Mówi o nich ustawa o urzędach i izbach skarbowych. Obecnie mamy 20 tzw. dużych urzędów.
O tym, czy właściwy dla przedsiębiorcy jest duży urząd skarbowy, decydują trzy przesłanki. Żadna z nich nie dotyczy jednak osób fizycznych.
Po pierwsze to, że dla podatnika właściwy będzie duży urząd skarbowy, może być skutkiem posiadania przez niego określonego statusu organizacyjnego. Dotyczy to podatkowych grup kapitałowych, banków, zakładów ubezpieczeń, oddziałów lub przedstawicielstw zagranicznych jednostek, towarzystw i funduszy inwestycyjnych i emerytalnych, a także podmiotów, których działalność związana jest z regulowanym obrotem papierami wartościowymi.
Po drugie właściwość dużego urzędu może być wynikiem uzyskania w roku podatkowym przychodów netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług w wysokości 5 mln euro. Pamiętajmy jednak, że przychody trzeba rozumieć tu zgodnie z ustawą o rachunkowości, a nie ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych. Na przykład przychodem podatnika będą naliczone odsetki, a nie odsetki faktycznie przez niego uzyskane. Ponadto, skoro mowa jest o przychodach ze sprzedaży, to oczywiście trzeba pominąć przychody z otrzymanych darowizn i innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.
Uzyskane przychody przeliczamy na euro według kursu NBP obowiązującego na ostatni dzień danego roku podatkowego.
Trzecią grupą podatników podlegających pod duże urzędy skarbowe są podmioty posiadające powiązania kapitałowe z zagranicą. Powiązania te mogą mieć różny charakter. Ustawodawca przyjął, niestety, niejednolite kryteria skutkujące uzyskaniem statusu dużego podatnika.
W pierwszej kolejności powiązanie może polegać na bezpośrednim lub pośrednim zarządzaniu polskim rezydentem (bez sprawowania kontroli) przez zagraniczną jednostkę albo zarządzaniu lub kontroli wykonywanych przez polskiego podatnika wobec obcego podmiotu. Powiązanie może mieć też charakter kapitałowy. Nie jest jasne, dlaczego w przypadku zagranicznych udziałowców konieczne jest posiadanie co najmniej 5 proc. udziału (w przeliczeniu na prawa głosu) w polskim podmiocie, bo w sytuacji gdy to polski podatnik ma udział w kapitale obcego podmiotu, wielkość tego udziału nie ma już żadnego znaczenia. Innymi słowy nawet dysponowanie przez polskiego podatnika jedną akcją w spółce zagranicznej spowoduje, że trzeba będzie przerejestrować się do dużego urzędu skarbowego.
Treść przepisów ustawy o urzędach i izbach skarbowych pozwala twierdzić, że powiązanie kapitałowe we wspomnianych przypadkach może mieć charakter wyłącznie bezpośredni. Jest jednak i trzeci rodzaj powiązań. Występuje wtedy, gdy podmiot krajowy (duży podatnik) bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu lub kontroli albo posiada udział zarówno w polskiej, jak i zagranicznej jednostce. W tym wypadku wielkość udziału kapitałowego w podmiotach zależnych nie jest istotna, a brzmienie przepisów nie pozwala wykluczyć interpretacji, że także powiązanie pośrednie będzie tu miało znaczenie.
Dlaczego w tak zróżnicowany sposób są sformułowane warunki dotyczące powiązania podmiotów, skutkującego uzyskaniem statusu dużego podatnika, nie wiadomo. Skoro intencją ustawodawcy było zapewnienie wyspecjalizowanego nadzoru w celu przeciwdziałania transferowi dochodów, to powinien posłużyć się definicją powiązań określoną w art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT). Tymczasem teraz istnieje możliwość, że dwie firmy będą powiązane w rozumieniu przepisów ustawy o urzędach i izbach skarbowych, a będą traktowane jako niepowiązane na gruncie ustawy o CIT i odwrotnie.
Zmiana urzędu skarbowego następuje z dniem 1 stycznia roku następnego po tym, w którym miało miejsce zakwalifikowanie do jednej z kategorii podatników wskazanych w ustawie o urzędach i izbach skarbowych. Od zasady tej jest jednak wyjątek: gdy o zmianie właściwości decyduje fakt osiągnięcia przychodów w wysokości przekraczającej 5 mln euro. Kwota ta musi wynikać z zatwierdzonego sprawozdania finansowego, a tego dokonuje się z reguły w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrotowego. W konsekwencji zmiana naczelnika urzędu skarbowego następuje od 1 stycznia jeszcze kolejnego roku, czyli drugiego roku następującego po roku osiągnięcia wspomnianego obrotu.
Co mają zrobić firmy rozpoczynające działalność gospodarczą? Który organ podatkowy będzie dla nich właściwy?
Art. 5a ust. 4 ustawy o urzędach i izbach skarbowych mówi, że w zasadzie nowo utworzony podatnik podlegający pod duży urząd skarbowy ma obowiązek dokonania rejestracji już w tym organie podatkowym. Nie dotyczy to jednak podmiotów powiązanych z zagranicą. Ci podatnicy będą musieli zawsze zarejestrować się w zwykłym (właściwym wyłącznie ze względu na siedzibę podatnika) urzędzie skarbowym po to, by z początkiem następnego roku przerejestrować się do dużego urzędu. Poza tym konieczne jest jeszcze zawiadomienie o tej zmianie przesłane do dotychczasowego organu podatkowego.
Ustawodawca nie wziął pod uwagę, że powiązanie z zagranicą może istnieć od samego początku funkcjonowania spółki lub też może do niego dojść w trakcie działalności podatnika, co wymaga odrębnych regulacji. Funkcjonujące obecnie rozwiązania dyskryminują tych podatników, którzy zostali utworzeni przez zagraniczne podmioty lub którzy na utworzenie kapitału zakładowego otrzymali aport w postaci udziałów lub akcji w obcych jednostkach. Można więc twierdzić, że przy powiązaniach międzynarodowych istniejących od samego początku działalności polskiego podatnika musi on faktycznie dokonać podwójnej rejestracji.
Autor jest doradcą podatkowym w Spółka Doradztwa Podatkowego Ożóg i Wspólnicy
