Czy wycena i likwidacja szkód jest droższa o VAT

Moim zdaniem są podstawy dla zakwalifikowania usług wyceny szkód jako usług pomocniczych, zwolnionych z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 w związku z ust. 13 tego artykułu ustawy o VAT.

Jak było

Częstą praktyką wśród ubezpieczycieli jest wydzielanie części swojej działalności do podmiotów zewnętrznych. Dotyczy to m.in. usług wyceny (likwidacji) szkód komunikacyjnych, którymi na podstawie odpowiedniej umowy zajmują się firmy wyspecjalizowane w tej działalności.

Do końca 2010 r., kiedy to ze zwolnienia z VAT korzystały generalnie usługi pośrednictwa finansowego (sekcja J ex (65-67) PKWiU), usługi wyceny szkód kwalifikowane były najczęściej jako usługi pomocnicze związane z ubezpieczeniami i także były zwolnione z podatku.

W obowiązujących przepisach o VAT odstąpiono od posługiwania się klasyfikacjami statystycznymi dla celów identyfikacji usług zwolnionych. Przy interpretacji zakresu zwolnień należy zatem brać pod uwagę treść przepisów prawa unijnego i krajowego oraz orzecznictwo sądów, ze szczególnym uwzględnieniem wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Jak jest

Od 1 stycznia 2011 art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT zwalnia z podatku m.in.

- usługi ubezpieczeniowe,

- usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych a także

- usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia.

Dodatkowo z ust. 13 tego przepisu wynika, że zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi ubezpieczeniowej, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej.

Kluczowa zatem dla ustalenia, czy usługi wyceny i likwidacji szkód korzystają nadal ze zwolnienia, jest możliwość zakwalifikowania ich jako elementu usługi ubezpieczeniowej, stanowiących jednocześnie odrębną całość oraz właściwych i niezbędnych do  świadczenia usługi ubezpieczeniowej.

Element usługi głównej

Przy ocenie, czy usługi te mogą być uznane za składowe elementy samej usługi ubezpieczeniowej, należy odwołać się do ustawy z 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej (DzU nr 11, poz. 66 ze zm.).

Co jest działalnością ubezpieczeniową

W ustawie o działalności ubezpieczeniowej działalność ubezpieczeniowa definiowana jest jako wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych. Czynnościami ubezpieczeniowymi są m.in.

- zawieranie umów ubezpieczenia,

- składanie oświadczeń woli w sprawach roszczeń o odszkodowania,

- ocena ryzyka w ubezpieczeniach osobowych i ubezpieczeniach majątkowych oraz w umowach gwarancji ubezpieczeniowych,

- wypłacanie odszkodowań.

Czynnościami ubezpieczeniowymi (jeżeli są wykonywane przez zakład ubezpieczeń) są także czynności ustalania przyczyn i okoliczności zdarzeń losowych, ustalanie wysokości szkód i rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym z umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych, ustalanie wartości przedmiotu ubezpieczenia.

Dodatkowo ustawodawca postanowił, że zakład ubezpieczeń może zlecać wykonanie tych czynności innym podmiotom. Czynności wykonywane przez te podmioty są traktowane jako czynności ubezpieczeniowe w zakresie, w jakim są wykonywane w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń.

Z jej przepisów wynika, że usługa ubezpieczeniowa to w rzeczywistości zespół czynności powiązanych ze sobą funkcjonalnie, gdzie każda z poszczególnych czynności warunkuje wykonanie następnej. Wśród tych czynności ustawodawca wymienił także wyraźnie czynności likwidacji i wyceny szkód.

Nie ma zatem przeszkód, aby uznać tę usługę za element głównej usługi ubezpieczeniowej, zwłaszcza że w samej ustawie o działalności ubezpieczeniowej dopuszczono także możliwość wydzielania i zlecenia tych czynności podmiotom zewnętrznym.

Jednocześnie to, że jest ona elementem usługi głównej, nie stoi na przeszkodzie uznania jej za pewną odrębną całość. Skoro bowiem możliwe jest jej wydzielenie do wyspecjalizowanego podmiotu zewnętrznego, to z pewnością stanowi ona odrębną całość.

Wskazane przepisy prowadzą także do wniosku, że usługi te są również niezbędne i właściwe do świadczenia usługi ubezpieczeniowej. Trudno bowiem wyobrazić sobie prawidłową realizację usługi ubezpieczeniowej bez ustalenia przyczyn i okoliczności zdarzeń losowych czy też ustalenia wysokości szkód i rozmiaru odszkodowań.

Moim zdaniem są zatem podstawy dla zakwalifikowania usług wyceny szkód jako usług pomocniczych zwolnionych z VAT. Trafność takich wniosków potwierdza także orzecznictwo ETS, który w swoich wyrokach zwraca uwagę na przedmiotowy, a  nie podmiotowy charakter zwolnienia usług ubezpieczeniowych.

Zwolnienie przedmiotowe, nie podmiotowe

W orzeczeniu w sprawie C-349/96 ETS uznał, że „art. 13 część B lit. a VI dyrektywy 77/388 musi być interpretowany w tym znaczeniu, że państwo członkowskie nie mogło ograniczać zakresu zwolnienia transakcji ubezpieczeniowych wyłącznie do usług ubezpieczycieli prowadzących działalność ubezpieczeniową na podstawie zezwolenia wydanego przez organ państwowy”.

Zdaniem Trybunału dla możliwości skorzystania ze zwolnienia nie ma zatem znaczenia status podmiotu wykonującego usługi ubezpieczeniowe, a jedynie charakter tych usług. W kolejnym orzeczeniu (w sprawie C-124/07) ETS posunął się nawet dalej, uznając, że zwolnienie w pewnych sytuacjach może przysługiwać nie tylko podmiotom zewnętrznym w stosunku do samego ubezpieczyciela, ale także podwykonawcom takich podmiotów - więcej na temat tego wyroku czytaj w artykule "Kiedy usługi pośrednika ubezpieczeniowego są zwolnione z VAT?".

Co więcej, zdaniem ETS „z zasady neutralności podatkowej wynika, że podmioty gospodarcze powinny mieć możliwość wyboru modelu organizacyjnego, który z czysto gospodarczego punktu widzenia byłby dla nich najbardziej odpowiedni, nie narażając się na to, że dokonywane przez nie czynności nie będą objęte zwolnieniem z opodatkowania”. Przyjęcie modelu gospodarczego polegającego na wydzielaniu pewnych czynności do podmiotów zewnętrznych nie powinno co do zasady wpływać na przedmiotowe zwolnienie.

Autor jest aplikantem radcowskim, konsultantem podatkowym w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie

Więcej w serwisie:

» VAT » Co i jak podlega opodatkowaniu » Usługi finansowe i pośrednictwa finansowego

Zobacz cały poradnik:

» Podatki i księgi » Poradniki podatkowe » Zmiany w VAT w 2011 r.