Solidarnej odpowiedzialności za niezapłacony VAT nie będzie można stosować dowolnie. Nowe rozwiązania resortu finansów mają zapewnić skuteczną walkę z szarą strefą w obrocie stalą, paliwami i granulatem złota.

Nowa wersja projektu zmian w VAT i ordynacji podatkowej, ogłoszona 29 kwietnia, doprecyzowuje zasady tzw. solidarnej odpowiedzialności stron transakcji sprzedaży za nieuiszczony VAT. Projektowane przepisy wyraźnie stwierdzają, że takiego rozwiązania nie stosuje się do klientów stacji paliwowych nalewających paliwo do standardowych zbiorników w pojazdach.

Solidarna odpowiedzialność ma być także wyłączona, gdy przedsiębiorca nie uczestniczył w procederze powodującym powstanie zaległości podatkowej albo gdy udowodni, że stosowana w obrocie niska cena jest wynikiem zwykłej praktyki handlowej, np. przyznania rabatu.

Zabezpieczy kaucja

Kolejna nowość w projekcie to możliwość uchylenia się od solidarnej odpowiedzialności po złożeniu kaucji gwarancyjnej w wysokości co najmniej 2 mln zł. Będzie mogła być także niższa i odpowiadać co najmniej 1/5 kwoty należnego VAT od przewidywanej sprzedaży towarów w danym miesiącu (ale nie mniej niż 100 tys. zł). Wówczas będzie pełniła funkcję zabezpieczenia płatności podatku.

To już druga wersja przepisów  mających chronić krajowy rynek stali, paliw i złota przed oszustami, którzy  oferują towar poniżej cen rynkowych, a następnie znikają, nie rozliczywszy VAT z urzędem skarbowym. Po ogłoszeniu pierwszej wersji projektu w marcu 2013 r.  niektórzy przedsiębiorcy i publicyści dali wyraz obawie przed nadużywaniem nowej w polskim systemie instytucji odpowiedzialności solidarnej za VAT. Sugerowali wtedy, jakoby stosowanie tych przepisów prowadziło do ścigania klientów stacji benzynowych, którzy będą kupowali paliwa po cenach niższych niż rynkowe.

Odwrotne obciążenie

W uzasadnieniu projektu Ministerstwo Finansów zauważa, że podobne przepisy o odpowiedzialności solidarnej za oszustwa w VAT wprowadziło 19 państw  Unii Europejskiej. Należą do nich m.in. Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Holandia.

Projektowane przepisy mają wejść w życie 1 października 2013 r. Będzie to tylko część systemu zapobiegającego nadużyciom. Najważniejszą zmianą ma być mechanizm tzw. odwrotnego obciążenia VAT w handlu stalą, paliwami i złotem. Polega on na rozliczaniu VAT przez nabywcę, co eliminowałoby korzyści dla dzisiejszych oszustów. Taki mechanizm istnieje już teraz w handlu złomem. To rozwiązanie, będące wyjątkiem od unijnego systemu VAT, wymaga jednak zgody Komisji Europejskiej. Procedura jej uzyskania trwa zwykle co najmniej kilka miesięcy. Nowy system może więc zaistnieć najwcześniej od początku 2014 r.

O wprowadzenie restrykcyjnych przepisów w VAT od wielu miesięcy zabiegają przedsiębiorcy z branży stalowej.  Nawet jednak Polska Unia Dystrybutorów Stali (to ona najaktywniej walczy o nowe przepisy)  nie była całkowicie zadowolona z pierwotnej wersji przepisów. Zwracała uwagę, że solidarna odpowiedzialność może oznaczać zbiorową odpowiedzialność przedsiębiorców,  tyle że tych uczciwych.

etap legislacyjny: uzgodnienia międzyresortowe

Opinia dla „Rz"

Stefan Majerowski doradca podatkowy w firmie Ernst & Young

Najnowsza wersja projektu zmian ustawy o VAT i ordynacji podatkowej potwierdza, że Ministerstwo Finansów wykazuje się elastycznością w przygotowywaniu przepisów mających zlikwidować patologie na rynku stali, złota i paliw. Zmodyfikowane propozycje solidarnej odpowiedzialności za nieopłacony VAT rozwiewają obawy o ściganie przez służby skarbowe zwykłych klientów stacji benzynowych. Co więcej, ministerstwo wyszło naprzeciw postulatom branży paliwowej, by wyłączyć taką odpowiedzialność, gdy towary wrażliwe zostały nabyte od dostawców, którzy złożyli kaucję gwarancyjną. W projekcie dodano także wyraźną regułę, że odpowiedzialności solidarnej nie będzie się stosowało do zamieszanych w nią – być może przypadkowo – przedsiębiorców, którzy nie uczestniczyli w nierzetelnym rozliczaniu VAT w celu odniesienia korzyści majątkowej. Podobne schematy dla paliw wprowadzono niedawno w Estonii, Czechach i na Słowacji i tam okazały się skuteczne w walce z wyłudzeniami VAT. Rozwiązania te powinny zdać egzamin także w Polsce, choć w odniesieniu do towarów takich jak pręty zbrojeniowe, których rynek jest bardzo silnie skażony oszustwami podatkowymi, dla poprawy sytuacji najważniejsze będzie pilne wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT.