Tak wynika z interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 2 sierpnia 2012 r. (IPPP3/443-511/12-5/RD).
W 2010 r. podatnik zawarł z kontrahentem umowę o świadczenie usług przewozu osób samochodem osobowym. Umowa została zawarta na czas oznaczony (do 31 marca 2015 r.). W celu prawidłowego wywiązywania się wobec zleceniodawcy z postanowień umowy podatnik kupił odpowiedni samochód osobowy.
Strony zastrzegły w umowie, że w razie jej przedterminowego rozwiązania przez zleceniodawcę podatnik będzie miał prawo do otrzymania odszkodowania, którego wysokość została z góry określona w umowie. Umowa została rozwiązana przed terminem, wobec czego podatnik otrzymał należne mu odszkodowanie.
Podatnik zwrócił się z pytaniem do Izby Skarbowej w Warszawie, czy prawidłowo postąpił, dokumentując przekazanie odszkodowania notą księgową. Zdaniem podatnika przekazane odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu VAT. Podatnik podkreślił, że zapłata z tytułu odstąpienia kontrahenta od umowy nie może być traktowana jak zapłata za usługę w rozumieniu art. 2 i 6 ust. 1 IV Dyrektywy VAT. Na potwierdzenie swojego stanowiska wskazał na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 października 2010 r. (III SA/Wa 305/10).
Organ podatkowy potwierdził prawidłowość tego stanowiska. W uzasadnieniu wskazał, że za usługę należy uznać tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
W kontekście zaniechania oznacza to, że za świadczenie usług będzie można uznać tylko takie powstrzymanie się od pewnych czynności, które przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi. Zatem kwota otrzymanej przez podatnika płatności, jako zmierzająca wyłącznie do rekompensowania poniesionych przez niego strat, nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT.
Marcin K. Wiśniewski aplikant adwokacki, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Komentuje Marcin K. Wiśniewski aplikant adwokacki, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Jedną z podstawowych zasad VAT jest powszechność opodatkowania. Wyraża się ona w objęciu zakresem tego podatku wszelkich dostaw towarów i świadczenia usług (zasadniczo za wynagrodzeniem). Zasada ta w polskich przepisach o VAT ujęta została m.in. w art. 5 ustawy o VAT.
Prawidłowe zweryfikowanie, czy w konsekwencji danego zdarzenia powstaje obowiązek naliczenia VAT, wymaga więc zbadania, czy zdarzenie jest jedną z czynności wskazanych w ustawie o VAT. Innymi słowy, jeżeli analizowana płatność nie może być uznana za dokonaną w następstwie dostawy towarów lub świadczenia usług, nie może być mowy o opodatkowaniu VAT.
Z opisu stanu faktycznego wynika, że płatność dokonywana przez zleceniodawcę nie jest przekazywana w związku z „dostawą towarów”. Przez dostawę towarów należy bowiem rozumieć m.in. przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, co w analizowanej sprawie nie miało miejsca. Płatność ta nie jest również dokonywana w związku ze świadczeniem usług. Aby została za taką uznana, musiałaby być związana z wykonaniem przez podatnika określonych czynności bądź z powstrzymaniem się od określonego zachowania.
Płatność zleceniodawcy zmierza natomiast jedynie do wyrównania w majątku podatnika uszczerbku, który został spowodowany nieprawidłowym wywiązywaniem się przez zleceniodawcę z zobowiązań nałożonych na niego umową. W zachowaniu podatnika nie można doszukać się cech powstrzymania od określonego zachowania, np. w postaci powstrzymania się od dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej (stanowisko takie potwierdził WSA w Warszawie w wyroku z 15 grudnia 2010 r., III SA/Wa 2774/10).
Warto również podkreślić, co słusznie zauważył organ, że opodatkowaniu VAT podlegają tylko takie świadczenia usług, w przypadku których istnieje bezpośredni odbiorca tego świadczenia. Odbiorca ten musi odnieść pewną korzyść majątkową w związku z dokonaną czynnością. Z opisu stanu faktycznego wynika natomiast, że przekazywana płatność nie zmierza do przysporzenia do majątku podatnika – jej wyłącznym celem jest wyrównanie uszczerbku w tym majątku. Podatnik nie otrzyma żadnego dodatkowego przysporzenia ponad doznany uszczerbek.
Jednocześnie, w konsekwencji omawianego zdarzenia, nie nastąpi również dodatkowe przysporzenie po stronie zleceniodawcy (w związku z dokonaną płatnością nie otrzyma on np. dodatkowych przewozów osób). Informacje wskazane w stanie faktycznym prowadzą więc do wniosku, że płatność dokonywana na rzecz podatnika nie ma ani materii koniecznej do uznania jej za następującą w związku z dostawą towarów, ani też ze świadczeniem usług.
Płatność ta jest wyłącznie odszkodowaniem uregulowanym przepisami kodeksu cywilnego, które nie zostało wymienione w ustawie o VAT jako podlegające opodatkowaniu. Mając to na uwadze, przekazanie takiej płatności nie powinno być dokumentowane fakturą.
