Tak orzekł WSA w Warszawie 25 września 2012 r. (III SA/Wa 1049/12).
Spółka jest dystrybutorem filmów w ramach systemu VOD. Odbywa się to na podstawie umów licencyjnych zawartych ze studiami filmowymi. Liczba zamówionych przez klientów filmów jest jednak niewystarczająca, aby pokryć koszty licencji. Spółka postanowiła rozwiązać część umów licencyjnych w porozumieniu z licencjodawcami, w zamian za poniesienie na ich rzecz opłaty za wcześniejsze rozwiązanie lub zawieszenie wykonywania umowy licencyjnej.
W związku z tym zadała pytanie, czy wydatki poniesione tytułem opłaty za rozwiązanie umowy mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem spółki tak, ponieważ wydatki te przyczynią się do zmniejszenia strat, a zaoszczędzone w ten sposób środki będą mogły zostać przeznaczone na pozyskanie nowych źródeł przychodu. Spółka podkreśliła, że w efekcie osiągnie znacznie wyższy dochód niż w przypadku wykonania umowy.
Organ w interpretacji uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Argumentował, że opisany wydatek nie może być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, gdyż poprzez rozwiązanie umów spółka pozbawia się możliwości uzyskiwania przychodu z tytułu udostępniania filmów. Organ wskazał, że zapłaty kary umownej w celu uniknięcia konieczności poniesienia większych wydatków nie można uznać za działanie w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Sprawa trafiła do sądu administracyjnego.
Sąd uchylił interpretację uznając, że takie wydatki, których celem jest zapobieżenie powstaniu strat, mogą być zaliczone do kosztów podatkowych. Stwierdził, że w tej sytuacji należy brać pod uwagę przyczyny rozwiązania kontraktu, towarzyszące temu uwarunkowania gospodarcze oraz racjonalność działania podatnika.
Ponadto sąd odwołał się do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 czerwca 2012 r. (II FPS 2/12), w której wprost wyrażono pogląd, że działalność podatnika mająca na celu ochronę źródła przychodu może także polegać na oszczędzaniu.
—Krzysztof Kutek Zespół Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Hubert Cichoń starszy menedżer w Deloitte Doradztwo Podatkowe (biuro w Warszawie)
Komentuje Hubert Cichoń, starszy menedżer w Deloitte Doradztwo Podatkowe (biuro w Warszawie)
Komentowany wyrok zasługuje na pełną aprobatę. Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. brzmieniem art. 15 ust. 1 ustawy o CIT kosztami uzyskania przychodu są nie tylko koszty poniesione w celu uzyskania przychodu, ale również wydatki poniesione na zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów.
Mimo upływu kilku lat obowiązywania przepisu w nowym kształcie organy podatkowe nadal mają kłopot z jego prawidłową interpretacją i wciąż kluczowym dla nich kryterium warunkującym możliwość ujęcia wydatku w kosztach podatkowych jest jego związek z uzyskiwanymi przez podatnika przychodami.
Tymczasem z licznych orzeczeń sądów administracyjnych wynika przecież jednoznacznie, że jeśli zapłata kary umownej czy innej podobnej opłaty jest następstwem uzasadnionej ekonomicznie decyzji podatnika o odstąpieniu od umowy, to nie ma wątpliwości, że mamy do czynienia z wydatkiem, który może zostać uznany za koszt uzyskania przychodu. Rozwiązanie umowy, nawet jeśli jest związane z obowiązkiem poniesienia jakichś dodatkowych opłat, jest bowiem często znacznie tańsze niż wykonywanie umowy przez z góry przez nią przewidziany czas.
Nietrudno sobie bowiem wyobrazić, że z punktu widzenia racjonalnie oceniającego rzeczywistość gospodarczą przedsiębiorcy bardziej opłacalne będzie uiszczenie kary umownej z tytułu rozwiązania umowy najmu lokalu, w którym ów przedsiębiorca prowadzi sklep przynoszący permanentne straty, niż dalsze jego utrzymywanie czy rozwiązanie umowy licencyjnej, której wykonywanie przynosi więcej kosztów niż przychodów.
Jest to wręcz modelowa sytuacja, w której decyzja podatnika zmierza do zabezpieczenia źródła jego przychodów, ponieważ dalsze ponoszenie strat związanych z wykonywaniem umowy mogłoby spowodować w dłuższej perspektywie jego problemy finansowe, a nawet upadłość.
Wobec spełnienia tej przesłanki związek wydatku poniesionego na zapłatę kary umownej z uzyskiwanymi przez podatnika w przeszłości, obecnie czy w przyszłości przychodami jest bez znaczenia. Redakcja art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wskazuje bowiem jednoznacznie, że wystarczy spełnienie jednej z przesłanek (tj. poniesienie wydatku w celu uzyskania przychodu lub zabezpieczenia źródła przychodów albo jego zachowania) uprawnia podatnika do ujęcia danego wydatku w kosztach podatkowych.
Wydany wyrok potwierdza utartą już, jak się wydaje, linię orzeczniczą sądów administracyjnych potwierdzającą taki sposób rozumienia art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Choć niestety i w orzecznictwie sądów administracyjnych zdarzają się wciąż orzeczenia niezgodne z tą linią.
