Znowelizowana 30 maja 2008 r. [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=276291]ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych (DzU nr 118, poz. 746)[/link], która weszła w życie 4 sierpnia, zwiększyła dopuszczalny maksymalny obszar wszystkich stref w Polsce z 12 tys. do 20 tys. ha i wprowadziła kryteria ustanawiania strefy na tzw. gruntach prywatnych, tj. stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste prywatnych osób fizycznych lub prawnych.

[srodtytul]Także grunt prywatny[/srodtytul]

Zasadą jest, że specjalną strefę ekonomiczną ustanawia się na gruntach należących do zarządzającego strefą, Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku komunalnego albo będących w użytkowaniu wieczystym zarządzającego. W pewnych okolicznościach dopuszczalne jest objęcie strefą gruntów prywatnych.

Do 4 sierpnia okolicznościami tymi były „ważne względy gospodarcze”. Tę nieprecyzyjną przesłankę zastąpiły określone warunki, z których co najmniej jeden musi spełnić inwestycja mająca powstać na gruntach włączonych do strefy. Tymi warunkami są:

- utworzenie określonej liczby miejsc pracy lub poniesienie nakładów inwestycyjnych o określonej wartości,

- uruchomienie wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług,

- inwestycja będzie dotyczyć usług badawczo-rozwojowych, informatycznych, rachunkowości i kontroli ksiąg, księgowości (z wyłączeniem deklaracji podatkowych) lub centrów telefonicznych,

- realizacja rozpoczętej inwestycji będzie wymagała zwiększenia terenu strefy o nie więcej niż 2 ha.

[srodtytul]W rozporządzeniu, którego nie ma[/srodtytul]

Ustawa upoważniła Radę Ministrów do wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów, których spełnienie umożliwi objęcie specjalną strefą ekonomiczną gruntów prywatnych. Projekt tego aktu dostępny na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki, które opracowuje jego tekst, zakładał jego wejście w życie najpierw 15, a następnie 30 września. Prace przedłużają się jednak i nie jest znany termin ich zakończenia. Ostatni zakładany w resorcie termin wejścia w życie (31 października) też nie został dotrzymany.

Projekt nie przesądza rzecz jasna treści przepisów, które ostatecznie wejdą w życie. Daje jednak pojęcie o kierunku, w jakim zmierza, i z tej przyczyny jest wart omówienia.

[srodtytul]Według jakich kryteriów[/srodtytul]

Kryterium minimalnych parametrów inwestycji. Zobowiązanie inwestora do utworzenia nowych miejsc pracy lub poniesienia kosztów kwalifikowanych inwestycji ma być zróżnicowane w zależności od poziomu bezrobocia w danym powiecie względem średniej krajowej. Przewiduje się kilka przedziałów poziomu bezrobocia i w ich ramach kwantyfikację obowiązków inwestycyjnych: od co najmniej 50 nowych miejsc pracy lub kosztów kwalifikowanych inwestycji w wysokości co najmniej 19 mln zł w powiatach ze stopą bezrobocia z najwyższego przedziału, do 250 miejsc pracy lub 160 mln zł kosztów w powiatach, gdzie stopa bezrobocia nie przekracza średniej krajowej.

Ocena spełniania tych kryteriów będzie dokonywana na podstawie danych dotyczących stopy bezrobocia w powiecie ogłoszonych przez prezesa GUS na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego o pięć miesięcy miesiąc, w którym Rada Ministrów uchwaliła rozporządzenie zmieniające granice danej strefy. Inwestor, kierując wniosek o objęcie jego gruntu działaniem strefy, w istocie nie będzie mógł być pewien, czy na tak określony dzień spełni wymagane kryterium.

Wydaje się, że spośród kryteriów branych pod uwagę przy rozszerzaniu stref, w ramach których zaproponowano stosunkowo niskie parametry ilościowe inwestycji, priorytetem prawodawcy będzie przede wszystkim rodzaj prowadzonej działalności.

Kryterium innowacyjności. Inwestycja na gruncie prywatnym spełni to kryterium, jeśli w jej wyniku rozpocznie się wytwarzanie nowych albo znacząco ulepszonych towarów niewytwarzanych na rynku polskim lub takich usług nieoferowanych w regionie albo zostaną wprowadzone nowe rozwiązania technologiczne niestosowane dotychczas lub stosowane na rynku polskim nie dłużej niż rok. Spełnienie kryterium potwierdzać mają opinie co najmniej dwóch jednostek naukowych (uczelnie, placówki naukowe PAN, międzynarodowe instytuty badawcze, jednostki i centra badawczo-rozwojowe itd.).

Katalog ten w zasadzie wyklucza przedłożenie przez inwestorów opinii zagranicznej jednostki naukowej, może więc powstać praktyczna kwestia, czy znajdą się w Polsce właściwe przedmiotowo dwie jednostki naukowe, które będą w stanie wydać opinię w wąsko wyspecjalizowanej lub całkowicie nowej na rynku polskim dziedzinie produkcji.

Poza cechą innowacyjności taka inwestycja powinna przewidywać utworzenie co najmniej 30 nowych miejsc pracy oraz poniesienie kosztów kwalifikowanych o wartości co najmniej 20 mln zł.

Kryterium wspierania badań i rozwoju oraz sektora nowoczesnych usług. Jeśli chodzi o usługi badawczo-rozwojowe, to wystarczy zaplanowanie przez inwestora utworzenia co najmniej 50 nowych miejsc pracy lub poniesienia kosztów kwalifikowanych o wartości co najmniej 10 mln zł, by spełnić kryteria do włączenia gruntu prywatnego w granice specjalnej strefy ekonomicznej.

W odniesieniu do inwestycji w dziedzinie usług informatycznych, rachunkowości i kontroli ksiąg, księgowych oraz centrów telefonicznych zobowiązania inwestora wynosić mają minimum 150 miejsc pracy lub 20 mln zł kosztów kwalifikowanych inwestycji.

Kryterium niezbędności terenu. Przewiduje się, że objęcie specjalną strefą ekonomiczną gruntu prywatnego może mieć miejsce, jeśli następuje w celu pełnej realizacji rozpoczętej wcześniej na terenie strefy inwestycji, a powierzchnia gruntu nie przekracza 2 ha.

W istocie więc nie jest to uszczegółowienie kryterium ustawowego. Dopiero z uzasadnienia projektu wynika, że prawodawca chce objąć tymi przepisami sytuacje, gdy zwiększenie terenu przeznaczonego na realizację inwestycji już podjętej w strefie jest uzasadnione wystąpieniem nieznanych wcześniej technicznych przeszkód w prowadzeniu inwestycji albo zachodzi potrzeba zwiększenia powierzchni magazynowej czy budowy obiektów towarzyszących (parkingi, bocznice kolejowe, budynki socjalne). Kryterium to zostało ujęte bardzo ogólnie i może być różnie rozumiane. Uzasadnienie projektu może stanowić pewną regułę interpretacyjną, jednak to praktyka stosowania tych przepisów pokaże, jakie przypadki zarządzający strefami i Ministerstwo Gospodarki będą faktycznie do tego kryterium kwalifikować.

[srodtytul]Łatwiej w Polsce południowej i wschodniej[/srodtytul]

Wszystkie wskazane kryteria posługujące się wielkością zatrudnienia i wartością kosztów kwalifikowanych inwestycji ulegają obniżeniu o 30 proc. w województwach: warmińsko-mazurskim, podlaskim, świętokrzyskim, lubelskim i podkarpackim. Tam sprostanie kryterium ilościowemu może być dla inwestorów realne.

Na pozostałych obszarach, zwłaszcza tam, gdzie stopa bezrobocia jest stosunkowo niska, inwestorzy zamierzający skorzystać z pierwszego z omawianych kryteriów mogą mieć problemy ze spełnieniem minimalnych parametrów inwestycji. Należy je bowiem ocenić jako wysokie. Z uzasadnienia projektu wynika, iż prawodawca świadomie zachęca inwestorów do korzystania raczej z kryteriów preferujących innowacyjność i nowoczesność. W branżach tradycyjnych może w rezultacie wystąpić zjawisko zahamowania napływu inwestorów do tych powiatów, gdzie wymagane będą ostrzejsze parametry inwestycji.

[srodtytul]Nie ma przepisów, są wątpliwości[/srodtytul]

Wraz z rozpoczęciem prac nad nowelizacją ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych Ministerstwo Gospodarki, powołując się na wyczerpywanie się zasobów gruntów inwestycyjnych, wstrzymało rozpatrywanie wniosków o rozszerzenie stref do czasu wejścia w życie nowych przepisów. Ponieważ nadal trwają prace nad aktami wykonawczymi do nich, nie ma obecnie prawnej możliwości rozszerzenia strefy o grunt prywatny. Wiele miesięcy oczekiwania wywołuje zrozumiałe zniecierpliwienie inwestorów planujących przedsięwzięcia w strefach w celu skorzystania z dostępnej tu atrakcyjnej formy pomocy publicznej w postaci zwolnień podatkowych. Na nowe przepisy czekają też władze lokalne konkurujące o nowe inwestycje. Przy braku oficjalnych deklaracji Ministerstwa Gospodarki trudno przewidzieć, czy do końca roku ten stan zawieszenia się zmieni. Z pewnością brak rozporządzenia stanowić będzie istotny czynnik hamujący rozwój stref.

Ponieważ zgodnie z obowiązującymi przepisami zakończenie działania stref nastąpi w ciągu lat 2016 – 2017, powstają obawy co do możliwości pełnego wykorzystania zwolnienia podatkowego w strefie. Pewną nadzieję daje tu wydłużenie działania stref do końca 2020 r., zgodnie z projektami rozporządzeń w sprawie poszczególnych stref, ale i te akty znajdują się nadal w fazie opracowania.

Co równie istotne, wejście w życie rozporządzenia w sprawie kryteriów obejmowania gruntów prywatnych działaniem stref ekonomicznych w projektowanym brzmieniu może wywołać w praktyce jego stosowania wiele wskazanych wątpliwości. Dopiero zatem czas pokaże, czy mające stymulować rozwój stref nowe przepisy rzeczywiście spełnią swą rolę.

[link=http://]Małgorzata Lesiak-Ćwikowska jest aplikantką radcowską w Hogan & HartsonHalina Więckowska jest radcą prawnym w Hogan & Hartson[/link]