Zgodnie z art. 888 kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.
Oznacza to, że darowizną jest każde bezpłatne świadczenie, które powoduje uszczuplenie majątku darczyńcy. Bezpłatne świadczenie może przyjąć nie tylko postać pieniężną lub rzeczową, ale także może dotyczyć praw majątkowych lub nieodpłatnego świadczenia usług.
Najistotniejszą cechą darowizny jest jej nieodpłatność, rozumiana jako brak świadczenia wzajemnego ze strony obdarowanego, a także brak oczekiwania takiego świadczenia przez darczyńcę.
W związku z tym, jeżeli jakiekolwiek uzgodnienie dotyczące wykonania świadczenia przez obdarowanego istnieje pomiędzy stronami, nie można wówczas mówić o darowiźnie. Przykładem może tu być umowa sponsoringu, w której występuje element świadczenia wzajemnego (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 lipca 2004, III SA 1622/03).
W interpretacjach organów skarbowych można znaleźć także wzmianki o innych świadczeniach nieodpłatnych, których jednak nie można traktować jako darowizny. Nie będzie np. darowizną nieodpłatne przekazanie części towarów nabywcy w trakcie sprzedaży, powinno być to bowiem kwalifikowane jako rabat towarowy (zob. wyrok WSA we Wrocławiu z 21 maja 2003, I SA/ Wr 959/01).
Reasumując, nie każde świadczenie nieodpłatne jest darowizną. Ponadto, zgodnie z przepisami prawa cywilnego, nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:
- gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu (np. nagroda, zasiłek),
- gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.
Należy jednocześnie pamiętać, że darczyńca może nałożyć na obdarowanego polecenie będące obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania. Umowa nie traci wówczas charakteru darowizny.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT darowizny nie stanowią co do zasady kosztów podatkowych. Wyjątkiem są następujące darowizny:
- dokonywane między spółkami tworzącymi podatkową grupę kapitałową,
- wpłaty na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej,
- koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.
Przedmiotem darowizny żywnościowej, stanowiącej koszt podatkowy, mogą być wszystkie produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc.
Należy przy tym zaznaczyć, że kwota darowizny, jaką możemy zaliczyć do kosztów podatkowych (koszty wytworzenia lub cena nabycia), może być różna od kwoty wykazanej w umowie darowizny (cena nie wyższa od wartości rynkowej, a w przypadku towarów powiększona o VAT w części przekraczającej kwotę podatku naliczonego, którą podatnik ma prawo odliczyć z tytułu dokonania tej darowizny).
Istotne jest także, że w ustawie o VAT przewidziano zwolnienie z tego podatku dla dostawy produktów spożywczych dokonanej jedynie przez ich producenta.
Natomiast ustawa o CIT pozwala na zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wskazanych kosztów przez każdego podatnika, a nie tylko przez producenta. Wskazuje na to chociażby sformułowanie „cena nabycia”, które z pewnością nie odnosi się do producenta artykułów spożywczych.
Art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT mówi, że odliczeniu od dochodu podlegają darowizny przekazane na cele:
- określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, lub równoważnym organizacjom w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych,
- kultu religijnego, łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10 proc. dochodu.
Należy przy tym zauważyć, że w tym przepisie katalog podmiotów zajmujących się działalnością charytatywną został określony inaczej niż w art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT (mówiącym o zaliczeniu darowizny do kosztów podatkowych). Z tego powodu, aby móc prawidłowo określić klasyfikację podatkową darowizny, zawsze warto szczegółowo zbadać status obdarowywanego.
Odliczeniu podlegają także darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą prowadzoną przez Kościoły i związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej.
Obdarowanymi mogą być w tym wypadku podmioty wymienione w poszczególnych ustawach o stosunku państwa polskiego do tych Kościołów i związków wyznaniowych, a darowizny dla nich są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńcy w pełnej wysokości.
Warunkiem skorzystania z możliwości odliczenia jest uzyskanie pokwitowania od kościelnej osoby prawnej oraz – w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny – sprawozdania o przeznaczeniu darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą.
W razie niespełnienia tych warunków podatnik ma obowiązek skorygować zeznanie, w którym wykazał to odliczenie (zob. np. art. 55 ust. 7 ustawy z 17 maja 1989 o stosunku państwa polskiego do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU nr 29, poz. 154 ze zm.).
Czytaj też artykuły:
Do odliczenia są dwie darowizny
Fiskus ma zastrzeżenia do co trzeciej darowizny kościelnej
Darowizna przekazana w formie pieniężnej powinna być udokumentowana przynajmniej dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego. Z kolei jeżeli darowizna ma charakter niepieniężny, zgodnie z art. 18 ust. 1c ustawy o CIT powinno się potwierdzić ją dokumentem, z którego wynika jej wartość, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.
W razie przekazania darowizny na rzecz organizacji wykonującej działalność pożytku publicznego w innym państwie członkowskim UE lub należącym do EOG konieczne jest oświadczenie tej organizacji, że na dzień przekazania była ona równoważną organizacją z organizacją realizującą cele pożytku publicznego (art. 18 ust. 1j ustawy o CIT).
Dodatkowo, aby odliczyć taką darowiznę, konieczne jest istnienie podstawy prawnej do uzyskania przez polski organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium organizacja posiada siedzibę.
Gdy darowizna może być kosztem podatkowym, w zeznaniu rocznym CIT-8 pokażemy ją razem z innymi kosztami podatkowymi w poz. 31 zeznania.
Jeżeli natomiast darowizna podlega odliczeniu od dochodu, powinna być wykazana w poz. 41 zeznania CIT-8 oraz w sekcji B.3 załącznika CIT-8/O. Dodatkowo do zeznania CIT-8 należy dołączyć załącznik CIT-D z wypełnionymi sekcjami A, B, D i E.
Warto pamiętać, że darowiznę można odliczyć jedynie w tym roku podatkowym, w którym faktycznie została przekazana. Nie ma możliwości przeniesienia niewykorzystanego odliczenia na dalsze lata podatkowe.
Bez odliczenia
W świetle art. 18 ust. 1a ustawy o CIT nie można odliczać darowizn dokonanych na rzecz osób fizycznych oraz podmiotów prowadzących działalność gospodarcza polegającą na:
- wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc. oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub
- handlu tymi wyrobami.
Autorka jest starszą konsultantką w zespole Tax Management & Accounting Services w biurze PwC w Warszawie
zwolnienia, ulgi i odliczenia darowizn
