Jednym z nich jest wymóg, aby spółka nabywająca udziały innej spółki uzyskiwała w niej bezwzględną większość praw głosu bądź zwiększała ją, już mając taką większość.

Wówczas transakcja ta jest neutralna podatkowo. W wyniku jej przeprowadzenia nie zaistnieją przychody podatkowe (ani odpowiadające im koszty) u żadnej ze stron. Taki skutek przewiduje art. 12 ust. 4d ustawy o CIT (patrz ramka).

[srodtytul]Warunki do spełnienia[/srodtytul]

Aby uznać daną transakcję za wymianę udziałów (akcji), muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

- stronami umowy (zbywającym i nabywającym) muszą być spółki kapitałowe, jak również przedmiotem wymiany muszą być udziały (akcje) spółki kapitałowej,

- spółka nabywająca oraz spółka zbywająca (obejmująca) muszą podlegać w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Liechtensteinu, Islandii, Norwegii) opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania,

- w zamian za zbywane udziały (akcje) spółka zbywająca otrzyma udziały (akcje) spółki nabywającej lub udziały (akcje) spółki nabywającej wraz z zapłatą w gotówce w wysokości nie wyższej niż 10 proc. wartości nominalnej otrzymanych udziałów (akcji), a w razie braku wartości nominalnej – ich wartości rynkowej,

- w wyniku nabycia udziałów (akcji) spółka nabywająca uzyska bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są zbywane albo zwiększy ilość udziałów (akcji), gdy przed transakcją miała już bezwzględną większość praw głosu w tej spółce.

Trzeba mieć tu na uwadze, że nie jest istotne, czy zbywca (spółka A) w związku z wniesieniem udziałów (spółki B) do nabywcy (spółki C) uzyska bezwzględną większość praw głosu bądź ją zwiększy (w związku z objęciem udziałów w spółce C). Istotne jest natomiast, aby w związku z nabyciem udziałów (spółki B) nabywca (spółka C) osiągnął bezwzględną większość praw głosu (w spółce B) bądź jeżeli już ma taką większość, to ją zwiększył. Niespełnienie tego warunku powoduje, że nie wystąpi transakcja wymiany w rozumieniu art. 12 ust. 4d ustawy o CIT i podatkowe skutki takiej operacji powinny być rozliczone na zasadach ogólnych.

[srodtytul]Bez przychodu i bez kosztu[/srodtytul]

Przy spełnieniu wymienionych wyżej warunków do przychodów nie zalicza się wartości otrzymanych udziałów (akcji) w spółce zbywającej i w spółce nabywającej. Gdy zbycie będzie polegało na wniesieniu aportem udziałów (akcji), nie pojawi się przychód z objęcia udziałów (akcji), o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT. Jednocześnie wydatki na nabycie lub objęcie udziałów (akcji) przekazywanych innej spółce w wyniku zamiany udziałów nie będą kosztem uzyskania przychodu w momencie tej zamiany (tak wynika z art. 16 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT).

Będą one takim kosztem dopiero w momencie odpłatnego zbycia otrzymanych za nie udziałów (akcji).

Wówczas koszty będą mogły być ustalone zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 i art. 15 ust. 1k ustawy o CIT, tj. według:

- wydatków w formie gotówkowej na objęcie lub nabycie udziałów,

- nominalnej wartości objętych udziałów (akcji), z dnia ich objęcia – jeżeli te udziały (akcje) zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część,

- wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, wynikającej z ksiąg przedsiębiorstwa, określonej na dzień objęcia tych udziałów (akcji), nie wyższej jednak niż ich wartość nominalna z dnia objęcia.

[ramka][b]Przykład[/b]

Polska spółka z o.o. A wnosi aportem udziały spółki B BV z Holandii do spółki C GmbH w Niemczech. A kupiła udziały w B za równowartość 100 tys. zł. C w związku z nabyciem (w formie wniesionego do niej aportu) udziałów B osiągnie w niej bezwzględną większość praw głosu. W związku z tym mamy tu do czynienia z transakcją zamiany udziałów, o której mowa w art. 12 ust. 4d ustawy o CIT.

U A nie wystąpi przychód z objęcia udziałów (o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT) ani koszt jego uzyskania (w postaci wydatków na nabycie udziałów B).

Dopiero gdy A sprzeda w przyszłości udziały C, kosztem uzyskania przychodu z tego tytułu będzie 100 tys. zł (koszt nabycia udziałów w B).[/ramka]

[srodtytul]Zapłata gotówkowa[/srodtytul]

Jak już wspomniałem, z transakcją wymiany udziałów mamy do czynienia również, gdy (oprócz spełnienia pozostałych warunków) w zamian za zbywane udziały (akcje) spółka zbywająca otrzyma udziały (akcje) spółki nabywającej wraz z zapłatą w gotówce w wysokości nie wyższej niż 10 proc. wartości nominalnej otrzymanych udziałów (akcji) lub – w razie braku wartości nominalnej – wartości rynkowej tych udziałów (akcji).

Ta zapłata gotówkowa jest przychodem z udziału w zyskach osób prawnych (art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT). Jest ona opodatkowana tak jak wypłacana dywidenda (zob. DF z 4 czerwca 2009 r., „[link=http://www.rp.pl/artykul/314838.html]Jaki podatek pobierze spółka przy wypłacie dywidendy[/link]”). Może więc tu wchodzić w grę ustawowe zwolnienie z CIT, jeżeli zostaną spełnione warunki określone w art. 22 ust. 4 – 4b ustawy o CIT. Na spółce nabywcy ciążą obowiązki związane z poborem podatku jak również ze sporządzeniem i przesłaniem odpowiednich informacji i deklaracji (tak jak w przypadku wypłaty dywidendy).

Gdy spółka występuje jako zbywca i otrzymuje tę zapłatę, to rozlicza ją także tak jak otrzymaną dywidendę.

W szczególności może ona korzystać ze zwolnienia, gdy są spełnione warunki, o których mowa w art. 20 ust. 3, ust. 9 – 11 ustawy o CIT.

[ramka][b]Jak brzmi przepis[/b]

Zgodnie z art. 12 ust. 4d ustawy o CIT „w przypadku podatników dokonujących zbycia udziałów (akcji) jednej spółki kapitałowej innej spółce kapitałowej, jeżeli spółka nabywająca oraz spółka zbywająca (obejmująca) podlegają w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania oraz w zamian za zbywane udziały (akcje), spółka zbywająca otrzyma udziały (akcje) spółki nabywającej albo otrzyma udziały (akcje) spółki nabywającej wraz z zapłatą w gotówce w wysokości nie wyższej niż 10 proc. wartości nominalnej otrzymanych udziałów (akcji) lub – w przypadku braku wartości nominalnej – wartości rynkowej tych udziałów (akcji), a także jeżeli w wyniku nabycia udziałów (akcji):

1) spółka nabywająca uzyska bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są zbywane, albo

2) spółka posiadająca bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są zbywane, zwiększa ilość udziałów (akcji) w tej spółce

– do przychodów nie zalicza się wartości otrzymanych udziałów (akcji) w spółce zbywającej i w spółce nabywającej”. [/ramka]

[ramka][b]Transakcja między polskimi spółkami kapitałowymi[/b]

Czy omówione zasady opodatkowania transakcji zamiany udziałów (akcji) mogą mieć zastosowanie w sytuacji, gdy jej stronami będą tylko polskie spółki kapitałowe?

Ustanawiający je art. 12 ust. 4d ustawy o CIT wszedł w życie 1 maja 2004 r. Z przypisów do ustawy nowelizującej (z 20 kwietnia 2004 r.) wynika, że stanowił on częściowe wdrożenie dyrektywy 90/434/EWG w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów, dotyczących spółek różnych państw członkowskich (DzUrz WE L 225, z 20 sierpnia 1990 r.).

Według art. 1 tej dyrektywy każde państwo członkowskie ma obowiązek ją stosować do łączenia, podziałów, wydzieleń, wnoszenia aktywów oraz wymiany udziałów, w które zaangażowane są spółki z dwóch lub więcej państw członkowskich.

Warto dodać, że obecne brzmienie art. 12 ust. 4d ustawy o CIT zostało wprowadzone ustawą z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o CIT. Wynika ono z implementacji dyrektywy 2005/19/WE zmieniającej dyrektywę 90/434/EWG (zmiana ta doprecyzowała m.in., że termin nabycie udziałów obejmuje nabywanie dalszych udziałów, po nabyciu większości praw głosu).

To wskazywałoby, że art. 12 ust. 4d ustawy o CIT, określający skutki podatkowe wymiany udziałów, został wprowadzony w celu zapewniania neutralności tych transakcji zawieranych między spółkami z dwu lub więcej państw członkowskich. Jego wprowadzenie było bowiem implementacją dyrektywy dotyczącej transakcji między spółkami z dwu lub więcej państw członkowskich.

[b]Niemniej z literalnego brzmienia art. 12 ust. 4d ustawy o CIT wynika, że transakcja ta może być dokonywana również tylko między polskimi spółkami kapitałowymi. Przepis nie zawiera bowiem ograniczeń w tym zakresie. [/b][/ramka]