Fiskus będzie mógł wcześniej przystąpić do ściągania podatku, jeśli uprawdopodobni, że zobowiązanie wynikające z decyzji może nie zostać wykonane, bo np. przedsiębiorca sprzedaje swój majątek.

Zgodnie z art. 239a [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] (wchodzącym w życie 1 stycznia 2009 r.) decyzja nieostateczna (czyli taka, na którą podatnik może złożyć odwołanie) nie podlega wykonaniu. Chyba że nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności.

[srodtytul]Kiedy natychmiastowa egzekucja[/srodtytul]

O tym, kiedy decyzji może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, mówi art. 239b ordynacji podatkowej. Aby było to możliwe, organ podatkowy musi uprawdopodobnić (czyli ma łatwiejsze zadanie niż przy udowodnieniu), że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane. Oprócz tego niezbędne będzie wykazanie, że zaistniała przynajmniej jedna z wymienionych okoliczności:

- organ podatkowy ma informacje, z których wynika, że wobec podatnika toczy się postępowanie egzekucyjne dotyczące innych należności pieniężnych, lub

- podatnik nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub

- podatnik zbywa majątek znacznej wartości, lub

- okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż trzy miesiące.

[srodtytul]Urząd musi uprawdopodobnić[/srodtytul]

Niestety, przesłanki te są mocno niedookreślone, przez co powstaje niebezpieczeństwo, że dla urzędów będą bardzo „pojemne”. Innymi słowy organy podatkowe mogą je traktować jako podstawę nadania decyzjom rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacjach wątpliwych. Fiskus musi jednak pamiętać, że nie wystarczy mu zaistnienie jednej z czterech wymienionych przesłanek. Aby nadać decyzji rygor natychmiastowej wykonalności, musi jeszcze uprawdopodobnić, że istnieje obawa, iż zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane.

Rygoru natychmiastowej wykonalności nie można nadać decyzjom wydanym podatnikom, którzy zastosowali się do interpretacji i którzy przed wydaniem decyzji złożyli wniosek o zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji.

[srodtytul]Ostateczna jest wykonywana...[/srodtytul]

Zasada wstrzymania wykonania dotyczy decyzji nieostatecznych, tj. takich, w stosunku do których biegnie jeszcze termin na złożenie odwołania, albo decyzji, na które podatnik złożył odwołanie.

Po upływie terminu na złożenie odwołania decyzja wydana przez organ pierwszej instancji staje się decyzją ostateczną. Jest nią również decyzja wydana po przeprowadzeniu postępowania odwoławczego przez np. izbę skarbową. Zgodnie z art. 239e ordynacji podatkowej decyzja ostateczna podlega wykonaniu, ale można wstrzymać jej wykonanie.

[srodtytul]...chyba że wnieśliśmy skargę[/srodtytul]

Zatem przy decyzjach ostatecznych zasadą jest, że są one wykonywane, ale wyjątkowo można wstrzymać egzekucję w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego. O wstrzymaniu postanawia w takim wypadku organ pierwszej instancji (np. urząd skarbowy). Wtedy nie egzekwuje podatku do chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego.

[srodtytul]Kiedy można wstrzymać[/srodtytul]

Okoliczności, które mogą spowodować wstrzymanie wykonania decyzji ostatecznej, wskazuje art. 239f ordynacji podatkowej. Może to nastąpić:

- na wniosek – po przyjęciu zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę, o którym mowa w art. 33d § 2 – do wysokości zabezpieczenia i na czas jego trwania, lub

- z urzędu – po prawomocnym wpisie hipoteki przymusowej lub wpisie zastawu skarbowego korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia, które zabezpieczają wykonanie zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę – do wysokości odpowiadającej wartości przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego.

[srodtytul]Najpierw zabezpieczenie[/srodtytul]

Użycie w art. 239f § 1 ordynacji podatkowej sformułowania „organ podatkowy pierwszej instancji wstrzymuje wykonanie decyzji” sugeruje, że urząd jest zobowiązany do wstrzymania wykonania w każdym wypadku, w którym spełnione są wyżej wymienione przesłanki, np. przyjęto zabezpieczenie, o którym mowa w art. 33d § 2. Musimy jednak pamiętać, że nie wystarczy tu samo złożenie zabezpieczenia. Przesłanką wstrzymania jest jego przyjęcie przez organ podatkowy, co następuje w trybie i na zasadach przewidzianych w art. 33d ordynacji podatkowej. Jeżeli urząd zabezpieczenia nie przyjmie, nie ma podstaw do wstrzymania wykonania decyzji.

[srodtytul]Dwa tygodnie na załatwienie[/srodtytul]

Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji powinien być załatwiony bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni. Inaczej wykonanie decyzji zostaje wstrzymane do czasu doręczenia postanowienia w sprawie przyjęcia zabezpieczenia. Chyba że przyczyny niezałatwienia wniosku w terminie zostały spowodowane przez podatnika.

Sprawa wstrzymania wykonania decyzji jest załatwiana w formie postanowienia, na które służy zażalenie.

[srodtytul]Wstrzymać może też sąd[/srodtytul]

Przepisy przewidują zamknięty katalog przesłanek wstrzymania wykonania decyzji ostatecznej: przyjęcie zabezpieczenia, wpis hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. Nie ma już możliwości wstrzymania wykonania decyzji na podstawie takich przesłanek jak ważny interes strony lub interes publiczny. Jeśli jednak podatnik złożył skargę do sądu, będzie mógł skorzystać z instytucji wstrzymania wykonania decyzji na zasadach i w trybie przewidzianym w art. 61 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=166935]prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[/link], jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.

[ramka][b] Zapłata później, ale z odsetkami[/b]

Wstrzymanie wykonania decyzji nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę. Jeśli w nieostatecznej decyzji została określona zaległość, to zostanie ona ujawniona w zaświadczeniu o niezaleganiu w podatkach (lub stwierdzającym stan zaległości podatkowych) mimo czasowego braku obowiązku zapłaty.

Wyjątkiem są decyzje, o których mowa w art. 14m § 3 i w art. 239d ordynacji podatkowej, wydane podatnikom, którzy zastosowali się do interpretacji i którzy przed wydaniem decyzji złożyli wniosek o zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji. Zgodnie z art. 306e § 6 ordynacji podatkowej w takiej sytuacji uznaje się, że do czasu wydania ostatecznej decyzji nie istnieje zaległość podatkowa.

Oczywiście wstrzymanie egzekucji nie pozbawia podatnika możliwości dobrowolnego wykonania decyzji.[/ramka]

Mariusz Marecki jest doradcą podatkowym, dyrektorem w zespole postępowań podatkowych ProcewaterhouseCoopers,

Tomasz Rolewicz jest doradcą podatkowym, menedżerem w zespole postępowań podatkowych ProcewaterhouseCoopers