Samochody służbowe, telefony komórkowe, pakiety medyczne czy karty uprawniające do korzystania z obiektów sportowych są już właściwie powszechnie wykorzystywanymi sposobami pozapłacowego nagradzania czy też motywowania pracowników. Popularne stają się również bony na zakup pakietów spa, dofinansowanie wycieczek czy też tak bardzo pożądane miejsca parkingowe tuż pod siedzibą firmy.

Nowelizacje przepisów podatkowych regulujących sposób opodatkowania tego rodzaju świadczeń a także często zmieniające się podejście władz skarbowych do poszczególnych ich typów (czego przykładem może być chociażby aktualny problem z pakietami medycznymi) powodują nieustanne wątpliwości co do prawidłowego sposobu ich rozliczenia.

Ważny cel

Zgodnie z obowiązującymi od kwietnia 2011 przepisami ustawy o VAT opodatkowane jest nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste pracowników a także przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste pracowników, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów (z wyjątkiem prezentów o małej wartości).

Analizując zatem ewentualną konieczność opodatkowania danego świadczenia na rzecz pracownika, czy to w postaci świadczenia usług czy  przekazania towaru, kluczowe wydaje się ustalenie jego celu. W praktyce może to oczywiście rodzić wiele problemów. Pomocne mogą być tu wnioski płynące z wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, dotyczących świadczeń na rzecz pracowników (C-258/95, Julius Fillibeck Söhne GmbH & Co. KG, oraz C-371/07, Danfoss A/S, Astra Zeneca A/S).

Istotne wyroki

Pierwszy z wyroków dotyczył bezpłatnego dowozu pracowników na plac budowy, drugi – posiłków zapewnianych nieodpłatnie w stołówkach przyzakładowych w ramach spotkań z kontrahentami. W obu wyrokach punktem wyjścia rozważań Trybunału było stwierdzenie, że co do zasady kwestie te leżą w gestii pracownika (a co za tym idzie są one również przez niego finansowane).

Trybunał uznał jednak, że w uzasadnionych przypadkach zapewnienie takich świadczeń leży w interesie pracodawcy, bo sprawny dowóz pracowników na miejsce pracy bądź niezakłócony przebieg spotkania z kontrahentami może istotnie wpływać na efektywność gospodarczą danej firmy.

Wówczas świadczenia te nie mają na celu zapewnienia osobistych korzyści pracownikowi (choć korzyść taka niewątpliwie również występuje), lecz są nakierowane na interes pracodawcy. I jako takie nie powinny być uznane za świadczone na cele osobiste pracownika, a  w rezultacie nie będą opodatkowane VAT.

Stanowisko fiskusa

Prawidłowość takiego poglądu potwierdzają również krajowe organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 9 września 2011 (ILPP1/443-858/11-2/KG), dotyczącej również bezpłatnego dowozu pracowników na plac budowy, czytamy:

„analizując natomiast treść powołanego art. 8 ust. 2 pkt 2 [ustawy o VAT – przyp. red.], w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 2011 r., zauważyć należy, że dla ustalenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu na mocy cytowanego wyżej przepisu, istotne jest ustalenie celu takiego świadczenia.

Jeżeli nieodpłatne świadczenie wpisywało się będzie w cel prowadzonej działalności gospodarczej, wtedy przesłanka uznania takiej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług  podlegające opodatkowaniu nie zostanie spełniona”.

Kto zyskuje

Wydaje się zatem, że swego rodzaju testem, którego wynik będzie sugerował właściwe traktowanie podatkowe świadczeń na rzecz pracowników, jest odpowiedź na pytanie, czy głównym beneficjentem danego świadczenia jest pracodawca (korzyść gospodarcza dla prowadzonej przez niego działalności), czy  jednak pracownik.

Według tej zasady nie ulega wątpliwości, że przekazanie pracownikowi do używania laptopa, telefonu komórkowego czy samochodu służbowego, w celu wykonywania zleconych przez pracodawcę zadań, nie będzie wiązało się z obowiązkiem opodatkowania VAT. Jednak mogą wystąpić sytuacje, w których wykorzystanie tych samych narzędzi w celach prywatnych zrodzi konieczność zapłaty VAT przez pracodawcę.

Przykładowo gdy pracownik wyjedzie samochodem służbowym na urlop, trudno mówić o uzyskaniu z tego tytułu korzyści gospodarczych przez pracodawcę.

Agata Rutkowska

Agata Rutkowska

Komentuje Agata Rutkowska, doradca podatkowy, doświadczona konsultantka w Accreo Taxand

Wraz z rozwojem kolejnych form motywowania pracowników zwiększają się również wątpliwości pracodawców co do prawidłowego sposobu ich opodatkowania.

Należy pamiętać, że choć brak jest bezpośredniego powiązania pomiędzy przepisami ustawy o PIT i ustawy o VAT regulującymi kwestię nieodpłatnych świadczeń na rzecz pracowników, to jednak traktowanie tego samego świadczenia na gruncie obu podatków powinno być spójne.

Oznacza to, że uznanie danego świadczenia za podlegające PIT (jako prowadzące do uzyskania korzyści przez pracownika) pośrednio może wskazywać również na konieczność jego opodatkowania VAT z uwagi na kryterium korzyści osobistych pracownika. Patrząc od strony podatku VAT, warto również zwrócić uwagę na jego rolę, jaką jest obciążenie konsumpcji.

Opodatkowane powinny być zatem wszelkie świadczenia, w których konsumentem jest pracownik, a więc takie, które mają na celu jego osobistą korzyść. Tym samym podstawowym kryterium wskazującym na brak opodatkowania VAT będzie w każdym przypadku nadrzędność korzyści gospodarczej pracodawcy nad korzyścią osobistą pracownika.

Opodatkowanie wszelkich nieodpłatnych świadczeń na rzecz pracowników może doprowadzić do absurdalnej sytuacji, w której nawet udostępnienie pracownikowi wieszaka na płaszcz może zostać uznane za nieodpłatną usługę przechowywania okryć wierzchnich podlegającą VAT.