Stanowisko urzędów popierają też sądy. Spójrzmy na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 kwietnia 2008 r. (I FSK 505/07), uchylający wcześniejsze orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. Sąd I instancji przyznał rację podatnikowi i uznał, że wniesienie środków trwałych aportem do spółki nie powoduje obowiązku korekty VAT naliczonego (odliczonego przy ich nabyciu), ponieważ nie można uznać takiej czynności za zmianę przeznaczenia (tj. za rozpoczęcie ich wykorzystywania do sprzedaży nieopodatkowanej). Jednak NSA podzielił stanowisko organów podatkowych.

Czy wyrok NSA jest rzeczywiście niekorzystny dla podatników? Tak się wydaje po jego wstępnej analizie. Interpretując art. 91 ust. 1 – 7 ustawy o VAT, NSA uznał bowiem, że błędny jest pogląd, zgodnie z którym obowiązek korekty spoczywa wyłącznie na tych podatnikach, którzy wykorzystują kupione towary jednocześnie do czynności opodatkowanych i zwolnionych, a nie odnosi się w ogóle do podatników, którzy w momencie nabycia towaru prowadzili jedynie sprzedaż opodatkowaną, po czym nabyty towar posłużył czynności zwolnionej od podatku (np. aportu).

Niemniej jednak w uzasadnieniu do wyroku NSA zwrócił uwagę na niezwykle istotną kwestię, która nie została wcześniej poruszona przez WSA w Olsztynie. Powołując się na publikację prasową (R. Namysłowski, „Wniesienie aportem środków trwałych a podatek naliczony – glosa do wyroku WSA w Olsztynie z 7 grudnia 2006 r.”, „Prawo i podatki”, wydanie specjalne 2007), stwierdził, że dla prawidłowego rozstrzygnięcia spornego zagadnienia istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, czy polskie przepisy zwalniające z opodatkowania aporty (tj. § 8 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia ministra finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług) są zgodne ze wspólnotowymi regulacjami. Kwestia ta była poza zakresem rozpoznania przez NSA, powinna jednak zostać uwzględniona przy ponownym rozpatrzeniu sprawy przez sąd I instancji.

Tak więc rozstrzygnięcie problemu korekty podatku naliczonego przy aporcie powinna poprzedzić analiza zgodności polskich przepisów zwalniających tę czynność z opodatkowania z europejskimi uregulowaniami. Wniosek wynikający z takiej analizy jest jednoznaczny: wprowadzając zwolnienie z VAT dla wkładów niepieniężnych, Polska naruszyła przepisy prawa wspólnotowego. Żaden bowiem z przepisów dyrektywy 2006/112/WE (podobnie zresztą jak poprzedzającej ją VI dyrektywy) nie upoważnia państw członkowskich do wprowadzenia zwolnienia z VAT dla aportu.

Jak ta konstatacja przekłada się na kwestię odliczenia podatku naliczonego? Przypomnijmy, że zgodnie z jedną z podstawowych zasad VAT prawo do odliczenia przysługuje podatnikowi tylko w takim zakresie, w jakim nabywane przez niego towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W przypadku zatem gdy towary i usługi są wykorzystywane do czynności zwolnionych z opodatkowania, podatek VAT zapłacony przy ich nabyciu jest zasadniczo „nieodliczalny”.

Niemniej jednak, jak wskazuje orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zasada ta ma zastosowanie wyłącznie w przypadku zwolnień zgodnych z prawem wspólnotowym. Zdaniem ETS podatnicy nie mogą ponosić negatywnych konsekwencji naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie. Jeżeli wprowadza zwolnienie w odniesieniu do czynności, która na gruncie dyrektywy jest opodatkowana, nie powinno to wpływać na ograniczenie prawa do odliczenia podatku VAT. W opinii ETS w takim wypadku podatnicy mogą powoływać się bezpośrednio na przepisy wspólnotowe przyznające im prawo do odliczenia podatku naliczonego. Stanowisko takie zostało zaprezentowane przez Trybunał m.in. w orzeczeniach w sprawach C-150/99 (Stockholm Lindopark AB) oraz C-305/01 (MKG-Kraftfahrzeuge-Factory GmbH).

Jeżeli zatem wprowadzone przez państwo członkowskie zwolnienie z opodatkowania jest niezgodne z prawem wspólnotowym, w praktyce powinno wywoływać skutki analogiczne do stawki VAT 0 proc. Dlatego też to, że polski ustawodawca wprowadził niezgodne z dyrektywą zwolnienie z VAT dla aportu, nie powinno wiązać się, moim zdaniem, z negatywnymi konsekwencjami dla podatników dokonujących takiej czynności; w szczególności nie powinien być na nich nakładany obowiązek korekty odliczonego uprzednio VAT.

Co ciekawe, do tej pory polskie sądy nie zauważały kwestii zgodności polskich przepisów zwalniających z VAT wkłady niepieniężne z uregulowaniami unijnymi. Miejmy nadzieję, że rozpoznając ponownie omawianą sprawę, WSA w Olsztynie dokona szczegółowej analizy tego problemu, a także uwzględni wskazówki interpretacyjne przedstawione w przytoczonych orzeczeniach ETS.

Autor jest doradcą podatkowym w poznańskim biurze Ernst & Young