i w związku z tym należy ją uznać za dochód z majątku. W celu określenia, czy jest to dochód z majątku wspólnego, czy z majątku osobistego wspólnika, należy ustalić, z jakich środków udział został nabyty – czy ze środków wspólnych, czy ze środków należących tylko do jednego małżonka.

Zazwyczaj dla małżonków ustalenie to nie ma większego znaczenia, ponieważ dywidenda jako dochód wchodzi w całości w skład majątku wspólnego. Odpowiedź na pytanie, czy dywidenda pochodzi z majątku wspólnego, czy z osobistego, staje się istotna w sytuacji, gdy wspólnik i jego małżonek zaczynają dzielić majątek wspólny.

Jeśli rozwiedziony wspólnik spółki z o.o. będzie zwlekał z przeprowadzeniem podziału majątku wspólnego, może na tym wiele stracić. Otóż w momencie orzeczenia separacji bądź rozwodu, a także w chwili wprowadzenia umownej rozdzielności majątkowej ustaje wspólność majątkowa wspólnika i jego współmałżonka, niemniej jednak małżonkowie stają się współwłaścicielami w częściach ułamkowych.

Przyjmuje się, że przysługują im równe udziały (po jednej drugiej) we własności zgromadzonego dotychczas majątku. Udział w spółce z o.o. również staje się współwłasnością małżonków i zgodnie z treścią art. 207 kodeksu cywilnego pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej – a więc także dywidenda – przypadają byłym małżonkom w stosunku do wielkości udziałów.

Stan ten istnieje do czasu dokonania podziału majątku wspólnego. Nie ma wówczas najmniejszego znaczenia fakt, że zysk został wypracowany tylko i wyłącznie dzięki osobistym staraniom małżonka, który jest wspólnikiem spółki. Wypłacone po rozwodzie, a przed wydaniem i uprawomocnieniem się orzeczenia w przedmiocie podziału majątku wspólnego dywidendy, co prawda nie wchodzą do majątku wspólnego, ale będą przedmiotem rozliczeń z byłym mężem lub żoną jako pożytki prawa.

Sporo do rozliczenia

Mając na uwadze stan faktyczny na podstawie, którego zostało wydane postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 31 stycznia 2013 r., II CSK 349/2012, okoliczność ta może z perspektywy „małżonka-wspólnika" okazać się krzywdząca. Sprawa rozstrzygana przez Sąd Najwyższy dotyczyła podziału majątku wspólnego małżonków, w skład którego wchodziły między innymi udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnikiem spółki był tylko mąż, ale z uwagi na to, że nabył udziały za wspólne pieniądze, udziały weszły w skład majątku wspólnego. Gdy spółka zaczynała działalność, nie miała jeszcze majątku trwałego i dużych zysków, małżonkowie wprowadzili rozdzielność majątkową.

Jednak nie przeprowadzili podziału majątku wspólnego. Dokonali podziału 10 lat później, już po orzeczeniu rozwodu. W dniu wprowadzenia rozdzielności majątkowej między stronami spółka dopiero rozpoczynała działalność gospodarczą. Zgodnie z opinią powołanego w sprawie biegłego sądowego wartość przedsiębiorstwa spółki w dacie ustania wspólności majątkowej wynosiła niecałe 4000 zł. W momencie orzekania o podziale majątku wspólnego wartość przedsiębiorstwa wynosiła już ponad 6 mln zł i osiągała bardzo duże zyski. Mimo że sukces spółki był efektem osobistej pracy, inwestycji i zaangażowania wspólników spółki, a wspólność majątkowa wspólnika i jego żony ustała, żona uzyska prawo do połowy wypracowanego przez byłego męża dochodu.

„Dywidendy stanowią pożytki cywilne płynące z udziałów w spółce. Pożytki przypadające za okres po ustaniu wspólności majątkowej nie wchodzą w skład majątku wspólnego lecz stanowią przedmiot odrębnego rozliczenia, dokonywanego kompleksowo w ramach postępowania działowego na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c." – wynika z postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 31 stycznia 2013 r., II CSK 349/2012).