Obowiązki VAT a zawieszenie działalności

Spis z natury nie jest potrzebny

Osoba fizyczna (podatnik VAT czynny) zawiesiła działalność gospodarczą. Czy powinna sporządzić spis z natury (remanent likwidacyjny)?

Nie.

Opodatkowaniu VAT podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego, na podstawie art. 96 ust. 6 ustawy o VAT, do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT).

Na mocy art. 14 ust. 3 ustawy o VAT przepis ten stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podatnik będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy. Nie dotyczy to podatników, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 14 ust. 3 ustawy o VAT).

Skoro czytelnik (osoba fizyczna – podatnik VAT czynny) zawiesił działalność zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, to nie ma obowiązku sporządzania spisu z natury towarów własnej produkcji i towarów, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, posiadanych na moment zawieszenia działalności (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 11 czerwca 2013 r., ITPP2/443-263/13/EB).

Można odliczać VAT z faktur za najem

Podatnik VAT czynny zawiesił działalność gospodarczą. Czy może odliczyć VAT naliczony wynikający z otrzymanych faktur potwierdzających nabycie przez niego, w okresie zawieszenia działalności, usług najmu lokalu biurowego? Umowa najmu została zawarta przed dniem zawieszenia działalności gospodarczej.

Tak.

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (art. 86 ust. 1 in principio ustawy o VAT). Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług (art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT).

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów (art. 14a ust. 4 pkt 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Organy podatkowe przyjmują, że zawieszenie działalności gospodarczej samo w sobie nie stanowi zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej przez podatnika. Podatnik, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej na pewien czas, nadal pozostaje podatnikiem, z tym że w okresie zawieszenia wykonywania działalności nie prowadzi aktywnej działalności. Zgłoszenie zawieszenia działalności gospodarczej nie oznacza zatem ustania bytu przedsiębiorcy, a jedynie przerwę w wykonywaniu działalności gospodarczej. Zatem przedsiębiorca w okresie zawieszenia działalności gospodarczej ma m.in. prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 7 lipca 2014 r., IBPP2/443-298/14/BW).

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w wyroku z 3 marca 2005 r., w sprawie C 32/03 (I/S Fini H przeciwko Skatteministeriet) wyraził pogląd, że „(...) podmiot, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, lecz nadal płaci czynsz oraz opłaty związane z pomieszczeniem służącym uprzednio wykonywaniu tej działalności, ponieważ umowa najmu zawiera klauzulę uniemożliwiającą jej wypowiedzenie, jest uważany za podatnika w rozumieniu tego artykułu i może odliczyć VAT naliczony od poniesionych w ten sposób wydatków, o ile istnieje bezpośredni i ścisły związek między dokonanymi płatnościami a działalnością gospodarczą oraz zostanie stwierdzony brak nieuczciwego zamiaru bądź nadużycia.(...)".

W konsekwencji organy podatkowe przyjmują, że w przypadku nabycia towarów lub usług do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów podatnik, pomimo zawieszenia działalności gospodarczej, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z tych czynności (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 20 kwietnia 2012 r., IBPP2/443-56/12/AM; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 23 lutego 2012 r., IPPP2/443-1359/11-4/MM).

W przypadku umów najmu (dzierżawy) organy podatkowe podkreślają przy tym, że prawo do odliczenia VAT z faktur otrzymanych w okresie zawieszenia działalności przysługuje pod warunkiem, że przedmiotowe usługi będą związane z wykonywaniem – po wznowieniu działalności – czynności opodatkowanych, a umowy z dostawcami tych usług zostały zawarte przed zawieszeniem działalności (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 18 maja 2011r., ITPP2/443-334/11/AP).

Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że umowa najmu lokalu została zawarta przed zawieszeniem przez podatnika działalności gospodarczej, a – jak rozumiem – po wznowieniu działalności lokal będzie wykorzystywany do wykonywania czynności opodatkowanych. Można zatem uznać, że podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z otrzymanych faktur za najem lokalu (z uwzględnieniem przepisów art. 90 ustawy o VAT), jeżeli odliczeniu nie sprzeciwią się przepisy art. 88 ustawy o VAT.

Najlepiej zadeklarować kwotę do przeniesienia

W rozliczeniu za jaki okres mogę odliczyć podatek naliczony w czasie zawieszenia działalności gospodarczej z umów zawartych przed dniem jej zawieszenia?

Odnośnie do momentu realizacji z prawa do odliczenia podatku naliczonego od towarów i usług nabywanych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej w interpretacjach fiskusa nie ma zgodności.

Niektóre organy podatkowe przyjmują, że w okresie zawieszenia działalności można składać deklaracje podatkowe (np. VAT-7), wykazując podatek naliczony do przeniesienia (zob. art. 86 ust. 19 ustawy o VAT) lub złożyć te deklaracje dopiero po wznowieniu działalności (zob. interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 28 marca 2011 r., IPPP1-443-256/11-4/MP; interpretację Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 17 marca 2009 r., ITPP1/443-1114/08/KM). Stanowisko to wykluczało ubieganie się w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej o zwrot różnicy podatku (podatku naliczonego) na rachunek bankowy.

Jeżeli w okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonywał czynności opodatkowanych na terytorium kraju oraz nie wykonywał czynności poza terytorium kraju, to kwotę podatku naliczonego może przenieść do rozliczenia na następny okres rozliczeniowy (art. 96 ust. 19 ustawy o VAT).

Wydaje się jednak, że wykazanie podatku naliczonego od zakupów zrealizowanych w okresie zawieszenia dopiero w deklaracji (np. VAT-7) składanej po wznowieniu działalności gospodarczej (na taką możliwość wskazują niektóre organy podatkowe) jest dość wątpliwe, w sytuacji gdy podatek ten jest deklarowany z uchybieniem terminów przewidzianych na rozliczenie podatku naliczonego. W takim przypadku ustawa o VAT przewiduje bowiem odliczenie w drodze korekty deklaracji za okres, w którym powstało prawo do odliczenia i nie przewiduje żadnych szczególnych rozwiązań dla podatników, którzy zawiesili działalność gospodarczą (zob. art. 86 ust. 10– 13a ustawy o VAT).

Występuje jednak także pogląd korzystniejszy dla podatników (który uważam za słuszny), zgodnie z którym podatnik ma prawo do składania deklaracji podatkowych w okresie zawieszenia działalności i wykazania w nich podatku naliczonego do przeniesienia (art. 86 ust. 19 ustawy o VAT) lub do wystąpienia o zwrot podatku naliczonego w okresie zawieszenia działalności, po spełnieniu warunków z art. 87 ust. 5a ustawy o VAT (zob. interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 20 kwietnia 2012 r., IBPP2/443-56/12/AM).

Jeżeli podatnik nie wykonał w okresie rozliczeniowym czynności opodatkowanych na terytorium kraju oraz czynności wymienionych w art. 86 ust. 8 pkt 1, to przysługuje mu, na jego umotywowany wniosek złożony wraz z deklaracją podatkową, zwrot kwoty podatku naliczonego, podlegającego odliczeniu od podatku należnego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą na terytorium kraju lub poza tym terytorium, w terminie 180 dni od dnia złożenia rozliczenia, z zastrzeżeniem art. 86 ust. 19 ustawy o VAT. Na pisemny wniosek podatnika urząd skarbowy zwrotu zwraca podatek w terminie 60 dni, jeżeli podatnik złoży w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe.

Wobec przedstawionych rozbieżności najbezpieczniejszym rozwiązaniem wydaje się złożenie w okresie zawieszenia deklaracji (np. VAT-7), w której przysługujący do odliczenia podatek naliczony zostanie zadeklarowany jako tzw. kwota do przeniesienia.

Podatnik skorzysta z ulgi na złe długi

Czy w okresie zawieszenia działalności gospodarczej mogę pomniejszyć w deklaracji VAT-7 podatek należny w ramach tzw. ulgi na złe długi?

Tak.

Podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona (art. 89a ust. 1 ustawy o VAT). Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (art. 89a ust. 1a ustawy o VAT).

Organy podatkowe przyjmują, że podatnik, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej na pewien czas, nadal pozostaje podatnikiem, z tym że w okresie zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie prowadzi aktywnej działalności.

Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 19 marca 2014 r. (IBPP2/443-1186/13/BW), „(...) mając zawieszoną działalność gospodarczą, przy spełnieniu warunków określonych przepisem art. 89a ust. 2 ustawy o VAT wnioskodawca ma prawo do korekty podatku należnego na podstawie art. 89a ustawy o VAT (...)".

Można więc przyjąć, że jeżeli zostały spełnione warunki określone w art. 89a ust. 2, a także w ust. 7 ustawy o VAT, to podatnik, pomimo zawieszenia działalności gospodarczej, może skorzystać jako wierzyciel z ulgi na złe długi. W celu skorzystania z tego uprawnienia powinien złożyć deklarację VAT-7 wraz z załącznikiem VAT-ZD (pomimo że w okresie zawieszenia działalności nie musi składać deklaracji VAT-7 – zob. art. 99 ust. 7a ustawy o VAT) w rozliczeniu za miesiąc, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną (jeśli np. uprawdopodobnienie nieściągalności nastąpiło 3 lutego 2015 r., to podatnik może skorzystać z ulgi na złe długi, składając deklarację VAT-7 za luty 2015 r.). Może to zrobić, jeśli do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten miesiąc wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Wierzyciel obowiązany jest wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty, zawiadomić o tej korekcie właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego wraz z podaniem kwot korekty oraz danych dłużnika (art. 89a ust. 5 ustawy o VAT).

Uregulowanie długu trzeba rozliczyć z fiskusem

W marcu 2014 r. w stosunku do jednego dłużnika skorzystałem z ulgi na złe długi. Od 1 września 2014 r. zawiesiłem działalność gospodarczą na okres 11 miesięcy. 19 stycznia 2015 r. dłużnik uregulował dług, w stosunku do którego skorzystałem z tej ulgi. Czy muszę złożyć deklarację VAT-7 za styczeń 2015 r.?

Tak.

Gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której ujęto korektę w związku z ulgą na złe długi, należność zastała uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części (art. 89a ust. 4 ustawy o VAT).

W przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej podatnicy nie mają obowiązku składania deklaracji VAT-7 za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy (zob. art. 99 ust. 7a ustawy o VAT). Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji podatkowych VAT-7 nie dotyczy jednak m.in. okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu (zob. art. 99 ust. 7b pkt 5 ustawy o VAT).

W przypadku otrzymania w styczniu 2015 r. całości lub części zapłaty (ewentualnie zbycia wierzytelności), po skorzystaniu z obniżenia podatku należnego w ramach ulgi na złe długi, podatnik powinien zwiększyć podatek należny. Wymaga to złożenia deklaracji VAT-7 za ten miesiąc i zapłaty wykazanego w niej podatku.