Wydatki i wpływy w walutach przeliczamy według różnych kursów

Panuje przekonanie, że od 1 stycznia 2007 r. przeliczenie przeprowadzane jest zawsze po średnim kursie NBP z dnia poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub dzień poniesienia kosztów. Jest ono jednak błędne. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof) mówią bowiem, że w niektórych sytuacjach przeliczenie odbywa się po średnim kursie NBP z danego dnia, a w innych po średnim kursie NBP z dnia poprzedniego.

Zasady przeliczania przychodów w walucie obcej określają art. 11 ust. 3 i 4 oraz art. 14 ust. 1a updof. Przepisy te mówią, że przychody:

- z pozarolniczej działalności gospodarczej przeliczane są na złote według kursu średniego NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodów,

- z wszystkich innych źródeł (a więc m.in. ze stosunku pracy, z działalności wykonywanej osobiście, z działów specjalnych produkcji rolnej, z nieruchomości itp.) przeliczane są na złote według kursów z dnia otrzymania lub pozostawienia do dyspozycji podatnika, ogłaszanych przez bank, z którego usług korzystał podatnik, i mających zastosowanie przy kupnie walut; jeżeli podatnik nie korzysta z usług banku, przychody przeliczane są na złote według średniego kursu NBP z dnia uzyskania przychodów.

Jan K. podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Uzyskuje przychody z Wielkiej Brytanii. 22 sierpnia 2007 r. uzyskał przychód ze stosunku pracy oraz przychody z działalności gospodarczej. Przychody:

- ze stosunku pracy powinien przeliczyć po kursie kupna banku (z którego usług korzysta) z 22 sierpnia 2007 r., a jeśli nie korzystał z usług banku – przeliczenia powinien dokonać po średnim kursie NBP z 22 sierpnia 2007 r. (z dnia uzyskania przychodów);

- z działalności gospodarczej – po średnim kursie NBP z 21 sierpnia 2007 r. (z dnia poprzedzającego dzień uzyskania przychodów).

Zasady przeliczenia kosztów uzyskania przychodów poniesionych w walucie obcej określa art. 22 ust. 1 updof. Przepis ten mówi, że poniesione koszty przelicza się na złote polskie według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich kosztów bez względu na to, jakiego źródła przychodów dotyczą. Odnosi się więc zarówno do kosztów związanych z przychodami z pozarolniczej działalności gospodarczej, jak i do kosztów związanych np. z przychodami z nieruchomości, kapitałów pieniężnych czy działów specjalnych produkcji rolnej. Regulacja ta powoduje jednak, że w niektórych sytuacjach podatnik powinien inne zasady stosować do przeliczenia przychodów, inne do przeliczania kosztów poniesionych w obcej walucie.

Tomasz S. osiąga przychody z działów specjalnych produkcji rolnej. 3 czerwca uzyskał z tego tytułu przychód w euro. Jednocześnie tego samego dnia poniósł koszty, również w euro. Powinien zatem przychody przeliczyć po kursie kupna banku z 3 czerwca, a jeśli nie korzystał z usług banku – po kursie średnim NBP z 3 czerwca (z dnia osiągnięcia przychodu). Koszty uzyskania przychodów powinien natomiast przeliczyć po średnim kursie NBP z 2 czerwca (a więc z dnia poprzedzającego dzień poniesienia kosztów uzyskania przychodów).

O rozbieżnościach w przeliczaniu kwot wyrażonych w walutach obcych powinni pamiętać również płatnicy podatku dochodowego od wypłacanych przez siebie przychodów (np. zleceniodawcy, pracodawcy). Z analizy przepisów wynika bowiem, że np. wynagrodzenie wypłacone pracownikowi w walucie obcej przeliczają oni po innym kursie przy ustaleniu przychodu pracownika, a po innym przy zaliczaniu wspomnianej kwoty do kosztów uzyskania przychodów.

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą. Oddelegował na trzy miesiące swojego pracownika do pracy w Belgii. 10 lutego wypłacił mu wynagrodzenie w euro (przelewem na rachunek bankowy pracownika). W takim wypadku:

- ustalając przychód u pracownika, przelicza go po kursie kupna banku, z którego usług korzysta pracownik, z 10 lutego (ewentualnie po średnim kursie NBP z 10 lutego, jeżeli nie jest możliwe zastosowanie kursu kupna banku);

- ustalając koszty uzyskania przychodów z działalności gospodarczej przelicza koszt tego wynagrodzenia po średnim kursie NBP z 9 czerwca (z dnia poprzedzającego dzień poniesienia kosztów). Do tego podatnik powinien ująć w księgach dodatnie lub ujemne różnice kursowe. W efekcie więc kwota ujęta w kosztach uzyskania przychodów przez pracodawcę może różnić się od kwoty przychodu u pracownika.

O tym, jak przeliczać podatek wyrażony w obcej walucie, mówi art. 11a updof. Z przepisu tego wynika, że kwotę zagranicznego podatku przelicza się na złote polskie według kursów z dnia otrzymania lub pozostawienia do dyspozycji podatnika ogłaszanych przez bank, z którego usług korzystał podatnik, i mających zastosowanie przy kupnie walut. Jeżeli podatnik nie korzysta z usług banku, przychody przelicza się na złote według średniego kursu NBP z dnia uzyskania przychodów. Zasada ta dotyczy wszystkich osób fizycznych bez względu na źródło przychodów, od których podatek jest potrącany. Odnosi się ona również do podatku dochodowego zapłaconego za granicą od przychodów z działalności gospodarczej.

Podatnik osiąga przychody z działalności gospodarczej w Polsce i Austrii. Do dochodów osiągniętych w Austrii zastosowanie ma metoda proporcjonalnego odliczenia. W takiej sytuacji podatnik powinien:

- przychody osiągnięte w Austrii przeliczać po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przychodów,

- koszty poniesione za granicą przeliczać po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień poniesienia kosztów,

- podatek dochodowy zapłacony w Austrii przy obliczaniu podatku do zapłaty w Polsce przeliczać po kursie średnim NBP z dnia zapłaty austriackiego podatku.

Mateusz Z. podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. 8 kwietnia uzyskał z Niemiec przychód z umowy-zlecenia. Zakładając, że koszty związane z tą umową ustala zgodnie z art. 22 ust. 10 updof (a więc w wysokości faktycznie poniesionej), powinien:

- przychody z umowy-zlecenia zawartej z niemiecką spółką przeliczyć po kursie kupna banku, z którego usług korzysta, z 8 kwietnia 2007 r., a jeżeli nie korzystał z usług banku – po średnim kursie NBP z 8 kwietnia 2007 r. (z dnia uzyskania przychodów);

- koszty uzyskania przychodów związane z tą umową przeliczać po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień poniesienia poszczególnych wydatków; gdyby podatnik ustalał koszty w formie zryczałtowanej, nie miałby problemu z ich przeliczaniem na walutę polską;

- podatek zapłacony (potrącony) w Austrii dla celów obliczenia podatku do zapłaty w Polsce przeliczać po średnim kursie NBP z dnia zapłaty (potrącenia) podatku.

Pamiętajmy, że nie zawsze – przy przeliczaniu wartości wyrażonych w walutach obcych – ma zastosowanie kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień powstania przychodu lub poniesienia kosztu. Aby zatem prawidłowo określić, jaki kurs należy w danym wypadku zastosować, powinniśmy za każdym razem analizować dokładnie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Konieczne jest przy tym ustalenie odrębnie, jaki kurs walut ma zastosowanie dla przeliczania przychodów, a jaki do przeliczania kosztów i podatku.