Obowiązująca od 1 marca 2009 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A71A9D09B2778144CAF2344EEF39D262?id=296270]ustawa o podatku akcyzowym[/link] istotnie zmodyfikowała zasady opodatkowania akcyzą energii elektrycznej, w tym usuwając najistotniejszą niezgodność z prawem wspólnotowym polegającą na konieczności rozliczania akcyzy przez producentów energii, a nie jej dystrybutorów.

Jednocześnie wprowadziła jednak wiele regulacji, które okazały się niejasne, trudne do zastosowania w praktyce, zawierały też błędy legislacyjne. Nowelizacja ustawy, której wejście w życie jest planowane na 1 kwietnia 2010 r. (z licznymi wyjątkami), ma usunąć te niedociągnięcia legislacyjne.

Oto najistotniejsze z planowanych zmian, wynikających z projektu Ministerstwa Finansów z 25 stycznia 2010 r. przekazanego do rozpatrzenia przez komitet stały Rady Ministrów.

[srodtytul]Doprecyzowanie zasady jednokrotności poboru[/srodtytul]

W obecnie obowiązujących przepisach nie przewidziano zasady jednokrotności poboru akcyzy w odniesieniu do energii elektrycznej (zawarta w art. 8 ustawy reguła dotyczy innych wyrobów akcyzowych).

Mimo że zasada ta wynika ze wspólnotowych reguł konstrukcyjnych tego podatku, to jednak brak wyraźnego uregulowania w odniesieniu do energii elektrycznej mógł w praktyce prowadzić do podwójnego opodatkowania energii akcyzą.

Projektowana nowelizacja naprawia ten błąd.

Zgodnie z planowanym art. 9 ust. 3 ustawy, jeżeli w stosunku do energii elektrycznej powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności opodatkowanych akcyzą, nie powstaje już obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności opodatkowanej, jeśli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości (chyba że przepisy ustawy akcyzowej stanowią inaczej).

Zmiana ta pozwoli zatem wyeliminować część wątpliwości pojawiających się w praktyce, a tym samym uniknąć ewentualnego podwójnego opodatkowania energii akcyzą.

[srodtytul]Zużycie na własne potrzeby...[/srodtytul]

Nowa ustawa akcyzowa wprowadziła ogólną zasadę, że opodatkowanie akcyzą energii elektrycznej powinno nastąpić na etapie jej sprzedaży nabywcy końcowemu. Nabywca ten został zdefiniowany jako podmiot nabywający energię elektryczną, który nie posiada koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót tą energią w rozumieniu prawa energetycznego.

Jednocześnie ustawodawca wprowadził opodatkowanie zużycia energii przez podmioty posiadające koncesję na przesyłanie, dystrybucję lub obrót energią. W konsekwencji, opierając się na literalnym brzmieniu przepisu, zużycie uprzednio nabytej energii na własne potrzeby przez podmiot, który posiada koncesję na wytwarzanie energii, nie powinno podlegać akcyzie.

Taka literalna wykładnia przepisu nie została jednak zaakceptowana przez organy podatkowe.

W ogólnej [b]interpretacji podatkowej z 31 marca 2009 r. (AE 6/033/13/IRZ/09/1772)[/b] minister finansów stwierdził, że konieczne jest opodatkowanie takiej sprzedaży akcyzą, uznając – zgodnie z wykładnią funkcjonalną i celowościową – że w takim wypadku podmiot nabywający energię elektryczną staje się nabywcą końcowym.

Interpretacja ta spotkała się ze słuszną krytyką. Abstrahując od samej zasadności stanowiska MF, wykładnia nowych przepisów akcyzowych dokonana przez ministra wykraczała poza dopuszczalne ramy interpretacji aktów prawnych, co uzasadniało uznanie tego stanowiska za stanowisko contra legem.

[srodtytul]...będzie opodatkowane[/srodtytul]

Ta luka legislacyjna zostanie usunięta, bo na podstawie znowelizowanych przepisów omawiane zużycie energii będzie opodatkowane akcyzą. Przepisy te wprowadzają bowiem koncepcję opodatkowania zużycia energii elektrycznej przez podmiot posiadający jedynie koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej.

Obowiązek rozliczenia akcyzy zostanie jednocześnie przeniesiony na podmiot zużywający energię. Konieczność zapłaty akcyzy w takim wypadku nie będzie się więc opierała wyłącznie na pisemnej interpretacji ministra finansów, co nie powinno mieć miejsca w państwie prawa, ale na wyraźnym przepisie rangi ustawowej.

Projekt noweli przewiduje również przepis przejściowy (art. 9).

Zgodnie z nim, jeżeli okres rozliczeniowy energii elektrycznej rozpoczął się przed dniem wejścia w życie nowych przepisów i obejmuje również okres obowiązywania poprzednich zasad, podatnik sprzedający energię elektryczną jest obowiązany na fakturze wystawianej podmiotowi posiadającemu koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej uwzględnić akcyzę należną za energię elektryczną wydaną przed dniem wejścia w życie nowych regulacji.

W ograniczonym zakresie – ale jednak – nastąpi zatem ustawowe potwierdzenie stanowiska wynikającego z przywołanej powyżej interpretacji MF.

Co więcej, w razie braku możliwości określenia ilości energii elektrycznej wydanej przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, będzie ona ustalana proporcjonalnie do okresu obowiązywania art. 9 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy akcyzowej w dotychczasowym brzmieniu w stosunku do okresu rozliczeniowego. Z uwagi na niejasność tego przepisu konieczne jest jego bardziej precyzyjne sformułowanie.

[srodtytul]Rezygnacja z wpłat miesięcznych[/srodtytul]

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy akcyzowej, w przypadku składania deklaracji podatkowej i wpłaty akcyzy z tytułu sprzedaży energii elektrycznej nabywcy końcowemu za okres dłuższy niż dwa miesiące, podatnik posiadający koncesję na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót energią elektryczną jest obowiązany do obliczenia i zapłaty akcyzy wstępnie za okresy miesięczne na podstawie szacunków dokonanych na podstawie właściwej ewidencji ilościowej.

Wpłaty te powinny być dokonywane do 25 dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży energii.

Z uwagi na ograniczenia systemów billingowych wykorzystywanych przez spółki dystrybucyjne przepis ten nie był dostosowany do realiów rozliczania opłat za energię elektryczną, co skutkowało w praktyce znacznymi trudnościami z wyliczeniem miesięcznych wpłat akcyzy.

Planowana jest modyfikacja tych zasad, uwzględniająca – zgodnie z postulatami branży energetycznej – sposób fakturowania płatności za energię elektryczną i likwidująca obowiązek wpłaty zaliczek miesięcznych.

Z uwagi na rozdzielenie momentu powstania obowiązku podatkowego (art. 11 ustawy) i zobowiązania podatkowego oraz wpłaty akcyzy z tytułu sprzedaży energii elektrycznej (art. 24 ustawy) konieczne było zmodyfikowanie obu tych instytucji.

Na podstawie nowego brzmienia art. 11 ustawy w przypadku sprzedaży energii elektrycznej na terytorium kraju obowiązek podatkowy będzie powstawał z momentem wydania energii nabywcy końcowemu, przy czym wydanie to będzie związane z wystawieniem faktury lub innego dokumentu, z którego wynika zapłata należności za sprzedaną energię (np. blankietów lub faktur prognozowych).

Wystawienie takiego dokumentu rozliczeniowego będzie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego w akcyzie w odniesieniu do klientów, z którymi zostały podpisane umowy zawierające postanowienia o dłuższych niż miesiąc terminach rozliczeniowych.

[srodtytul]Z upływem terminu płatności[/srodtytul]

W takiej sytuacji, na podstawie znowelizowanego art. 24 ustawy, obowiązek złożenia deklaracji podatkowej i zapłaty akcyzy będzie na ogół wiązał się z upływem terminu płatności wynikającego z faktury lub dokumentu, o których mowa powyżej.

Złożenie deklaracji i wpłata akcyzy powinna nastąpić do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym:

- upłynął termin płatności określony w umowie z tytułu dostaw energii elektrycznej albo jeżeli termin ten nie został określony w umowie,

- upłynął termin płatności wynikający z faktury lub innego dokumentu wystawionego przez podatnika, z którego wynika zapłata należności za sprzedaną energię elektryczną.

Jeżeli natomiast termin płatności nie został określony w umowie ani w fakturze (dokumencie), to złożenie deklaracji i wpłata akcyzy powinna nastąpić do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystawiono fakturę lub inny dokument wystawiony przez podatnika, z którego wynika zapłata należności za sprzedaną energię elektryczną.

W związku z wprowadzeniem tego mechanizmu ustawodawca zrezygnował z wstępnych wpłat akcyzy za okresy miesięczne. Stosowanie tych zasad spowoduje zatem, że podatnicy będą rozliczali akcyzę na podstawie wystawionych blankietów lub faktur prognozowych, co zdecydowanie uprości rozliczenia podatkowe oraz wyeliminuje konieczność kosztownej modyfikacji systemów billingowych.

[srodtytul]Nielegalny pobór energii[/srodtytul]

Definiując przedmiot opodatkowania akcyzą (art. 9 ustawy), ustawodawca nie określił statusu podatkowego nielegalnego poboru energii elektrycznej. Nie zdefiniował również innych elementów konstrukcyjnych koniecznych do prawidłowego rozliczenia się z podatku w takiej sytuacji (np. termin płatności podatku).

W praktyce dochodziło zatem do sporów podatników z organami podatkowymi co do zasadności opodatkowania akcyzą w takich sytuacjach. W opinii organów podatkowych taki pobór energii powinien bowiem podlegać akcyzie, a podatek powinien być zapłacony przez podmiot nielegalnie pobierający energię (por. np.[b] interpretacja MF z 12 czerwca 2009 r., IPPP3-443-224/09-2/JK[/b]).

[wyimek]Na mocy znowelizowanych przepisów nie będzie już wątpliwości, że nielegalny pobór energii podlega akcyzie[/wyimek]

Na mocy znowelizowanych przepisów nie będzie już wątpliwości, że nielegalny pobór energii podlega akcyzie. W nowych przepisach sprecyzowano bowiem, że straty, które są wyłączone z opodatkowania akcyzą, nie obejmują nielegalnie pobranej energii. W razie zajścia takich okoliczności i identyfikacji podmiotu odpowiedzialnego za nielegalny pobór energii za podatnika będzie się uznawało właśnie ten podmiot.

Podstawą opodatkowania w takim wypadku będzie szacunkowa ilość nielegalnie pobranej energii elektrycznej, wyrażona w megawatogodzinach (MWh).

Dodatkowo podmiot, który określa szacunkową ilość nielegalnie pobranej energii elektrycznej, będzie obowiązany powiadomić właściwego dla podatnika naczelnika urzędu celnego o tym fakcie w terminie siedmiu dni od dnia ustalenia podmiotu nielegalnie pobierającego energię.

[srodtytul]Inne zmiany[/srodtytul]

Z innych zmian warto zasygnalizować chociażby uproszczenie zasad prowadzenia ewidencji energii elektrycznej czy też modyfikację zwolnienia dotyczącego zużycia energii elektrycznej w procesie jej produkcji i ciepła w skojarzeniu.

Firmy z sektora energetycznego czeka więc kolejny proces dostosowywania się do zmodyfikowanych zasad opodatkowania energii elektrycznej akcyzą, tym razem w korzystnym kierunku, oczekiwanym przez sektor energetyczny.

Należy mieć tylko nadzieję, że ta istotna i niewątpliwie konieczna nowelizacja zostanie uchwalona i wejdzie w życie w zakładanym terminie.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Zespole Doradztwa Podatkowego kancelarii Salans[/i]