VAT naliczany jest od ceny, a nie wartości rynkowej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z brzmienia tego przepisu jednoznacznie wynika, że warunkiem opodatkowania jest odpłatność. Nie oznacza to jednak, że przepis ten ma zastosowanie tylko, gdy dostawca lub świadczący usługę osiągnął zysk.

Z odpłatnością mamy bowiem do czynienia również w sytuacji, gdy otrzymana zapłata co najwyżej pokrywa jedynie koszty sprzedanego towaru lub usługi (tak interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 28 czerwca 2011 r., ILPP2/ 443-650/08/11-S/MR).

Wyjątki

Od zasady wynikającej z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT ustawodawca przewidział jednak wyjątki. Zostały one zawarte w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. W myśl tego pierwszego przepisu przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

- wszelkie inne darowizny – jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów.

Z kolei, stosownie do art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

- użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów;

- nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Bez względu na zysk

Oznacza to, że na gruncie VAT czynność może być albo odpłatna, albo nieodpłatna. Nie występują tutaj czynności częściowo odpłatne, jak to ma miejsce na gruncie podatku dochodowego. Zgadzają się z tym organy podatkowe. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 12 sierpnia 2010 r. (IBPP1/443-416/10/AZb) wyjaśniła, że jeżeli dana czynność została wykonana za wynagrodzeniem, to jest ona odpłatna.

Nie ma żadnego znaczenia, czy wynagrodzenie to pokrywa koszty świadczenia tej czynności poniesione przez podatnika, ewentualnie kreuje dla podatnika zysk. Oznacza to, że także czynności wykonane „po kosztach” ich świadczenia, bądź poniżej tych kosztów, są czynnościami odpłatnymi, jeśli tylko pobrano za nie wynagrodzenie. Zatem nie można stwierdzić, że czynności wykonywane za wynagrodzeniem, które to wynagrodzenie jest niższe od kosztów świadczenia tych czynności, można uznać za nieodpłatne w części

Teza ta znajduje potwierdzenie w wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 20 stycznia 2005 r., w sprawie Hotel Scandic Gåsabäck AB (C 412/ 03). Trybunał rozpatrywał sytuację, gdy towary są przekazywane lub usługi świadczone na cele prywatne. Uznał, że takie transakcje, z tytułu których uzyskano świadczenie wzajemne, nawet jeśli wartość tego świadczenia jest niższa od kosztu produkcji dostarczonego towaru lub usługi, nie mogą być opodatkowane jako czynność nieodpłatna.

W konsekwencji przy sprzedaży towarów lub usług ze stratą nie znajdą zastosowania: art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

Częściowa odpłatność

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT co do zasady podstawą opodatkowania jest obrót. Jest to kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o VAT należny. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Analiza art. 29 ust. 1 ustawy o VAT wskazuje, że w przypadku świadczeń częściowo odpłatnych wartość VAT będzie obliczana, co do zasady, nie od wartości rynkowej takiej czynności, lecz od wartości świadczenia wnoszonego przez nabywcę towaru lub usługi (tak interpretacje: Izby Skarbowej w Poznaniu z 28 czerwca 2011 r., ILPP2/443-650/08/11-S/MR; Izby Skarbowej w Katowicach z 12 sierpnia 2010 r., IBPP1/443- -416/10/AZb).

Przepisy ustawy o VAT nie ograniczają bowiem podatnika w swobodzie ustalania ceny. Możliwa jest zatem sprzedaż po cenie niższej niż rzeczywista wartość tych towarów i usług. Wtedy również obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży i nie ma znaczenia, że podatnik sprzedaje ten towar bądź usługę za cenę znacznie niższą niż rynkowa.

Przykład

Firma A w ramach akcji promocyjnej sprzedała część towarów (czajniki elektryczne) po promocyjnej cenie 1 zł plus podatek VAT, znacznie poniżej kosztu zakupu (24 zł netto). Podstawą opodatkowania sprzedaży jednego czajnika będzie obrót netto, tj. 1 zł.