Opodatkowaniu VAT w Polsce podlega między innymi odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). A contrario – nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce odpłatne świadczenie usług poza terytorium Polski.

O tym, czy świadczenie usług ma miejsce na terytorium kraju, decydują przepisy ?o miejscu świadczenia usług. Przepisy te między innymi przewidują szczególny sposób ustalania miejsca świadczenia usług związanych z nieruchomościami. Miejscem ich świadczenia jest miejsce położenia nieruchomości (zob. art. 28e ustawy o VAT). Usługi budowlane należą do usług związanych z nieruchomościami. Powoduje to, że miejsce świadczenia usług budowlanych w innych niż Polska państwach członkowskich znajduje się na terytorium tych właśnie państw. Świadczenie takich usług ?nie podlega zatem opodatkowaniu VAT ?w Polsce.

Czy trzeba się zarejestrować

Może to oznaczać powstanie obowiązku rejestracji VAT polskich firm w państwach członkowskich, gdzie świadczone są usługi budowlane. To, czy taki obowiązek istnieje, zależy od przepisów tych właśnie państw członkowskich (w żadnym razie nie zależy to od treści przepisów polskich). Firmy budowlane zamierzające rozpocząć świadczenie usług budowlanych w innym niż Polska państwie członkowskim powinny:

1) ?ustalić, czy w związku ze świadczeniem usług budowlanych dla konkretnego nabywcy będą obowiązane do rejestracji VAT w państwie członkowskim świadczenia usługi (najczęściej nie jest to konieczne, jeżeli nabywcą usługi jest lokalna firma),

2) ?w razie ustalenia, że obowiązek taki istnieje – zarejestrować się jako podatnik VAT w państwie członkowskim świadczenia usługi budowlanej oraz rozliczać VAT z tytułu świadczonych usług na zasadach obowiązujących w tym państwie.

Kiedy w krajowej deklaracji

W Polsce świadczenie usług budowlanych w innych państwach członkowskich należy co do zasady wykazywać w poz. 11 deklaracji VAT-7/VAT-7K/VAT-7D i dokumentować fakturami bez danych dotyczących stawki i kwoty podatku (zob. art. 106e ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT). Zamiast tego na fakturach takich powinna się znajdować adnotacja „odwrotne obciążenie" (zob. ?art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT). Nie jest tak jednak zawsze, gdyż:

1) ?usług budowlanych świadczonych w innych państwach członkowskich nie należy wykazywać w ogóle w deklaracji VAT-7/VAT-7K/VAT-7D, jeżeli podatnik zarejestruje się jako podatnik VAT ?w państwie członkowskim świadczenia usługi (z objaśnień do tych deklaracji wynika bowiem, że w poz. 11 nie wykazuje się dostaw towarów i świadczenia usług dokonywanych w ramach działalności gospodarczej zarejestrowanej poza terytorium kraju),

2) ?nie wystawia się polskich faktur VAT, jeżeli podatnikiem z tytułu usługi, której miejsce świadczenia znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego, jest nabywca (zob. art. 106a ?pkt 2 lit. a ustawy o VAT); w takich przypadkach najczęściej należy wystawić fakturę zgodnie z przepisami państwa członkowskiego miejsca świadczenia usługi.

Uwaga na materiały

Należy przy tym wspomnieć przy tym należy, że często podatnicy świadczący usługi budowlane w innych państwach członkowskich wykorzystują do tego materiały sprowadzone z Polski. W takich przypadkach dochodzi do wewnątrzwspólnotowych dostaw tych materiałów w Polsce (opodatkowane stawką zero proc. tylko wtedy, gdy spełnione są określone przepisami warunki) oraz do wewnątrzwspólnotowych nabyć tych materiałów ?w państwach członkowskich, w których świadczone są usługi budowlane. Szczegółowo na ten temat pisaliśmy 21 sierpnia br. w artykule „Jak traktować polski cement na niemieckiej budowie"  str. >D1.

Plac to zakład

Przepisy ustaw o podatkach dochodowych przewidują, że dochody polskich rezydentów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym w Polsce bez względu na miejsce położenia źródła przychodów. Jest to tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy (zob. art. 3 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 3 ust. 1 ustawy o CIT). Przepisy te stosuje się jednak z uwzględnieniem zawartych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Te zaś przewidują, że zyski osiągnięte przez położony na terytorium drugiego państwa zakład mogą być opodatkowane podatkiem dochodowym w tym właśnie państwie.

W przypadku świadczenia usług budowlanych jest to o tyle istotne, że umowy ?o unikaniu podwójnego opodatkowania za zakład uznają również place budowy lub prace budowlane (budowy) trwające stosunkowo długo. Co istotne, zapis taki przewidują wszystkie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę z innymi państwami członkowskimi, przy czym najczęściej graniczny okres to 12 miesięcy. Nie jest tak jednak zawsze. Przykładowo w przypadku Estonii granica ta wynosi dziewięć miesięcy, ?a w przypadku Malty – 183 dni. W konsekwencji, firmy budowlane zamierzające świadczyć usługi budowlane w innym niż Polska państwie członkowskim powinny także sprawdzić, po jakim czasie wykonywane przez te firmy prace staną się zakładem w rozumieniu umowy ?o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartym z tym państwem członkowskim.

Działa także wstecz

Warto dodać, że powstanie w innym państwie członkowskim zakładu z tytułu świadczenia usług budowlanych może skutkować wstecznym opodatkowaniem dochodów ze świadczenia usług budowlanych w tym właśnie państwie. Przykładowo polsko-niemiecka umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania przewiduje, że plac budowy lub prace budowlane albo instalacyjne stanowią zakład, jeżeli trwają dłużej niż 12 miesięcy. O wstecznym opodatkowaniu usług świadczonych w Niemczech wypowiedziała się Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 18 marca 2008 r. (ITPB1/?415-767/07/MR). Czytamy w niej, że „upływ okresu 12 miesięcy budowy skutkuje powstaniem zakładu wstecznie, począwszy od pierwszego dnia budowy. Obowiązki podatkowe związane z zakładem powstają zatem również, począwszy od pierwszego dnia istnienia zakładu (budowy)".

Autor jest doradcą podatkowym ?oraz autorem komentarza do ustawy o VAT; prowadzi serwis podatkoweopinie.pl